وتباسى – كەز كەلگەن جاننىڭ ءوزىن قورعاۋدا سەزىنەتىن باقىت مەكەنى. سوندىقتان شاڭىراق قۇرعاندا جاستاردىڭ ءبىلىم, تاجىريبە, كەڭەستەر مەن قولداۋدىڭ جەتكىلىكتى بولۋى بەرىك وتباسى قۇرۋعا الىپ كەلەدى. قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ستاتيستيكا مالىمەتتەرى بويىنشا قازاقستاندا سوڭعى 10 جىلدا 1,5 ملن جۇپ ۇيلەنسە, ءدال وسى كەزەڭدە جارتى ميلليوننان استام ادام اجىراسقان ەكەن. اجىراسۋ سانى جىل سايىن ارتپاسا, ازايماق ەمەس. ال, اريستوتەل ايتقانداي قوعام ول وتباسى قاۋىمداستىقتارىنان قۇرالاتىنىن ەسكەرسەك, ەلدەگى وتباسىلاردىڭ نەگىزى بەرىك قالانۋى – مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى اۋقىمدى ماسەلە.
وسى ورايدا, وتباسىنى ساۋاتتى قۇرىپ, ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ارقاۋ بولعان بۇگىنگى ءىس-شارا قوعامانىڭ وزەكتى ماسەلەسىن ورتاعا سالدى. جيىندا العاش بولىپ ءسوز سويلەگەن بايان ايتبەكوۆنا قالاداعى تاعدىر تالقىسىنا تۇسكەن وتباسىلار مەن بالالار ماسەلەسى باقىلاۋدا ەكەنىن ايتتى. سوڭعى 6 اي ارالىعىندا "ONEGE" رەسپۋبليكالىق جوباسى اياسىندا قالامىزداعى قيىن جاعدايعا تاپ بولعان 25 وتباسىعا كومەك كورسەتىلىپ, 125 كەڭەس بەرۋ جۇمىستارى جاسالعان. "اتالعان شارالاردىڭ ماقساتى – قيىندىققا دۋشار بولعان وتباسىلارعا تىعىرىقتان شىعار جول كورسەتىپ, بالالارعا قاۋىپسىز جاعداي جاساۋ", – دەدى قالالىق ايەلدەر كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى.
قازىرگى تاڭدا قالامىزدا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا تاپ بولاتىن ايەلدەر سانى دا سەيىلەر ەمەس. ارانۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتەتىن "سامعاۋ سەنىم" كمم-ءنىڭ الەۋمەتتىك كونسۋلتانتى گۋلچەحرا مومينوۆانىڭ ايتۋىنشا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا تاپ بولعان ارۋلارمەن ناعىز ماماندار, اسىرەسە بۇرىن سوڭدى وسىنداي جاعدايدى ءوز باسىنان وتكىزگەن ايەلدەر جۇمىس جاساۋ كەرەك. سەبەبى, ورتالىققا جۇگىنەنتىن جاندار جاعدايدى بىردەن اشىپ ايتپايدى, ونىڭ ۇستىنە ولاردىڭ كوپ بولىگى جاس قىز-كەلىنشەكتەر. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىمەن اڭگىمەلەسكەندە دە ارنايى ەرجەلەردى ساقتاۋ كەرەك. جۇرەك تۇكپىرىندەگى مۇڭ-مۇقتاجىن تۇگەل اقتارۋ ءۇشىن زورلىق-زومبىلىق قۇربانىنا ونى قولداپ تۇسىنەتىن جانداردىڭ بار ەكەنىن سەزدىرۋ قاجەت. سوندا عانا ماسەلە وڭ شەشىمىن تاپپاق.
سونىمەن قاتار تۇرعىلىقتى جەرىنەن ايىرىلعان جاندارعا "سامعاۋ سەنىم" ورتالىعىنىڭ ارنايى باسپاناسى جۇمىس جاسايدى. ول جەردە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ازاماتتار 6 ايعا دەيىن تەگىن تۇراقتاي الادى.
اتالمىش ماسەلە اياسىندا ءىس-شارالار الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسپاق. "سينگاپۋرلىق مەتوديكا" نەگىزىندە جاس انالاردىڭ بىلىكتىلىك دەڭگەيىن كوتەرۋ جانە 9-12 جاس ارالىعىنداعى بۇلدىرشىندەردىڭ كاسىپكەرلىك, مەنەدجمەنت باعىتتارى بويىنشا ءبىلىم بەرۋ جوباسىنىڭ جوسپارىمەن گۇلنارا ۋسەنوۆا بولىستى.
ال, بايان ايتبەكوۆنا 5-6 قاراشا كۇندەرى الەۋمەتتىك سالا جۇمىسشىلارىمەن وتباسىلىق قۇندىلىقتارعا بايلانىستى سەمينار-ترەنينگ وتەتىنىن حابارلادى. سەمينارعا قاتىسۋشىلارعا ارنايى سەرتيفيكاتتار تابىستالادى.
جيىن سوڭىندا قاتىسۋشىلارعا وتباسىلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىراتىن وقۋلىقتار تابىستالىپ, سۇراق-جاۋاپ بولىمىنە كەزەك بەرىلدى.
ايتا كەتەيىك, بارىمىزگە بەلگىلى 25 قاراشا – حالقارالىق زورلىق-زومبىلىقپەن كۇرەس كۇنى. وسىعان وراي جىل سايىنعى رەسپۋبليكالىق "زورلىق-زومبىلىققا قارسى 16 كۇن" اكتسياسى بيىل دا جالعاسىن تاپپاق. بۇل ءىس-شارانىڭ باستى ماقساتى جاستارعا ايەلدەر مەن قىزدارعا قاتىستى زورلىق- زومبىلىق, كەمسىتۋشىلىك جانە گەندەرلىك ەسكى نانىمدارعا قارسىلىق ءبىلدىرۋ. وسى ورايدا, ومىرلىك قيىن كەزەڭ كەز-كەلگەنىمىزدە بولۋى مۇمكىن جاعداي. سول سەبەپتى قوعامنىڭ بۇل دەرتىمەن ۇلت بولىپ كۇرەسۋىمىز اسا جاۋاپتى مىندەت ەكەنىن ەسكە سالامىز.
