سەنات دەپۋتاتى اقىلبەك كۇرىش­باەۆ ەلورداداعى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ، ولاردىڭ سۇراق­تارىن تىڭدادى. دەپۋتاتقا كوپ سالالى مەديتسينالىق ورتالىق ماماندارىنىڭ شەشىلمەگەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى تۋرالى ايتىلدى. كەزدەسۋ بارىسىندا دەپۋتات مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا ستۋدەنتتەرگە پراكتيكالىق وقۋدى ۇيىمداستىرۋعا بايلانىستى تا­قى­­رىپ­­تاردى، سونداي-اق دەنساۋ­لىق ساق­تاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءمامس جۇيەسىندە دارى­گەرلەردىڭ قىزمەتتەرى تاريفتەرىنىڭ مولشەرىن تالقىلادى. سەناتور سونىمەن قاتار قالالىق ەمحانا قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەستى. دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، شەشىل­مەگەن ماسەلەلەر كوپ. ء«بىز ءبارىمىز مەم­لەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن جۇ­زەگە اسىرىلعان بىرقاتار اۋقىمدى جو­با­نىڭ باستالعانىنا كۋا بولدىق. اتاپ ايت­قاندا، ءبىزدىڭ مەديتسينالىق ور­تا­لىق­تاردىڭ زاماناۋي تەحنيكالىق جاب­دىق­تالۋى جاقساردى»، دەدى سەناتور.

 * * *

سەناتور دۇيسەنعازى مۋسين شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ التاي اۋدانىن­دا بولىپ، «نۇرلى جەر» مەملە­كەت­تىك باع­دارلاماسى اياسىندا پايدا­لانۋ­عا بەرىلگەن، كوپ بالالى جانە از قام­تىل­عان وتباسىلارعا ارنالعان تۇر­عىن ۇي­لەردىڭ ساپاسىمەن تانىس­تى جانە جاڭا قونىس­تانۋشىلارمەن كەزدەس­تى. سونىمەن قاتار سەناتور وبلىس­تىق اۋرۋحانادا بولىپ، ينسۋلت ورتالىعىن، كارديولوگيالىق بولىم­دەگى انگيو­گرافيالىق بولىمشەنى ارا­لادى جانە كۆي-اۋرۋحاناسىندا بولىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى جاع­دايمەن تانىستى. ول اۋداننىڭ مە­دي­تس­ينالىق مەكەمەلەرىنىڭ زاماناۋي جاب­دىقتارىن وڭ باعالادى جانە اۋداننان شىقپاي ساپالى مەديتسينالىق كومەك الۋدىڭ مۇمكىندىگىن اتاپ ءوتتى. كەز­دەسۋ بارىسىندا دارىگەرلەر مەديتسي­نالىق كادرلاردىڭ، ونىڭ ىشىندە رەانيما­تولوگ­تاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى تۋرالى ايتتى. سەناتور بۇل ماسەلەنى جۇيەلى تۇردە شەشۋ قاجەتتىگىن جەتكىزدى.

 * * *

سەنات دەپۋتاتتارى مۇرات باقتيار­ ۇلى مەن ءلاززات سۇلەيمەن قىزىل­وردا وبلىسى جالاعاش اۋدانىن­داعى 100 توسەكتىك اۋرۋحانا مەن 1200 بالاعا ارنالعان №201 ورتا مەكتەپتە بولىپ، دارىگەرلەر مەن مۇعالىمدەر ۇجى­مىمەن كەزدەستى. جۇرتشىلىققا «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكس پەن «پەدا­گوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ ەرەجەلەرى ءتۇسىن­دىرىلدى. قاتىسۋشىلار تاراپىنان دارى­گەر­لەردىڭ جالاقىسى مەن مارتەبەسى، ۇستاز­داردىڭ جالاقىسى جانە مەكتەپتىڭ ونلاين جۇيەدەن ءداستۇرلى جۇيەگە كوشۋى، ونلاين جۇيەسى بويىنشا ءبىلىم ساپا­سى­نىڭ تومەندەپ كەتكەنى جانە تاعى باسقا وزەكتى ماسەلەلەر كوتەرىلدى. سىر­داريا اۋدانىنداعى ناعي ءىلياسوۆ اۋىلىن­داعى كۇرىش ەگەتىن «ابزال ي ك» مەكە­مەسىنىڭ جۇ­مىسشىلارمەن كەزدەسۋ كەزىندە سىر­داريا وزەنىنىڭ سۋىنىڭ تومەن­دە­گەنى جانە ەگىن شارۋاشىلىعىنا كوپتە­گەن قيىندىق تۋعىزىپ وتىرعانى ايتىلدى. ەندى 2021 جىلى ەگىن شارۋاشى­لى­عىندا سۋ تاپشىلىعىن بولدىرماۋ ماق­ساتىندا قازىردەن باستاپ الدىن الۋ شارالارىن قولعا الۋ تۋرالى جانە باسقا دا وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاندى. سونداي-اق جالاقى ماسەلەسىنە قاتىستى سۇراقتار قويىلدى. اۋىل ەڭبەككەرلەرى ەلىمىزدەگى اۋىل شارۋاشىلىعى مەكەمەلەرىنىڭ ۇجى­مىنا ديۆيدەند الۋدى داستۇرگە ەنگىزۋ جانە كەڭىنەن تاراتۋ جايىن قوزعادى. سەنا­تورلار سونداي-اق قىزىلوردا وبلىسى پروكۋراتۋراسىندا ايماقتىڭ قۇ­زىرلى ورگاندار، قۇقىق قورعاۋ جانە قۇ­قىق­تىق قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنىڭ مامان­دارىمەن كەزدەستى. وندا جەرگىلىكتى جەرلەردە زاڭداردى قولدانۋ كەزىندە قۇقىق ەرەجەلەرىندەگى ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشىلىقتار، سىبايلاس جەمقورلىقتى بولدىرماۋ، قابىلدانعان زاڭداردىڭ كەي­بىرەۋلەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇس­قاسىنىڭ تۇسىنىكسىز ەكەندىگى جانە زاڭدارداعى جەتىلدىرۋدى تالاپ ەتەتىن تۇستار ءسوز بولدى.

 * * *

پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتتارى نۇرتورە ءجۇسىپ جانە دينار نوكەتاەۆا الماتىداعى ۇلتتىق كىتاپحانادا بولدى. سەناتور نۇرتورە ءجۇسىپ پرەزيدەنت ق.توقاەۆتىڭ «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىم­بات» ماقالاسىندا ء«ححى عاسىر – ءبىلىم مەن بىلىكتىڭ ءداۋىرى. ءبىلىم مەن تەحنولوگيا، جوعارى ەڭبەك ونىمدىلىگى ەل دامۋى­نىڭ باستى قوزعاۋشى كۇشى بولۋعا ءتيىس»، دەگەنىن اتاپ وتە كەلىپ، كىتاپ وقۋ ءداس­تۇرىن قايتا دارىپتەۋ تۋرالى ايتتى. دەپۋتات­تار كىتاپحاناداعى سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالار قىزمەتى جانە قالپىنا كەل­تىرۋ، كونسەرۆاتسيا جانە تۇپتەۋ قىز­مەتىنىڭ جۇمىستارىنا باسا نازار اۋداردى. سيرەك قوردا ساقتالعان كونە جادىگەر­لەرمەن، بىرەگەي قولجازبالار، سونىڭ ىشىندە XII، XVIII، XIX عاسىردا جارىق كورگەن قۇران كىتابى جانە باسقا دا شىعىس قولجازبالارى توپتاماسىمەن تانىستى. سەناتورلار قۇجاتتاردى عىلىمي كونسەرۆاتسيالاۋ زەرتحاناسىن قالپىنا كەلتىرۋ-تۇپتەۋ سەكتورىن، سونداي-اق جازبا ەسكەرتكىشتەردى كونسەرۆاتسيالاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ مەكتەبىن ارالادى.

 * * *

سەناتورلار عۇمار دۇيسەمباەۆ پەن ساعىندىق لۇقپانوۆ اتىراۋ وبلىسى قىزىلقوعا اۋدانى مۇقىر اۋىلىنىڭ مەكتەبىندە بولىپ، ءبىلىم بەرۋ ساپاسى مەن مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسى تۋرالى ويلارىمەن ءبولىستى. مۇقىر ستانساسىنىڭ تەمىرجولشىلارىمەن بولعان كەزدەسۋدە وسى سالانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى قوزعالدى، قىزمەتكەرلەردىڭ ۇسىنىستارى مەن وتى­نىشتەرى تىڭدالدى. دەپۋتاتتاردىڭ ساپارى تاسقۇدىق ەلدى مەكەنىندە ودان ءارى جالعاستى. تۇرعىندار اۋىز سۋمەن قام­­تاماسىز ەتىلمەگەن، اۋىلعا گاز قۇ­­بىرى جەتكىزىلمەگەن. ەلەكتر جە­لىسى دە قايتا جاڭعىرتۋدى تالاپ ەتەدى. سەنا­تورلار، سونداي-اق قۇلسارى-مۇقىر تاس جولىنىڭ جاعدايىنا نازار اۋدار­دى. وسى اۆتوموبيل جولىن قايتا جاڭار­تۋ ماسەلەسى دەپۋتاتتاردىڭ باقى­­لاۋىن­­دا بولعاندىقتان سەناتور عۇمار دۇي­سەمباەۆ وسى ماسەلە بويىنشا بۇ­دان بۇرىن پرەمەر-ءمينيستردىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان ەدى. دە­پۋتات­تار سونداي-اق ايماقتاعى حيميا وندىرىسىندە دە بولىپ، وڭىرلىك تۇراق­تاندىرۋ قورىنىڭ جۇمىسىمەن دە تانىستى. ولار وسى قوردىڭ تاۋارلارى ساۋدالاناتىن سۋپەرماركەتتەر جەلىسىنە بارىپ، الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلاردىڭ باعاسى تۋرالى حاباردار بولدى. سەناتور عۇمار دۇيسەمباەۆ باعانى مەملەكەتتىك رەتتەۋ ارقىلى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلاردىڭ ناقتى ەسەبىن الۋ جولعا قويىلۋى ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

 * * *

سەنات دەپۋتاتى ءالىمجان قۇرتاەۆ تۇركىستان وبلىسىنا ساپارى بارىسىندا ايماق باسشىسى ومىرزاق شوكەەۆ­پەن جانە وبلىستىق ءماسليحات دەپۋ­تات­تارىمەن كەزدەستى. وندا سەناتور جوعارعى پالاتانىڭ وتكەن جىلعى جۇ­مىس قورىتىندىسىنا توقتالىپ، قابىل­دانعان زاڭداردىڭ ماڭىزى تۋرالى ايتتى. سونداي-اق ول ءوڭىردىڭ دامۋى­نا قاتىستى ماسەلەلەرگە نازار اۋداردى. ودان بولەك، وڭىردەگى سۋارمالى جەرلەردى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سىرداريا وزەنىنەن ارىس-تۇركىستان كانالىنا مەحانيكالىق سۋ تاسىمالداۋ كانالىن جۇرگىزۋ جانە تۇركىستان قالاسىن ازىق-ت ۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 100 گەكتار وندىرىستىك جىلىجاي سالۋ جۇمىستارى ءسوز بولدى. سونىمەن قاتار اۋىل تۇرعىندارىن الاڭداتىپ وتىرعان جايىلىمدىق جەر، سوعان بايلانىستى «جەر كودەكسىنە» وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەتتىگى جانە تاعى دا باسقا وزەكتى ماسەلەلەر تۋرالى ايتىلدى. سەناتور وڭىرگە ساپارى كەزىندە تۇركىستان قالا­سىن گازداندىرۋ ماسەلەسىنە دە ەرەكشە نازار اۋداردى. قازىرگى تاڭدا شاھارعا گاز قۇبىرىن تارتۋ جۇمىسى تولىق اياقتالىپ، تۇرعىندار گازعا قوسىلۋعا مۇمكىندىك الدى. سونىمەن قاتار ءالىمجان قۇرتاەۆ وبلىستىڭ بىرقاتار اۋدانىنا بارىپ، جەر­گى­لىكتى تۇرعىندارمەن، ارداگەرلەرمەن جانە ەڭبەك ۇجىمدارىمەن كەزدەستى. قازىعۇرت اۋدانىندا ساراپحانا جانە مايلىوشاق اۋىلدارىندا ورنالاس­قان كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسىمەن تانىس­تى. ال كەلەس اۋدانىنىڭ بىرتىلەك اۋىلىندا اۋىلشارۋاشىلىق جانە قۇرىلىس سالاسىندا جۇمىس ىستەي­تىن ۇجىمدارمەن سۇحباتتاستى. سارىاعاش اۋدانىندا سپورت كەشەنىنىڭ قىز­مەتكەرلەرىمەن كەز­دەستى. ودان بولەك سەناتور جەتىساي، ماقتاارال جانە شاردارا اۋداندارىندا بول­دى. بارلىق كەزدەسۋدە ازاماتتار­دى الاڭ­داتقان وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاندى.

 * * *

سەنات دەپۋتاتى ءلاززات رىسبەكوۆا باتىس قازاقستان وبلىسىنا ساپارى بارىسىندا ورال قالاسىنداعى وبلىستىق پەريناتالدى جانە رەابيليتاتسيالىق ورتالىقتىڭ جۇمىسىمەن تانىستى. جەرگىلىكتى اكىمدىك وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە ول 2020 جىلى وڭىردە جاڭا تۋعان سابيلەر مەن انا ءولىمىنىڭ كوبەيگە­نىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. وبلىس­تىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى كەلتىرگەن دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، 2019 جىلى انا ءولىمى ءبىر-اق رەت بولعان. ال وتكەن جىلى مۇنداي قايعىلى جاعداي ءۇش رەت تىركەل­گەن. دەپۋتات الداعى ۋاقىت­تا مۇنداي جاعدايدى بولدىرماۋ ءۇشىن جۇيەلى شارا قابىلداۋ قاجەت­تىگىن ايتتى. سونى­مەن قاتار ءلاززات رىسبەكوۆا پەريناتال­دى ورتا­لىقتىڭ مەديتسينالىق قىزمەتكەر­لەرىمەن كەزدەسىپ، نىساننىڭ جابدىقتالۋ جاع­دايىنا نازار اۋداردى. وڭىرگە ساپارى كەزىندە سەناتور ماشينا جاساۋ زاۋىتىنا جانە كونسەرۆىلەنگەن ونىمدەر دا­يىندايتىن كاسىپورىنعا باردى.

 * * *

سەنات دەپۋتاتى رىسقالي ابدى­كەروۆ قاراعاندى وبلىسىنىڭ شاحان اۋىلىنا باردى. ساپار بارى­سىندا ول قازاندىقتىڭ جانە جىلۋ جەلىسىنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستى. جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن كەزدەسۋدە دەپۋتات سەناتتىڭ وتكەن جىلى اتقارعان جۇمىسى تۋرالى ايتىپ بەردى. «سەنات زاڭدارعا ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتۋعا جانە ولاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋعا ارنالعان وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزدى. بۇل شارالار اۋىلدىق جەرلەردەگى قىلمىستى ازايتۋعا، ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىز»، دەدى سەناتور. سونىمەن قاتار سەناتور بىلتىر كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىلگەن اۋلا كلۋبىنىڭ جۇمىسىنا نازار اۋداردى. بۇل جەردە جاس كاسىپكەر ءتيىستى گرانت ۇتىپ الىپ، «قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن جاڭعىرتۋ» اتتى الەۋمەتتىك جوبانى جۇزەگە اسىرۋدا. اتالعان جوبا شاحان اۋىلىندا جۇمىسسىزدىقتى قىسقارتۋعا ءوز سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر. ودان بولەك بۇل باستاما مەكتەپكە دەيىنگى جانە مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرۋىنە جاعداي جاساپ كەلەدى. ساپار كەزىندە رىسقالي ابدىكەروۆ شاحان اۋىلدىق پوليتسيا ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن جانە وبلىس اكىمدىگىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، اعىمداعى ماسەلەلەر مەن وڭىردەگى تۇيتكىلدى جايتتاردى تالقىلادى.

 * * *

سەناتور ۆلاديمير ۆولكوۆ الماتى وبلى­سىنىڭ ەلتاي اۋىلدىق وكرۋگىنە بار­دى. سەناتور جەرگىلىكتى ءماسليحات، اكىم­دىك وكىلدەرىمەن جانە بايلانىس وپەراتور­­لارىمەن كەزدەسىپ، اۋىلدىق جەرلەردى جىل­­دامدىعى جوعارى ينتەرنەتپەن قام­تاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. جەر­گىلىكتى تۇرعىندار سالىستىرمالى تۇردە سىمسىز جەلىنىڭ ساپاسى كابەلدى ينتەرنەتتەن تومەن ەكەنىن ايتتى. ءوز كەزەگىندە تەلەكوممۋنيكاتسيالىق كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى ەلتاي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ەلدى مەكەندەرىن جىلدامدىعى جوعارى ينتەرنەتپەن قامتۋ باعىتىندا اتقارىلعان جۇمىس­تارعا توقتالىپ ءوتتى. سونىڭ ناتي­جەسىندە وكرۋگكە قاراستى بەرەكە اۋى­لىندا 20 ءۇي كابەلدى ينتەرنەتكە قو­سىلعان. ال اۋىلدىڭ مۇنداي ينتەرنەت قول­جەتىمسىز جەرلەرىندە جاڭا تەحنولو­گيا­نىڭ كومەگىمەن سىمسىز جەلىگە قوسۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. سوعان وراي اقسەڭگىر ستانساسىنىڭ جانىنان بيىك مۇنارا ورناتىلۋدا. سونىمەن بىرگە يساەۆ اۋىلىنىڭ ورتا مەكتەبى دە ينتەرنەتكە قوسىلعانىن اتاپ وتكەن ءجون. سونىمەن قاتار سەناتور 2 جىل بۇرىن سالىنعان پوليتسيا پۋنكتىنە باردى جانە وڭىردەگى قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى.