بۇل تۋرالى ەدب سايتىندا 2021 جىلى بۇگىن  جاريالانعان «حالىقارالىق ەسەپ ايىرىسۋداعى ەاەو ۇلتتىق ۆاليۋتالارىنىڭ ءرولىن ارتتىرۋ» ەۋرازيالىق دامۋ بانكىنىڭ اناليتيكالىق ەسەبىندە ايتىلعان. ەسەپ ەدب ونلاين-پلاتفورماسىندا جاريالانعاننان كەيىن وسى تاقىرىپتا سەمينار وتكىزىلدى.

ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ ستاتيستيكاسى بويىنشا ەاەو-داعى ءوزارا ساۋدا بويىنشا ەسەپ ايىرىسۋلار 2019 جىلدىڭ اياعىندا رەسەي رۋبلىندە جاسالعان كولەمنىڭ 72%، 19% - دوللارمەن، 7% - ەۋرومەن، ال 2% - باسقا ۆاليۋتالار. 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا جاعداي وزگەردى - سول كەزدە دوللار 25% ۇلەستى يەمدەندى. بەس جىل ىشىندە ونىڭ جوعالعان پوزيتسيالارى ۇلتتىق ۆاليۋتاعا اۋىستىرىلدى. ەدب ساراپشىلارى مۇنى ايتارلىقتاي جەتىستىك، وداقتىڭ ينتەگراتسيالىق ساياساتىنىڭ ناتيجەسى دەپ سانايدى.

–دوللارسىزداندىرۋدىڭ باستى مىندەتى - تاۋەكەلدەردى بولدىرماۋ، ەكىنشى ماقسات - ۇلتتىق ۆاليۋتالاردى ينتەرناتسيونالداندىرۋ. سوڭعى بىرنەشە جىلدا رۋبل ەاەو-دا ەسەپ ايىرىسۋ ۆاليۋتاسى بولدى جانە بولىپ قالادى. ەگەر 2015 جىلى ونىڭ ءوزارا ەسەپ ايىرىسۋداعى ۇلەسى 68% -دى قۇراسا، 2016 جىلى 75% -عا دەيىن ءوستى، – دەدى ەۋرازيالىق دامۋ بانكى مەن ەۋرازيالىق تۇراقتاندىرۋ جانە دامۋ قورىنىڭ باس ەكونوميسى ەۋرازيالىق دامۋ بانكى مەن ەۋرازيالىق تۇراقتاندىرۋ جانە دامۋ قورىنىڭ باس ەكونوميسى ەۆگەني ۆينوكۋروۆ، قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىقتىڭ ۆاليۋتالىق قۇرىلىمىندا رۋبل 63%، دوللار 28% قۇرايدى. ەاەو-دان تىس ەلدەرمەن قازاقستان ەسەپ ايىرىسۋدى نەگىزىنەن دوللارمەن جاسايدى (82%).

ەۋرازيالىق تۇراقتاندىرۋ جانە دامۋ قورى جوبالار بلوگىنىڭ ماكروەكونوميكالىق تالداۋ جانە ستاتيستيكا ءبولىمىنىڭ باستىعى ناتاليا لاۆروۆانىڭ ايتۋىنشا، ەاەو ەلدەرىمەن ساۋدا-ساتتىقتا تەڭگەنىڭ اينالىمىندا ءوسىم بار.

 – قازاقستاننىڭ رەسەيمەن ساۋداداعى تەڭگەنىڭ ۇلەسى 2013 جىلدان 2019 جىلعا دەيىن 2-دەن 5% -عا دەيىن ءوستى، ال 2020 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قۋاتتى سەكىرىس بايقالدى - 8% -عا دەيىن ءوستى. ءبىز وسى ۆاليۋتانى ىلگەرىلەتۋدەگى پروگرەسسيۆتى قادامداردى كورىپ وتىرمىز، دەپ اتاپ ءوتتى ناتاليا لاۆروۆا.

ەاەو ەلدەرىندەگى  دوللارسىزداندىرۋ پروتسەسى وسى ۋاقىتقا دەيىن تەك ىشكى ساۋدا دەڭگەيىندە جۇرۋدە.

مۇنى Eەك  ستاتيستيكاسى راستايدى.

ەاەو-تىڭ قالعان ەلدەرىمەن سىرتقى ساۋداداعى ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ ۇلەسى سوڭعى جەتى جىل ىشىندە ءىس جۇزىندە وزگەرىسسىز قالدى جانە 23-24% (يمپورت) جانە 8-9% (ەكسپورت) قۇرادى.

ء–يا، دوللارسىزداندىرۋ ءجۇرىپ جاتقانىمەن، ول باياۋ جۇرۋدە. بۇل ەاەو كومىرسۋتەگى شيكىزاتىنىڭ ايىرباس تاۋارلارى ەلدەرىنەن ەكسپورتىنىڭ جوعارى ۇلەسىمەن بايلانىستى جانە ولار ءۇشىن ەسەپ ايىرىسۋ تەك دوللارمەن جۇزەگە اسىرىلادى. وداقتان ءۇشىنشى ەلدەرگە وتىن-ەنەرگەتيكالىق كەشەن تاۋارلارىنىڭ ەكسپورتى تومەندەي باستاعان كەزدە امەريكاندىق ۆاليۋتاداعى ساۋدا وپەراتسيالارىنىڭ كولەمى تومەندەيدى»، دەپ ءتۇسىندىردى ەسەپ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى ناتاليا لاۆروۆا.

ستاتيستيكا ەاەو تاۋارلارىن بۇكىل الەمگە ەكسپورتتاۋ كەزىندە مينەرالدى وتىن 64%، ونەركاسىپ تاۋارلارى - 10%، حيميالىق زاتتار - 5%، تاماق ونىمدەرى - 4% قۇرايتىندىعىن كورسەتەدى.

ەۆگەني ۆينوكۋروۆتىڭ پىكىرىنشە، ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى – ەاەو ەلدەرىنىڭ ەكسپورتتىق قۇرىلىمىن ءارتاراپتاندىرۋ قاجەتتىلىگى. جالپى سەبەتتەگى مۇناي مەن گازدىڭ ۇلەسى نەعۇرلىم از بولسا، سوعۇرلىم ساۋدا قاتىناستارىنىڭ قاتىسۋشىلارى ەسەپ ايىرىسۋ كەزىندە سەرىكتەستەرىنىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتالارىن قولدانۋعا بەيىم بولادى.

ەسەپتى تالقىلاۋ كەزىندە اۆتورلار ەاەو-دا بىرىڭعاي ۆاليۋتا قۇرۋ تۋرالى سۇراققا جاۋاپ بەردى.

ەۆگەني ۆينوكۋروۆ ەدب مەن ەۋرازيالىق تۇراقتاندىرۋ جانە دامۋ قورى جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر نەگىزىندە وسى ۇيىمداردىڭ ساراپشىلارى «شارتتى ەۋرازيالىق نەمەسە التىننىڭ ەنگىزىلۋى ءجىو ديناميكاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى دەپ تۇجىرىمدادى.

– بولاشاقتا بۇل تاقىرىپ بىرنەشە ماڭىزدى ەكونوميكالىق فاكتورلار ىسكە اسىرىلعان كەزدە (ىشكى تۇراقتىلىقتى جاقسارتۋ، ساۋدانى قۇرۋ، ءوزارا ينۆەستيتسيالاۋ، ۆاليۋتا نارىقتارىن بىرىزدەندىرۋ، اقشا-نەسيە ساياساتىنىڭ تاسىلدەرىن ۇيلەستىرۋ جانە باسقالارى). الداعى ونجىلدىقتا بۇل ماسەلە كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيدى، –  دەپ اتاپ ءوتتى ول.

سوڭعى جىلدارى قازاقستان مەن قىرعىزستان اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىققا قىزمەت كورسەتۋدەگى تەڭگەنىڭ ۇلەسى 19%-عا دەيىن ءوستى.

– ايماقتىق ساۋدادا قازاقستاندىق تەڭگە بەلسەندى قولدانىلادى. سوڭعى جىلدارى ونىڭ قىرعىزستانمەن ساۋدا-ساتتىققا قىزمەت كورسەتۋدەگى ۇلەسى 19 پايىزعا دەيىن، ال رەسەيمەن ساۋدادا ەكىدەن بەس پايىزعا دەيىن ءوستى. ءبىز تەڭگەنىڭ ايماقتىق ساۋداعا قىزمەت كورسەتۋدەگى ءرولىنىڭ ءوسۋىنىڭ ودان ءارى الەۋەتىن كورەمىز، اسىرەسە وزبەكستانمەن ساۋدانىڭ ارتۋىمەن، دەيدى ەۆگەني ۆينوكۋروۆ.

ول سوڭعى جەتى جىلدا ەۋرازيالىق وداق ەلدەرىنىڭ ءوزارا ساۋداسىنا قىزمەت كورسەتۋدەگى ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ ۇلەسى 63%-دان 73%-عا دەيىن وسكەنىن اتاپ ءوتتى.

بۇعان دەيىن قىرعىزستان ەكسپورت پەن يمپورت تۋرالى دەرەكتەردى ون ەسە تومەندەتەدى دەپ حابارلانعان بولاتىن. ولاردىڭ اقپاراتىنا سايكەس، 2019 جىلدىڭ توعىز ايىندا قازاقستانعا ەكسپورت 18 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى، ال قازاقستان بويىنشا - 186 ميلليارد تەڭگە.