الەۋمەتتىڭ الەۋەتىن كوتەرگەن جوبا ەدى

بەس باعىت بويىنشا جۇزەگە اسقان جوبا اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە تىرلىگىن تىكتەۋدىڭ تاپتىرماس جولى بولدى. اۋىلداردا ءۇي ىرگەسىندەگى جەردى ءتيىمدى پايدالانۋ، اۋلادا مال جانە قۇس شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، اۋىل سىرتىنداعى جەرلەردى ءتيىمدى پايدالانۋ، اۋىلشارۋاشىلىق كووپەراتيۆتەرىنە قاجەتتى قۇرال-جابدىق، قوندىرعى جانە تەحني­كالاردى ليزينگ جۇيەسىمەن ساتىپ الۋ، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جەكە كاسىبىن اشۋ سياقتى باعىتتاردا بىرقاتار جۇ­مىس­ اتقارىلدى. ءبىر سوزبەن ايت­قاندا، اۋليەاتالىق الەۋمەتتىڭ الەۋەتى كو­تەرىلدى.

 بىلتىر اتالعان قاناتقاقتى جوبانى قولداۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 7،2 ملرد تەڭگە بولىنگەن. اتال­عان جوبانى قارجىلاندىرۋ «ەڭبەك» باع­دارلاماسى اياسىندا ىسكە اسىرىلعان. جام­بىل وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بەرىك نىعماشەۆتىڭ ايتۋىنشا، ناتي­جە­­سىندە بەس باعىت بويىنشا دا وڭىردە جاقسى كورسەتكىش قالىپتاستى. ماسەلەن، 125،9 ملن تەڭگەگە 11 اۋىلشارۋاشىلىق كووپەراتيۆى، 138،1 ملن تەڭگەگە 16 جىلىجاي قارجىلاندىرىلىپ، جالپى 6 ملرد 905 تەڭگەگە 44850 باس مال ساتىپ الىندى. وڭىردە كونديتەرلىك ءونىم ءوندىرۋ، ەت ونىم­دەرىن وڭدەپ، شۇجىق شىعارۋ، ارا بالىن ءوندىرۋ، ناۋبايحانا اشىپ، نان ونىم­دەرىن شىعارۋ، شىرىن ءوندىرىسىن دامىتۋ، ءسۇت ونىمدەرىن ءوندىرۋ، كوپجىلدىق شوپتەردىڭ تۇقىمدارىن سۇرىپتاۋ سياقتى كاسىپ تۇرلەرى بۇرىنعىدان قارقىندى دامىدى. ورتاشا ەسەپپەن العاندا، وكرۋگتەردە شامامەن 11،5 ملرد تەڭگەنىڭ ءونىمى وندىرىلگەن. باسقا باعىت­تار بويىنشا دا اتالعان جوبا ءوزىنىڭ ومىر­شەڭ­دى­گىن كور­سەت­تى. ەڭ باستىسى، شارۋامەن جان باعىپ وتىر­عان قاراپايىم اۋىل تۇر­عىندارى ءۇشىن بۇل جوبا تابىسىن ارت­تىرۋدىڭ تاپ­تىرماس جولى، كاسىپ باس­تاۋ­دىڭ كوزى بول­دى.

شۋ اۋدانى، جاڭاقوعام اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى كوكتوبە ەلدى مەكەنىنىڭ تۇرعىنى اسان دانباەۆ اتالعان جوبا اياسىندا مەملەكەت تاراپىنان 4 ملن تەڭگە نەسيە الىپ، وعان 9 باس جىلقى ساتىپ العان. بۇل كۇندە شارۋا اۋلاسىنداعى جەرىن پايدالانىپ، مالىن باعىپ، ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر. سول سياقتى بايزاق اۋدانىنان جوباعا ەنگەن قوستوبە اۋىلىنىڭ بىرقاتار تۇرعىنى دا بۇ­گىن­دە مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورىپ، ناتيجەسىندە ءتورت ت ۇلىك مالىن ورگىزۋدە.

بولىنگەن قاراجاتقا تىرلىگىن تىكتەپ العان اۋىلداعى تۇرعىننىڭ ەشقايسىسى دا بۇگىندە مەملەكەتتەن بولىنەتىن اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك المايدى ەكەن. ماسەلەن، تالاس اۋىلىنىڭ تۇرعىنى شوۆكات شا­مۋ­راتوۆ شۇجىق تسەحىن اشۋ ءۇشىن 10 ملن تەڭگە الىپتى. كاسىپكەردىڭ اي­تۋىنشا، بۇ­گىنگى تاڭدا شۇجىق تسەحى تو­لىققاندى جۇمىس ىستەپ تۇر. سونداي-اق قوستوبەلىك رۋستام باكۋريدزە دە قاناتقاقتى جوبا اياسىندا وتباسىمەن بىرگە اۋلادا مال جانە قۇس شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بو­يىنشا 3 ملن 300 مىڭ تەڭگە نەسيەگە قول جەتكىزگەن. ناتيجەسىندە 10 بۇقا، 20 قوي ساتىپ الىپ، ونى بۇگىندە 15 بۇقا، 50 قويعا دەيىن كوبەيتكەن.

«جاز مەزگىلىندە قاناتقاقتى جوبانىڭ ء«ۇي ىرگەسىندەگى جەردى ءتيىمدى پايدالانۋ» اتتى ءبىرىنشى باعىتى بويىنشا كووپەراتيۆتەن تۇقىم الىپ، قيار ەكتىك. ناتيجەسىندە، 1،5 توننا ءونىم الىپ، ول ونىمدەردى اۋىل تۇرعىندارىنا، دۇكەن­دەرگە، ۇلكەن ساۋدا ورتالىقتارىنا وتكىزدىك»، دەيدى ول. سول سياقتى ءوڭىردىڭ بارلىق اۋدان، اۋىلدارىندا تۇرعىندار قانات­قاقتى جوبا اياسىندا نەسيە الىپ، كوپ­شىلىگى بۇگىندە مال اسىراپ وتىر. جالپى، جامبىل وبلىسى اۋىل شارۋا­شى­لىعىمەن اينالىسۋعا، مال باعۋعا قولايلى بولعاندىقتان، كوپشىلىگى وسى كاسىپ ءتۇرىن تاڭداعان. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە اۋىل حالقىنىڭ تابىسىن ارتتىرىپ قانا قويماي، ولاردىڭ ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتۋىنا دا جول اشىپ كەلەدى.

 ارينە وڭىردە جۇزەگە اسىپ وتىرعان «جامبىل وبلىسى تۇرعىندارىنىڭ تۇر­مىس­تىق تابىسىن ارتتىرۋ» جوبا­سى­نىڭ جۇرت­شىلىققا ءالى دە بەرەرى كوپ. وبلىس اكىم­دىگىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس، اتالعان 5 با­عىت بويىنشا جالپى قۇنى 46،4 ملرد تەڭگە بولاتىن 31 مىڭنان استام جو­بانى ىسكە اسىرۋ مۇمكىندىگى انىق­تال­عان. ناتيجەسىندە، 131 مىڭ وتباسى نەمەسە 600 مىڭنان استام ادام ايىنا ورتاشا ەسەپپەن 128 مىڭ تەڭگە كولەمىندە تۇراقتى تابىسپەن قامتاماسىز ەتىلەدى ەكەن. ساراپتاما بويىنشا بۇل قازىرگى تابىس دەڭگەيىنەن 3 ەسە ارتىق. جالپى، الداعى ۋاقىتتاردا اۋىلشارۋاشىلىق ءونىمى 34 پايىزعا ارتىپ، ەت پەن ءسۇت وڭدەيتىن كاسىپورىنداردىڭ جۇكتەمەسى 30 پايىزعا ۇلعايادى دەپ جوسپارلانعان. الايدا بيىلعى جىلى اتالعان جوبانى قارجىلاندىرۋ جالعاسىن تاپپادى. قاناتقاقتى جوبانى قارجىلاندىرۋدى سۇراپ، پارلامەنت سەناتىنىڭ ابدالى نۇراليەۆ باستاعان بىرقاتار دەپۋتاتتى پرەمەر-مينيستر اسقار مامينگە دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان بولاتىن. ۇكىمەت باسشىسىنا جازعان حاتىندا دەپۋتاتتار جوبانىڭ اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن ايتا كەلىپ، «قاناتقاقتى جوبانىڭ قارجىلاندىرىلۋى 2020 جىلى توقتاپ قالۋىنا بايلانىستى، سىزدەن اتالعان جوبانىڭ ودان ءارى ىسكە اسىرىلۋىنا جانە «2021-2023 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭى­نىڭ جوباسىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى ءتيىستى مەم­لەكەتتىك ورگاندارعا تاپسىرما بەرىپ، جۇزەگە اسىرىلۋىن سۇرايمىز»، دەگەن.

دەپۋتاتتاردىڭ ايتۋىنشا، جوبانىڭ ەكىنشى كەزەڭىن ودان ءارى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ءاربىر اۋداننان قوسىمشا 2 اۋىلدىق وكرۋگتەن، بارلىعى 20 اۋىلدىق وكرۋگ ىرىكتەلىپ الىنعان. ەندى 3 631 جوباعا 11،5 ملرد تەڭگە قاجەت. اۋىل­داعى كوپشىلىكتىڭ قازىرگى كەزدە كۇن­كورىس كو­زىنە اينالىپ وتىرعان جوباسى كەلەسى جىلى مەملەكەت تاراپىنان قايتا قار­جى­لاندىرىلسا، اۋليەاتالىق الەۋ­مەت­تىڭ الەۋەتى بۇدان دا ارتا تۇسەتىنى ءسوزسىز.

 ال وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى بەرىك نىع­ماشەۆتىڭ ايتۋىنشا، تاڭدالعان وكرۋگ­­تەردەگى 11،1 مىڭ اۋلاداعى حا­لىق­تىڭ جالپى سانى 63،5 مىڭ ادامدى قۇ­راي­دى. بەس باعىت بويىنشا جۇمىس ىس­تەي­­تىن جوبادان كۇتىلىپ وتىرعان ناتيجە دە جوعارى.

– 3631 ادام كەلەسى جىلدىڭ قورىتىن­دى­سى بويىنشا ايىنا 45،6 مىڭ تەڭگەدەن 162 مىڭ تەڭگەگە دەيىن تۇراقتى تابىس­پەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولادى. 2022 جىلى بۇل تابىس 2 ەسەگە دەيىن ۇلعايادى دەپ كۇتىلۋدە. ال 3631 تۇرعىننىڭ ارقاي­سى­سى جەكە كاسىپكەرگە اينالىپ، ولار مىندەتتى زەينەتاقى، سالىق جانە باسقا دا تولەمدەردى تولەيتىن بولادى. اۋىلدىق وكرۋگ­تەردە اۋىلشارۋاشىلىق سالاسى جال­پى ءونىمىنىڭ كولەمى 2،2 ەسەگە نەمەسە 2،8 ملرد تەڭگەدەن 6،1 ملرد تەڭگەگە دەيىن ۇلعايا­دى»، دەيدى اكىمنىڭ ورىنباسارى.

ال اتالعان جوبا ىسكە اسىرىلعان اۋدان نەمەسە اۋىل بولىنىسىندە جوبا­نىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىنە جا­سال­­­­عان تالداۋعا زەر سالساق، مۇندا دا تۇر­­­عىنداردىڭ تۇرمىسىنداعى وڭ وزگە­رىس­تەردى بايقاۋعا بولادى. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، بيىل جۇمىسسىزدار سانى 1129 ادامنان 589-عا دەيىن ازايدى. سول سياقتى 589 جۇمىس ورنى اشىلىپ، اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الاتىن تۇر­عىندار 32 پايىزعا ازايدى. ءوزىن ءوزى جۇمىسپەن قامتىعان 2238 ازامات جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلىپ، جۇمىس اتقا­رۋ­دا. قاناتقاقتى جوباعا ەنگەن اۋىل­دار­داعى ۇيلەردىڭ ىرگەسىنەن 7687،1 توننا كو­كونىس ءوندىرىلدى. سول سياقتى 191 دانا اۋىل­شارۋاشىلىق تەحنيكاسى ساتىپ الىن­عان. جالپى، بەس باعىت بويىنشا دا اتقا­رىلعان جۇمىستار ناتيجەلى.

بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەت تاراپىنان اۋى­ل­­دىقتارعا كورسەتىلىپ جاتقان قول­داۋ تۇرلەرى كوپ. «جامبىل وبلىسى تۇر­عىن­دارىنىڭ تۇرمىستىق تابىسىن ارتتىرۋ» قا­ناتقاقتى جوباسى – سونىڭ ءبىر پاراسى. بيىل توقتاپ قالعان قاناتقاقتى جوبا­عا كەلەسى جىلى قارجى ءبولىنىپ، بارلىق باعىت بويىنشا جۇمىستار قايتا جاندانسا، تۇرعىنداردىڭ قول جەتكىزگەن تا­بىس­­تارى بۇدان دا قوماقتى بولاتىنى ءسوز­سىز. بۇگىننىڭ وزىندە مەملەكەت قولدا­ۋى­نىڭ ناتيجەسىندە ءبىر مالىن ەكى قىلعان اۋىل­دا­عى اعايىن الداعى ۋاقىتتا دا بۇل ىسكە بەل شەشە كىرىسۋگە دايىن.

جامبىل وبلىسى