اسا ءىرى پارتيزان قۇرامالارى
ۋك­راينا­­­دا، بەلورۋسسيادا، رەسەي جەرىندە، ءتىپتى ەۋروپا ەلدەرىندە باسقىنشىلارعا قار­سى كەسكىلەسكەن ۇرىس جۇرگىزىلدى. جاۋ تىلىندا پارتيزان وتريادتارىنىڭ قۇ­رىلۋى اسكەرگە باعا جەتپەس كومەك كور­سەتتى. ولار جاسىرىن ءجۇرىپ، وز­بىر ويلى باسقىنشىلاردىڭ ۇرەيىن ۇشىرىپ، تابانى تيگەن جەر­لە­رىندە، ولارعا قارسى اجال ءتونىپ تۇر­دى. جاۋدىڭ جولىنا توقساۋىلدار قويىپ، فاشيستەردىڭ ەڭ مىقتى دەگەن اس­كەر­لەرىنىڭ مىڭداعان سولداتتا­رى مەن وفي­تسەرلەرىنىڭ كوزىن جويدى،­ جاۋ ەشەلونىن كۇيرەتتى، تەمىر جول جانە تاس جول بوي­لارىنداعى ستراتەگيالىق ماڭىزى بار كوپىرلەردى قيراتتى، جارىلعىش زات­تارمەن ك ۇلىن كوككە ۇشىرىپ، ىستەن شى­عارىپ تاستادى. فاشيستەردىڭ كوپ­تەگەن جوسپارلى وپەراتسيالارىن ۇلكەن شىعىنعا ۇشىراتتى. جەرگىلىكتى بەيبىت حالىقتىڭ جاقىندارىن جۇباتتى،  قور­عا­دى، قاhارماندىق پەن ەرلىك­تىڭ، تابان­دى­لىقتىڭ اسقان ۇلگىسىن كورسەتتى. جاۋ با­سىپ العان اۋدانداردىڭ حالىقتارى پار­تيزانداردان  كۇش-قۋات الىپ وتىردى.

پارتيزانداردىڭ ىشىندە كوپتەگەن قاhار­­مان قازاقستاندىق قىزدار مەن جىگىتتەر بولدى.تەك بەلورۋسسيانىڭ 65 پارتيزان قۇراماسىندا 1500-دەن اس­تام قازاقستاندىق، لەنينگراد جانە سمولەنسك وبلىستارىندا 500-دەي، ال ۋك­راينانىڭ تەرريتورياسىندا  پارتيزان وتريادتارى مەن قۇرامالارىنا  ەلدىڭ 62 ۇلتىنىڭ وكىلدەرى قاتىسقان. ونىڭ 1500-ءى قازاق پارتيزانى بولدى. الاساپىران سوعىستا قار توسەنىپ،مۇز جاس­تانعان، باتىرلىق پەن ەرلىكتىڭ ەرەن ۇلگىسىن كورسەتكەن، كەيبىر قازاق­ستاندىق پارتيزان باتىر اتالارىمىز­دى اتاپ وتەيىن، ولار: قاسىم قاي­سە­نوۆ،توقتاعالي جانگەلدين، عالىم احمەدياروۆ، ۇسەنباي تاستانبەكوۆ، ابدىعالي تولەگەنوۆ، قابىش احمەتوۆ، ءالىمباي تىلەۋلين، جۇماعالي ساين ت.ب. سىندى باتىر اتالارىمىز باعا جەت­پەس ەرلىكتىڭ اسقان ۇلگىسىن كورسەتتى.

پارتيزان قوزعالىسىنا بەلسەنە قاتى­سۋشى ءادي ءشارىپوۆ ءوزىنىڭ ەس­تەلىگىندە بىلاي دەپ جازادى. ء«بىز قا­سىقتاي قانىمىز قالعانشا وتان-انانىڭ الدىندا سۇتتەي تازا، اسكەري انتقا بەرىك بولۋعا سەرت بەردىك. ءبىز بە­­لورۋسسيانىڭ ورمان-توعايى، ورىس­تىڭ كەڭ جازىق دالاسىندا قان كەشكەن ۇرىستاردا جۇرسەك تە تۋىپ-وس­كەن قازاقستانىمىزدى، سۇيىكتى وتا­نىمىزدى قورعايتىنىمىزدى جاقسى بىل­دىك»،  دەپ ورتاق تۋدىڭ توڭىرەگىنە توپ­تاسىپ، جاۋىنگەرلىك قارۋدى بەرىك ۇستادى.

پارتيزاندار ءولىمنىڭ اۋزىنا مىڭ رەت بارىپ، مىڭ رەت اجالدىڭ بەتىنە تۋرا قاراعان. سوعىستىڭ ەڭ قىزۋ سۇراپىل 1941-1943 جىلدارىندا،  بەت قاراتپايتىن بوران، ساقىلداعان سا­رى ايازداردا ءۇسىپ، جاۋراپ، اۋىر جو­رىقتان ازاپ شەككەن. ۇيقىسىز تۇندەر. ازىق-ت ۇلىك جوق. جىلى كيىم دە جوق. جىلىنۋعا وتتى دا جاعۋعا بولمايدى. وتتى جاقساڭ، جاۋعا ءوزىڭدى-ءوزىڭ ۇس­تاپ بەرگەنىڭ. ساقىلداعان سارى ايازدى كۇندەردىڭ قاراڭعى تۇندەرى، پارتي­زانداردى جاۋ كوزىنەن تاسالايدى.  پار­تيزاندار سول قاراڭعى تۇندەردى پاي­دالانىپ، تىنىعىپ العان. ال نە­مىستەر قاراڭعى تۇندەردە پارتيزانداردان ولەردەي قورىقتى. ولار ۇنە­مى قىل ۇستىندە جۇرەتىندىكتەن، كوپ تىنىعا المايتىن، ويتكەنى مي­نۋت، سەكۋند سايىن قاۋىپ-قاتەر كۇتىپ، اجال قاي جاعىمنان كەلىپ قالار ەكەن دەپ ەلەڭدەپ كۇتىپ وتىرعان. ولارعا با­رىنشا ساق بولۋ كەرەك بولدى. «نە­مىستەردى ەش ۋاقىتتا ىزگە تۇسىرمەۋ» –بۇل پارتيزانداردىڭ بۇلجىماس زاڭى بولىپ سانالدى. وسىنداي قيىن قىستاۋ كەزەڭدەردە پارتيزانداردىڭ  اجالدان امان قالۋىنىڭ جەڭىلمەس كۇشى-جەرگىلىكتى حالىققا ارقا سۇيەۋىندە. دە­رەۆنيالارداعى حالىقپەن جاسىرىن بايلانىسىپ وتىرعان. ادامدار جا­سىرىن تۇردە كۇن سايىن تاماق، تو­سەنىش ءشوپ، جىلى كيىمدەر تاسىپ وتىر­­دى. ەگەر نەمىستەر ءبىلىپ قالسا، جان تۇرشىگەرلىك اۋىر ازاپ شەككىزىپ، ءۇي ىشتەرىمەن قىرىپ تاستايتىندارىن بىلە تۇرا،  حالىق ءوز ءومىرىن قۇربان ەتسە دە پار­تيزاندارعا كومەك بەرۋگە ءازىر تۇ­راتىن.

پارتيزاندار كۇرەسىنىڭ ءاربىر كۇنى اسا قاتال سىن بولدى، قاhارماندىق دە­گەن ولار ءۇشىن اۋا مەن سۋداي قاجەت بولدى. ولاردى كوزسىز ەرلىككە، جۇرەك­تەرىندەگى وتانعا دەگەن وي-ساناسى ۇم­تىلدىرىپ وتىردى. وتاننىڭ بوس­تاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن جۇر­گىزىلگەن بۇل قوزعالىس بۇكىل حالىقتىق جانە ينتەرناتسيونالدىق سيپات الدى.

ء«بىز ەرلىكتىڭ مەكتەبىنەن ءتالىم ال­دىق. قوبىلاندى، تارعىن سياقتى بابالارىمىزدان ەرلىكتى ۇيرەندىك. ءبىز يساتاي مەن ماحامبەتتىڭ امانگەلدى مەن ابايدىڭ حال­قىنىڭ بالالارىمىز. ءبىزدىڭ قىلىشىمىز نەمىستىڭ قانىمەن سۋارىلۋى كەرەك، سەرت وسى بولسىن» دەپ سەرت الىسقان قازاقستاندىق پارتيزاندار وسىناۋ ارپالىسقان اۋىر جىلداردا وزدەرىن ماڭگى وشپەس داڭققا بولەدى. ولار ماڭگىلىك ەل جادىندا.

ايگۇل سەيتقازيەۆا

قوستاناي وبلىسى،

رۋدنىي قالاسى