ء«بىرىنشى نەسيە بيۋروسى» جشس مالىمەتتەرى بويىنشا، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستانداعى ەكونوميكالىق بەلسەندى حالىق سانى 9،23 ميلليوندى قۇرايدى، قولدانىستاعى نەسيەلەرى بار قارىز الۋشىلار سانى - 7،46 ميلليون، نەسيەسىز ءومىر سۇرەتىن  حالىق سانى - 1،77 ميلليون نەمەسە 19% ەكونوميكالىق بەلسەندى حالىق. دەمەك قازاقستان تۇرعىندارىنىڭ ءاربىر بەسىنشىسى عانا نەسيەدەن تاۋەلسىز، باسقاشا ايتقاندا  نەسيە اۋىرتپالىعىن كوتەرمەيدى ەكەن. قالعانىنىڭ ءبارى بانكتەر الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ قامىتىن موينىنا بايلاپ ءجۇر. ونىڭ ۇستىنە نەسيەنىڭ ورتاشا مولشەرى يپوتەكانى ەسەپتەمەگەندە 320-350 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ايتپاقشى، بۇل ستاتيستيكادا ادامداردىڭ لومباردتاردىڭ قىزمەتتەرىن جانە باقىلاۋعا بولمايتىن باسقا قارجى قۇرالدارىن پايدالاناتىندىعى ەسكەرىلمەگەن. سونىمەن قاتار، بۇل مالىمەتتەر قازاقستاندىقتاردىڭ كوپ بولىگى وزدەرى تاپقاننان گورى كوپ اقشا جۇمساعانىن كورسەتەدى. باسقاشا ايتقاندا نەسيەنى  باس اۋىرتپاي، بالتىردى سىزداتپاي، جاقسى ومىرگە جەتەلەيتىن التىن كوپىر رەتىندە قابىلدايدى. رەسپۋبليكالىق كاسىپكەرلەرگە كومەك ورتالىعى باس ديرەكتورى دميتري كازانتسەۆ مۇنىڭ ءبارى تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ، ساتۋشىلاردىڭ تاۋارىن وتكىزۋ ءۇشىن    ويلاپ تاپقان جانە قولدانعان ماركەتينگتىڭ  جەمىسى ەكەنىن ايتادى.  سونداي-اق جارنامالار ءبىزدى قىمبات تاۋارلاردى ساتىپ الۋعا ءماجبۇر ەتەدى. د. كازانتسەۆتىڭ پايىمداۋىنشا، نەسيەگە تاۋەلدىلىكتىڭ مۇنداي تۇرىنەن باس تارتۋ قيىن، بىراق جولى بار.  ول قالتاڭا نەمەسە مۇمكىندىگىڭە قاراپ ءومىر ءسۇرۋ، باسى ارتىق قاراجاتىندى دەپوزيتكە سالىپ، قالاعان زاتىڭدى قولما-قول قارجىمەن ساتىپ الۋعا بەيىمدەلۋ.  

كۇنكورىستىڭ تومەندىگى، تابىسسىز قالعان پاندەميا كەزىندە ايقىن بايقالدى. نەسيەگە تاۋەلدىلىكتىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتكەنىمىزدى، بۇل مەملەكەتتىڭ №1 پروبلەماسى ەكەنىن  بىزگە پاندەميا بايقاتتى.  ناتيجەسىندە ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتتارىندا كۇتپەگەن شىعىندار مەن فورس-ماجورلىق جاعدايلاردىڭ الدىن الاتىن قاۋىپسىزدىك جاستىقشاسىنىڭ جوق ەكەنى، بۇل مىندەتتى نەسيە اتقارىپ كەلگەنى بەلگىلى بولىپ قالدى.

ءبىز قازاقستاندىقتارمەن قارجىلىق ساۋاتتىلىق تاقىرىبىندا بىرقاتار ءىس-شارالار وتكىزدىك، وندا ادامداردىڭ 90 پايىزدان استامى وزدەرىنىڭ زەينەتاقى جيناقتارى جەتكىلىكسىز دەپ جاۋاپ بەردى. ولار، شىن مانىندە، تەك مەملەكەت ولارعا نە بەرەتىنىنە عانا سەنەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىنىڭ ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ سايتىندا حابارلانعانداي، اعىمداعى جىلدىڭ قاراشا ايىندا ورتاشا جالاقى 211 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى. بىراق ءسىز جانە ءبىز بۇل وتە ورتاشا ءمان ەكەنىن جاقسى تۇسىنەمىز، ويتكەنى حالىقتىڭ كوپ بولىگى 120 مىڭ تەڭگەدەن اسپايدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى كازانتسەۆ.

ءبىز قازاقستاندىقتارمەن قارجىلىق ساۋاتتىلىق تاقىرىبىندا بىرقاتار ءىس-شارالار وتكىزدىك، وندا ادامداردىڭ 90 پايىزدان استامى وزدەرىنىڭ زەينەتاقى جيناقتارى جەتكىلىكسىز دەپ جاۋاپ بەردى. ولار، شىن مانىندە، تەك مەملەكەت ولارعا نە بەرەتىنىنە عانا سەنەدى. بايىعىمىزدى كوكسەيتىن، داۋلەتتى بولۋدىڭ جولدارىن ىزدەيتىن، بيزنەس-موتيۆاتورلاردىڭ ترەنينگتەرىنە قۇلاعىمىز تۇرىك جۇرەتىنى شىندىق. بىراق تاپقان قاراجاتىمىزدى ءوزىمىز باسقارىپ، قاجەتتى باعىتتارعا جۇمساي الماساق، ونىڭ قۇنى كوك تيىن. ساراپشىلار قارجىلىق ساۋاتتىلىعىمىزدىڭ تومەن دەڭگەيىنەن نەسيەگە تاۋەلدىلىكتىڭ لەڭگەيىنىڭ ارتىپ بارا جاتقانىنا، ءتىپتى كەيبىر جەلىلىك تاماقتاندىرۋ ورىندارىندا كۇندەلىكتى تاماقتى نەسيەگە الىپ جەيتىنىمىزگە الاڭداي باستادى.     مۇنى قازاقتىڭ قاراپايىم تىلىمەن ايتقاندا ەسەپسىزدىڭ ەسەسى كۇن سايىن كەتەتىنەمەن تەڭەستىرۋگە بولادى.

– قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىنىڭ ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ سايتىندا حابارلانعانداي، اعىمداعى جىلدىڭ قاراشا ايىندا ورتاشا جالاقى 211 مىڭ تەڭگەنى قۇرادى. بىراق ءسىز جانە ءبىز بۇل وتە ورتاشا ءمان ەكەنىن جاقسى تۇسىنەمىز، ويتكەنى حالىقتىڭ كوپ بولىگى 120 مىڭ تەڭگەدەن اسپايدى »، - دەپ اتاپ ءوتتى كازانتسەۆ.

كازانتسەۆ توبى باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ەشكىم بىزگە دە، اتا-انامىزعا دا ءوزىمىزدى باقىتتى قارتتىققا دايىنداپ، اقشانى ۇتىمدى جۇمساۋدى، ۇنەمدەۋدى جانە ينۆەستيتسيالاۋدى ۇيرەتتى

– باتىستىڭ دامىعان ەلدەرىندە ادامدار زەينەتاقى ماسەلەسىندە ۇكىمەتتىڭ كومەگىنە ۇمىتتەنبەيدى. مىسالى، امەريكا قۇراما شتاتتارىندا سابيلەردى بەسىكتەن باستاپ باقىتتى زەينەتكە اقشا جيناۋ، ساقتاۋ جانە ينۆەستيتسيالاۋعا ۇيرەتەدى. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەن باستى ايىرماشىلىق. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، كوپتەگەن ادامدار قارتايعان كەزدە اقشا جيناۋ ءۇشىن وراسان زور جالاقى قاجەت دەپ ويلايدى. بىراق ءىس جۇزىندە ولاي ەمەس. 80-100 مىڭ تەڭگەنىڭ جالاقىسىمەن دە ادام اقشا جيناي باستايدى جانە اقىر سوڭىندا جاقسى سومانى جيناي الادى. 10-20 جىلدان كەيىن جاقسى قاراجات جيناۋعا بولادى. بىراق قانداي دا ءبىر سەبەپتەرمەن ءبىزدىڭ حالقىمىز ۇزاق مەرزىمگە بولجاۋ مەن ەسەپتەۋگە داعدىلانباعان. ءبىز بۇگىنگى كۇن ءۇشىن ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ءبىز تىم بولماعاندا الداعى بەس جىلدا جاعدايىمىزدىڭ نە بولاتىنىنا الاڭداپ، سوعان قام جاساپ قويۋمىز كەرەك، – دەيدى ساراپشى.