اباي كۇنى

اباي حاكىمنىڭ باي مۇرا­سىن، ونىڭ اسقاق تۇلعاسىن بيىك تۇعىرعا شىعارۋ ءبىر كۇن­گە بايلانىپ قالمايتىنى بەلگىلى. دەگەنمەن دەربەس كۇن بەلگى­لەنىپ، ۇكىمەت تاراپىنان قاۋلى قابىلدانۋى قازاق بالا­سى­نىڭ تاعى ءبىر جاڭا بەلەسكە كوتەرىلگەندىگىن كورسە
تەدى.

اباي تاعىلىمىنا تاعزىم ەتۋ – رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ ۇلكەن كەزەڭى.

پرەمەر-مينيستر اسقار مامين قول قويعان قاۋ­لىدا «قازاقستان رەسپۋبلي­كا­سىن­داعى مەرەكەلىك كۇندەردىڭ تىز­بەسىن بەكىتۋ تۋرالى» قازاق­ستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2017 جىلعى 31 قازانداعى №689 قاۋلىسىنا (قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ ءپۇاج-ى، 2017 ج.، № 53، 343-قۇجات) مى­نا­داي تولىقتىرۋ ەنگىزىل­سىن: كورسەتىلگەن قاۋلىمەن بەكى­­تىلگەن قازاقستان رەسپۋب­لي­كا­سىنداعى مەرەكەلىك كۇن­دەر­­دىڭ تىزبەسى: مىناداي ماز­مۇن­داعى 22-1-تارماقپەن تولىق­تى­رىلسىن: «22-1. اباي كۇنى – 10 تامىز». 2. وسى قاۋلى العاشقى رەسمي جاريالانعان كۇنىنەن كەيىن قولدانىسقا ەنگىزىلەدى» دەلىنگەن.

ءبىز تاياۋ كۇندەردە مەرەكە­لەيتىن بۇل اباي كۇنى – بىزگە جول كورسەتىپ تۇرعان جارىق شام­شىراق سەكىلدى جىلۋىن شاشا جارقىرايدى.

وسىدان تۋرا 175 جىل بۇ­رىن شىڭ­عىستاۋدىڭ ەرالى جازىعىندا شىر ەتكەن قازاق داۋىسى – الاش باعدار تۇتقان جارىق تەمىرقازىققا اينالدى.

بۇل كۇن – ءبىرتۇتاس قازاق بالاسىن بىرلىككە شاقىراتىن، ادامگەرشىلىككە ۇندەيتىن، ء«بىرىڭ­دى قازاق ءبىرىڭ دوس» تۇتاتىن قاس­تەر­لى كۇن!

تۋرا سول كۇنى حاكىم ۇڭىل­گەن تەرەڭ وي­لار تەڭىز­دەي تەبى­رەنەتىندەي، تۋرا سول كۇنى حاكىم­نىڭ سوڭىندا قالعان بيىك ماتىندەر ءتىپتى زورايىپ اسقاق­تايتىنداي!

اباي كۇنى – قازاقتىڭ ىزگىلىك پەن وركەنيەت ورىنە باسقان تاعى دا ءبىر قايىرلى قادا­مى!

حاكىمگە حالىقتىق قۇرمەت

مەكەمتاس مىرزاحمەتوۆ،

فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:

– كۇنى كەشە جاريالانعان ۇكىمەتتىڭ قاۋ­لىسىندا رەسمي بەكىپتى. ءبىز بۇل كۇندى ۇزاق كۇتتىك. ادىلدىكتىڭ سال­تانات قۇراتىنىنا سەندىك. تىرىسىندە اقي­قاتتى، ادىلدىكتى جاقتاپ، عى­لىمدى تۋ كوتەرگەن، سوڭىنا جاقۇت­تاي جار­­قى­­­راعان قازىنا قال­دىرعان جانعا قا­تىستى دۇنيەلەردىڭ ەش­­­قاي­سىسىنا ءبىز نەم­قۇرايلى قاراماۋىمىز كەرەك. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە قوعامدا ونىڭ  تۋ­عان كۇنىنە قاتىستى ەكىۇداي پىكىردىڭ بولۋى، ەكى ءتۇرلى داتانىڭ اتالۋى ءبىزدى قىن­جىلتاتىن. نەگە دەسەڭىز، ۇلى اقىن­نىڭ تۋعان كۇنى 10 تامىز ەكەنى اي­دان انىق، ەش تالاسسىز شىندىق. اعا سۇلتان قۇنان­بايدىڭ انكەتاسىندا بالالارى تۋرالى مالىمەتتەر كورسەتىلەدى. سول جەردە ابايدىڭ تۋعان كۇنى دەپ 10 تامىز جازىلعان. ودان سەمەيگە ساياسي قۋعىنعا ۇشىراعاندار كەلگەنى بەلگىلى. ولاردىڭ پىكىرلەرى دە مۇنى قۋاتتايدى. ابايدىڭ 1845 جىلى، 10 تامىز كۇنى ەرالى جازىعىندا تۋعانى ايقىن. ول كەزدە سەمەي حالقى كوشىپ-قونىپ ءجۇردى. ولاردىڭ ءبىر جەرگە وتىرىقتانۋى وتكەن عاسىردا عانا جۇزەگە استى. شورتانباي اقىننىڭ ايتاتىنى بار عوي: «اۋەلى باس­تان حاندى الدى، قامالىپ قازاق ساندالدى»، دەپ. 1822 جىلى حاندىق جۇيە جويىلعان سوڭ ورىس گۋبەرنيالارى قۇرىلا باستادى. ولاردىڭ ماقساتى بەل­گىلى ەدى. ارينە بۇل ۇزاق اڭگىمە. ءبىز­دىڭ ايتپاعىمىز، اباي سول تۇستا ومىرگە كەلدى. ۇلى اقىن ومىردەن وتكەن سوڭ كە­ڭەس­تىك ساياسي جۇيەنىڭ ىقپالىمەن قوعام­دىق-ساياسي كوزقاراستارىنان باستاپ ءومىر­بايانىنا دەيىن بۇرمالاندى. ياعني تۋعان كۇنىنە دەيىن وزگەرتىلدى.  

وسى كۇنى اتالىپ جۇرگەن 23 تامىز قايدان شىقتى دەگەنگە كەلسەك، ورىستاردا ەسكى جىل مەن جاڭا جىل ساناۋدا 13 كۇندىك ايىرما بار. سول سەبەپتى اقىننىڭ تۋعان كۇنىنە 13 كۇن قوسىلعان. بىراق بۇلاي جاساۋعا بولمايدى. ونى كەزىندە ءبىز جازعانبىز. ارينە، بۇل جەردە اقىننىڭ بيوگرافيا­سىنا تەرەڭ بويلاماعانىمدى ايتا كەتكەن ءجون. مەن كوبىندە ونىڭ رۋحاني قازىناسىن زەرتتەدىم. اۋەزوۆ «ابايدىڭ باتىسىنان شىعىسى باسىم»، دەگەن پىكىردە بولعان. مەن نەگىزىنەن ابايدىڭ شىعىسىن  زەرت­تەدىم. ەندى كەشىگىپ بولسا دا، ۇلى اقىن­نىڭ تۋعان كۇنى رەتىندە 10 تامىزدىڭ بەكىگەنى  قۇپتارلىق ءىس بولدى دەپ ويلايمىن. بۇل ءسوزسىز سولاي بولۋى قاجەت نارسە. 

ارىمىز دا، بارىمىز دا – ۇلى اباي!

ۇلىقبەك ەسداۋلەت،

مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى:

– اباي – ءوز شىعارمالارىمەن قازاق حالقىنىڭ اقىل-وي، جان-جۇرەك قازىناسىن  عالامات بايىتقان دانا اقىن رەتىندە الەمدىك وركەنيەتتەن ويىپ ورىن العان رەنەسسانستىق  تۇلعا.  ۇلى اباي سول بيىككە وزىمەن قوسا تۋعان ۇلتىن دا ورلەتىپ، تور­لەتىپ وتىر. تەمىرقازىعىمىز، شامشىراعىمىز ۇلى حاكىم ەكەنىن بۇگىنگى ۇرپاق باعامداپ قالدى. بيىل پرەزيدەنت ۇلى اقىننىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي، اباي جىلىن جاريالاپ، ەلىمىزدە قىرۋار شارالار وتكىزۋ كوزدەلىپ، قولعا الىنا باستاعان بولاتىن. الايدا بۇكىل الەمدى ءبىر قا­ۋىزعا سىيعىزعان پاندەميا ىندەتى مەرەيتويدىڭ دا جولىن كەستى. سوعان قاراماستان ەلىمىزدە ونلاين رەجىمدە اباي تۋىندىلارى وقىلىپ، جاتتالىپ، تالدانىپ، زەرتتەلىپ، ناسيحاتتالىپ جاتىر. ءتىپتى حالىقارالىق ۆيدەوكونفەرەنتسيالار دا جۇرگىزىلۋدە.

مەن قازاقستان جازۋشىلار وداعى باس­قارماسى اتىنان پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا اباي­دىڭ تۋعان كۇنى 10 تامىزدى اباي كۇنى دەپ اتاپ، ۇلتتىق مەرەكەگە اينالدىرۋ تۋرالى ۇسىنىس حات جازعان بولاتىنمىن. سول باستامامىزدى مەملەكەت باسشىسى قولداپ، ۇكىمەتكە تاپسىرما بەرگەن ەكەن. مىنە، كوپتەن كۇتكەن قاۋلى شىعىپ، اباي كۇنى بۇكىلحالىقتىق، ۇلتتىق مەرەكە رەتىندە كۇنتىزبەگە ەنىپ وتىر. تاريحي وقيعا! ۇلكەن قۋانىش! بۇل پوە­زيا مارتەبەسى، بۇل قازاق ءتىلىنىڭ سالتاناتى دەپ بىلەمىن.

شەتەلدە تۇراتىن كەيبىر كەراۋىز قانداسىمىز «اباي دەگەن اقىن ومىردە بولماعان اڭىز ادام ەكەن. ونى بوكەيحانوۆ باستاعان الاشورداشىلار ءوز  يدەياسىن تاراتۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقان مىس» دەگەن دە ارام ويلى لاقاپ تاراتىپ، ونى جاقتاۋشىلار دا قۇيىسقانعا قىستىرىلىپ  جاتقان كەزدە، مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل شەشىمىنەن كەيىن سول ارامزا اۋىزدارعا قۇم قۇيىلاتىن بولدى. ەركىن ويلى الاش قايراتكەرلەرىنە قۋات بەرگەن اباي، الاپات اتوم جارىلىستارىنىڭ زاردابىمەن كۇرەستە قالىڭ ەلىنە دەم بەرگەن اباي، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەستە دە، تاۋەلسىزدىك تۇسىندا دا جۇرتىنا باعىت-باعدار، قايرات-جىگەر بەرگەن اباي قازىرگى ىندەتتەن ارپالىسىپ كۇيزەلگەن حالقىن ءوز رۋحىمەن جەبەپ، جىرىمەن ەمدەيتىن قۇدىرەتكە يە.

اباي كۇنى، اباي مەرەكەسى قۇتتى بولسىن!