ونەر • 19 قازان، 2020

گەرنيكا

«گەرنيكا» – ايگىلى سۋرەتشى پابلو پيكاسسونىڭ اتاقتى كەسكىندەمەسى. اۆتور اتالعان تۋىندىنى 1937 جىلى پاريجدە وتكەن دۇنيەجۇزىلىك كورمەنىڭ يسپانيا پاۆيلونىنا ارناپ، يسپانيا رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ وتىنىشىمەن سالعان دەسەدى. سۋرەتكە قاراپ تۇرساڭىز اق-قارا ءتۇستى كەسكىندەمەنىڭ استارىندا نەبىر تاعدىرلار مەن تاريحي وقيعالار، سۋرەتشىنىڭ ازاماتتىق كوزقاراسى، جازۋشىنىڭ جانى، سوعىس پەن بەيبىتشىلىك شارپىسى اشىق بەينەلەنگەن. كۋبيزم ستيلىندە جازىلعان كەسكىندەمەنىڭ تاقىرىبى وسىدان ءسال بۇرىن بولعان گەرنيكانى بومبالاۋ، سونىمەن قاتار يسپانياداعى ءساۋىر رەۆوليۋتسياسى (1931) مەن ازامات سوعىسىنىڭ (1936-1939) قاسىرەتىنەن سىر شەرتەدى.

ميراس اسان

جالپى سوعىس تاقىرىبىن شىعارماشىلىق يەلەرىنىڭ ەشقايسىسى اينالىپ وتپەگەن. مىسالدى الىستان ىزدەپ كەرەگى جوق، بۇل تاقىرىپ توڭىرەگىندە قازاق قالامگەرلەرى دە، قىلقالام شەبەرلەرى بار، سازگەرلەر قاۋىمى بولسىن، كەز كەلگەنى ادامزاتتىڭ باسىنا تونگەن اۋىر سىناققا ءۇن قاتىپ، بەيبىتشىلىك پەن ىنتىماقتى تۋ ەتكەن تۋىندىلارىن ۇزبەي ارناعانى بۇگىندە تۇتاس تاريح.

بۇل تاقىرىپ بۇگىن ءتىپتى وزەكتى بولىپ وتىر. ىرگەمىزدەگى سوعىس ءورتىنىڭ جالىنى ءبىزدىڭ دە جانىمىزدى شارپىپ جاتقانىن جاسىرماۋىمىز كەرەك.

ءجا، سۋرەتكە ورالايىق. گەرنيكانىڭ ۇستىنەن قارشا بوراعان بومبالارعا، ولاردىڭ توزاق وتىنداي قارا ءتۇتىنى بۇكىل ادامزاتتى ۇرەي قۇشاعىنا الادى. بۇل قاندى وقيعاعا بۇكىل الەممەن بىرگە پابلو پيكاسسو دا جانى اۋىرىپ قاراپ تۇرىپتى. يسپان اقىنى جانە كورنەكتى قوعام قايراتكەرى رافاەل البەرتي كەيىنىرەك: «پيكاسسو گەرنيكاعا ەشقاشان بارماعان، بىراق قالانىڭ قالاي جويىلعانى تۋرالى حابار وعان بۇقا ءمۇيىزىنىڭ سوققىسىنداي اسەر ەتتى» دەپ ەسكە الىپتى. گەرنيكانى بومبالاۋداعى قاتىگەزدىك تاپ-تازا كەنەپكە پيكاسسو قىلقالامىنىڭ العاشقى قارا بوياۋى بولىپ جاعىلادى. كارتينا تۋرالى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، «گارنيكا» ءبىر ايدىڭ ىشىندە اياقتالادى. العاشقى كۇندەرى پيكاسسو 10-12 ساعات جۇمىس ىستەگەن دەسەدى.

كەيبىر مالىمەتتەرگە سايكەس، ءپاريجدى باسىپ الۋ كەزىندە پابلو پيكاسسوعا نەمىس وفيتسەرلەرى كەلگەن. سۋرەتشىنىڭ ۇستەلىندە گەرنيكادان الىنعان رەپرودۋكتسيا (نەمەسە گەرنيكانىڭ رەپرودۋكتسياسى بار اشىق حاتتار) جاتسا كەرەك. «مۇنى ءسىز جاسادىڭىز با؟»، دەگەن نەمىس وفيتسەرىنە پيكاسسو: «جوق»، دەپ جاۋاپ بەرىپتى. «مۇنى ءسىز جاسادىڭىز!»، دەپتى قاتۋلى جۇزبەن.

كەيىننەن پابلو پيكاسسو ءوزىنىڭ تۋىندىسىنىڭ تاعدىرى تۋرالى ايتا كەلە: «مەنىڭ «گەرنيكام» جايلى دوستارىمنان دا، جاۋلارىمنان دا ەستىمەگەنىم جوق» دەپتى. جالپى پيكاسسونىڭ بۇل تۋىندىسى تۋرالى پىكىر كوپ. «گەرنيكا» – فاشيزم مەن فرانكوعا دەگەن قورقىنىشتى ايىپتاۋ. ول حالىقتاردى، بارلىق ەركەكتەر مەن ايەلدەردى كۇرەسكە جۇمىلدىردى جانە كوتەردى. ەگەر پابلو پيكاسسو ءوز ومىرىندە «گەرنيكادان» باسقا ەشنارسە جازباسا دا ءبىزدىڭ ءداۋىردىڭ ەڭ ۇزدىك سۋرەتشىلەرىنىڭ قاتارىندا تۇرار ەدى دەپتى زامانداستارى.

سوعىس سالعان سۋرەتتەن قورقىنىشتى سۋرەت جوق. ىزگىلىك ىزدەگەن جۇرەكتەر جارالانباسا ەكەن!.. مىنانداي ءبىر ءان بار ەدى عوي: «بالاسىن انا، اناسىن بالا، جوقتاماسىن ماڭگىلىك!».

سولاي!..

كۇننىڭ ماڭىزدى جانە وزەكتى جاڭالىقتارىن «ەگەمەن قازاقستان» تەلەگرام كانالىنان وقىڭىز