كسرو-نىڭ كينو وندىرىستىك زاڭدىلىعىنا سايكەس, كەڭەس وداعى رەسپۋبليكالارىندا تۇسىرىلگەن بارلىق فيلمدەردىڭ تۇپنۇسقالارىن ماسكەۋ وبلىسىندا ورنالاسقان رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك فيلمدەر قورىنا وتكىزۋگە مىندەتتى بولاتىن (دومودەدوۆو قالاسى, «بەلىە ستولبى» اۋدانى). سوندىقتان 1925-1993 جىلدار ارالىعىندا تۇسىرىلگەن قازاقستاندىق فيلمدەردىڭ تاسپالىق تۇپنۇسقالارى اتالعان مەكەمەدە ساقتاۋلى. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك, قوردا مىڭنان استام ءتۇرلى جانرداعى تۋىندى ساقتاۋلى, كارتينالاردىڭ ىشىندە سۇلتان قوجىقوۆ, ابدوللا قارساقباەۆ, ۆيكتور چۋگۋنوۆ سىندى وزگە دە قازاق كينوسى كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارى بار.
تالايدان بەرى كوتەرىلىپ كەلە جاتقان وزەكتى ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىن تابۋى بۇگىنگى كورەرمەن عانا ەمەس, وسى سالادا جۇرگەن مامانداردى دا قۋانتقان ۇلكەن جەتىستىك بولدى. ويتكەنى ارحيۆتەگى تاسپادا ساقتاۋلى جاتقان دۇنيەگە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولى جەتە بەرمەيتىنى انىق. ال بىزدەگى قولدانىلىپ جۇرگەن ازعانتاي كوشىرمەلەر الدەقاشان كەتەۋى كەتىپ, ەسكىرىپ, قايتا كوشىرۋگە جارامسىز بولىپ قالعان.
جۋىردا ۇزاق جىلدان بەرى كينو سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ەرلى-زايىپتى كينەماتوگرافيستەر توقتار مەن جۇبايى مايرا قارساقباەۆتار پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنا اشىق حات جازىپ, كينو سالاسىنداعى ونداعان جىلدار بويى شەشىمى تابىلماعان ماسەلەلەرگە جەكە-جەكە توقتالىپ, كومەك سۇراعان ەدى. ىزىنشە قورداعى ءتول تۋىندىلارىمىزدىڭ كوشىرمەلەرىنىڭ تولىق تىزبەسىن ساتىپ الۋ, سونداي-اق تاسپالانعان كوشىرمەلەردى ساندىق فورماتقا كوشىرۋ جۇمىستارىن بىرىزدەندىرۋ بويىنشا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن اتالعان جۇمىستاردىڭ قولعا الىنعاندىعى تۋراسىندا ءسۇيىنشى حابار كەشىكپەي جەتتى.
سۋرەتتە: پروديۋسەر مايرا قارساقباەۆا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆپەن بىرگە. سۋرەت جەكە ارحيۆتەن الىندى.
– حاتىمىزدىڭ پرەزيدەنتكە جەتە قوياتىنىنا سەنبەگەن ەدىك. بىراق اشىق حاتىمىز جولدانعان سوڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى تاراپىنان نازارعا الىنىپ, مينيستر اقتوتى رايىمقۇلوۆامەن كەزدەستىك. قازىر جوبالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. كەزىندە بۇعان تالاي اقشا دا بولىنگەن, بۇل بولەك اڭگىمەنىڭ جۇگى, – دەيدى مايرا قارساقباەۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا, قازىر «قىز-جىگىت» (رەج. پاۆەل بوگوليۋبوۆ, 1955), «مەنىڭ اتىم قوجا» (رەج. ابدوللا قارساقباەۆ, 1963), «تاقيالى پەرىشتە» (رەج. شاكەن ايمانوۆ, 1968), «قىز جىبەك» (رەج. سۇلتان قوجىقوۆ, 1970), «ارقامىزدا ماسكەۋ» (رەج. ءماجيت بەگالين, 1970) سىندى كوركەم فيلمدەر ىرىكتەلىپ, تسيفرلى كوشىرمەسىن جاساۋ بويىنشا جۇمىستار پىسىقتالىپ جاتىر. اتالعان ماسەلە بىلتىر «Egemen Qazaqstan» گازەتىندە دە (2019 جىلعى 16 تامىز) كوتەرىلىپ, مايرا قارساقباەۆانىڭ گازەتكە بەرگەن سۇحباتىندا قازاق كينوسىنىڭ تسيفرلى توپتاماسىن تەزدەتىپ جاساقتاپ, رەسەي فەدەراتسياسى كينوفيلمدەرىنىڭ باس ارحيۆىندە ساقتاۋلى تۇرعان قازاق فيلمدەرىنىڭ تۇپنۇسقاسىن الۋ كەرەكتىگى ايتىلعان ەدى.
– ءيا, «Egemen Qazaqstan» گازەتى ارقىلى بۇل ماسەلەنى قوزعادىق. مۇنى ءبىر مەن عانا ايتىپ جۇرگەن جوقپىن, بۇل – قازاق كينوسىنا جانى اشيتىن تالاي قازاقتىڭ تالاپ, تىلەگى. ءبىر جاعىنان فيلمدەرىمىزدى شاشاۋ شىعارماي ساقتاپ كەلگەن رەسەيدىڭ ارحيۆىنە العىس ايتۋىمىز كەرەك. ەگەمەندىك العان جىلدارى فيلمدەردى قايتارىپ تا الۋىمىزعا بولاتىن ەدى, بىراق ونى ساقتايتىن بىزدە مۇمكىندىك تە, ورىن دا جوق. نۇرمۇحان ءجانتوريننىڭ بوبيناسىن (كينو تاسپاسىن) قوقىسقا لاقتىرىپ جاتقاندى كورگەننەن كەيىن, مۇنىڭ قادىرىنە جەتەتىن مامانداردىڭ بىزدە بار ەكەنىنە كۇماندى, – دەيدى ول.
ال جوباعا ناقتى قانشا قارجى بولىنەتىنى ازىرگە بەلگىسىز, ويتكەنى فيلمدەردى قايتا وڭدەپ, زاماناۋي بەينەتاسىمالداعىشتارعا جۇكتەۋ ءبىر كۇننىڭ شارۋاسى ەمەس.
«مىسالى, «مەنىڭ اتىم قوجا» ءفيلمى تاسپاسىنىڭ ۇزىندىعى 1600 مەتر شاماسىندا. وزگە فيلمدەردىڭ دە ۇزاقتىعى وسىعان پارا-پار. ءبىر ءفيلمنىڭ كوشىرۋ شىعىنىن ەسەپتەگەن سوڭ بارىپ قانا ناقتى ايتۋعا بولادى. تاسپاداعى ءار كادردى مۇقيات قاراپ, كەسكىن ءتۇسىن وڭدەۋ سىندى جۇمىستار جۇرگىزۋ كەرەك بولادى. 30 جىل شىداپ كەلدىك قوي, تاعى از كۇتە تۇرۋعا بولادى», دەپ جىميعان پروديۋسەر كەمى 50 ءفيلمدى ساندىق جۇيەگە ءتۇسىرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن جەتكىزدى. سونداي-اق ول كينوتاريحىمىزدى ەلگە قايتارۋ سىندى ابىرويلى مىندەتكە اتسالىسۋدا قازاق كينوسىن كوتەرگەن قايراتكەر ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ ىقپالى زور بولعانىن, بيىك بەدەلىمەن-اق كوپتەگەن ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە وندىرىستىك ماسەلەلەردى ساپالى جانە ناتيجەلى شەشۋدە ايانىپ قالماعانىن جەتكىزدى.
«پرەزيدەنتكە حات جازعان سوڭ ءماتىندى اۋەلى ولجاس ومار ۇلى سۇلەيمەنوۆكە كورسەتتىم. تولىعىمەن قولدايتىنىن ايتقان اعامىز, ءتيىستى ورىندارعا حابارلاسىپ, ماسەلەنى رەتتەۋ قاجەتتىگىن تاپسىردى. «مايرا, ەندىگىسى ءوز قولىڭدا. فيلمدەردى اكەلۋ جاعىن وزدەرىڭ جۇرگىزىڭدەر», دەدى. ول كىسى بۇرىننان ءبىزدىڭ كەز كەلگەن جوبامىزعا ايرىقشا ىقىلاسىن تانىتىپ كەلەدى», دەيدى مايرا قارساقباەۆا.
وسىناۋ وتاندىق كينو تاريحىنداعى ەلەۋلى وقيعادان شەت قالماي, ناعىز جاناشىرعا اينالعان ولجاستاي اعامىزدىڭ وزىمەن تىلدەسىپ, پىكىرىن ەستۋ مۇمكىن بولمادى. ايتسە دە «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ ستسەناريسى, سونان سوڭ ستسەناريلەر القاسىنىڭ باس رەداكتورى قىزمەتىنە كەلگەن شاعىندا «قازاق كينوسى دەگەن ءشول دالاعا كەلدىم. ەگەر سول ءشولدى تەرىممەن سۋارىپ, جاڭا قازاق كينوسىنىڭ بىرنەشە شىبىعىن وسىرسەم, مىندەتىم ورىندالار ەدى», دەگەن كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, كينودراماتۋرگتىڭ باتىل مالىمدەمەسىن تاعى ءبىر جاڭعىرتىپ, ەسكە الۋدى قوش كوردىك.
2006 جىلدارى «تۇرانالەم» بانكىنىڭ قولداۋىمەن ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى مەن «حابار» اگەنتتىگى «بەلىە ستولبى» ارحيۆىندە جاتقان 30 قازاق ءفيلمىنىڭ قايتا وڭدەلىپ, ەلىمىزگە قايتارىلۋىنا مۇمكىندىك جاساعانى ەسىمىزدە. قازىر الەمدىك كەز كەلگەن كينوتۋىندىنى ينتەرنەتتەن, وزگە دە اشىق دەرەككوزدەردەن قينالماي-اق تاۋىپ, قالاعان ۋاقىتىڭىزدا كورۋگە بولادى. ۇلتتىق جاۋھارلارىمىزدى شاشاۋىن شىعارماي تۇگەندەپ, كورەرمەن قاۋىمدى سۇيىكتى فيلمدەرىمىزبەن قايتا قاۋىشتىرۋ سياقتى ورايلى ءسات بىزگە دە تۋىپ تۇر ەكەن. سوندىقتان قازاق كينوسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن وركەندەۋ جولىنداعى ءداستۇرلى مەكتەپ ەسەبىندەگى تاريحي كارتينالاردى كەرى قايتارۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ءھام مۇقيات جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەتىن اسا ماڭىزدى شارۋا ەكەنىن ءتيىستى تاراپ قاپەرىندە ۇستاسا دەيمىز.
