وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى: داۋ تولاستار ەمەس

الەم • 15 شىلدە، 2020

وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى: داۋ تولاستار ەمەس

496 رەت كورسەتىلدى

اقش پەن قىتاي تاعى دا ارازداسىپ قالدى. بۇل جولى ەكى ەلدىڭ جاۋاپتى تۇلعالارى وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنە بايلانىستى ماسەلەدە مامىلەگە كەلە المادى.

اباي وتار

قۇراما شتاتتاردىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو بەيجىڭ بيلىگىنىڭ وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىن يگەرۋگە تالپىنىسى زاڭسىز ەكەنىن ايتىپ، اق ءۇيدىڭ قانداي پوزيتسيا ۇستاناتىنىن اشىق كورسەتتى.

«مىنا نارسەنى ناقتىلاعىم كەلەدى: بەيجىڭنىڭ وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىندەگى تابيعي رەسۋرستاردى يەلەنۋگە تىرىسۋى مۇلدەم زاڭعا ساي ەمەس. بۇل قادام تەڭىزدى يگەرۋ ماقساتىندا ايبات كورسەتۋگە تەڭ. الەم بەيجىڭنىڭ وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىن مۇحيتتاعى يمپەرياسى جاساۋىنا جول بەرمەيدى»، دەدى م.پومپەو.

ءوز كەزەگىندە قىتاي تاراپى دا قاراپ قالعان جوق. جۋنگولاردىڭ ايتۋىنشا، قۇراما شتاتتار دەرەكتەر مەن حالىقارالىق زاڭدى بۇرمالاپ وتىر. قىتايدىڭ اقش-تاعى ەلشىلىگى تاراتقان مالىمەتكە سۇيەنسەك، رەسمي ۆاشينگتوننىڭ بۇل ارەكەتى نەگىزسىز كورىنەدى.

«اقش تەڭىزدى بولىسۋگە تىكەلەي ارالاساتىن مەملەكەت ەمەس. الايدا ولار ماسەلەگە ارالاسۋىن توقتاتپاي وتىر. تۇراقتىلىقتى جەلەۋ ەتىپ، كۇشىن كورسەتىپ، داۋدى ودان ءارى كۇشەيتىپ، وڭىردەگى ونسىز دا قيىن احۋالدى ءارى قاراي شيەلەنىستىرە ءتۇستى»، دەلىنگەن ەلشىلىك تاراتقان مالىمدەمەدە.

قۇراما شتاتتار مەن قىتايدىڭ تەڭىزگە تالاسۋىندا ۇلكەن ءمان بار. ءاۋ باستا داۋ قىتاي مەن ۆەتنام اراسىندا پاراسەل جانە سپارتلي اتالاتىن ارالدارعا بايلانىستى تۋىنداعان ەدى.

كەيىنىرەك وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى اۋماعىندا كومىرسۋتەگىنىڭ مول قورى تابىلىپ، باسەڭدەي باستاعان گەوساياسي جاعدايدى قايتا شيەلەنىستىرىپ جىبەردى. تەڭىز تۇبىندە شامامەن 11 ميلليارد باررەل مۇناي جانە 190 تريلليون تەكشە مەتر گاز قورى بار. سونداي-اق وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى بالىق قورىنا دا باي. بۇعان قوسا، وسى سۋلار ارقىلى جىلىنا ورتا ەسەپپەن 5 تريلليون دوللاردىڭ جۇگى تاسىمالدانادى ەكەن. ياعني قاي تۇرعىدان الىپ قاراساڭىز دا، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزىنىڭ گەوساياسي ءمانى اسا جوعارى.

جۋنگولارعا تيىسكەن مايك پومپەو ءوز سوزىندە اقش-تىڭ وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىن قولدايتىنىن دا ايتىپ ءوتتى. «امەريكا وڭتۇستىك ازياداعى ارىپتەستەرى مەن سەرىكتەستەرىنىڭ حالىقارالىق قۇقىق اياسىنداعى قۇقىعى مەن مىندەتتەرىن، تابيعي رەسۋرستاردى يەلەنۋدەگى قۇقىعىن قورعاۋعا كومەكتەسەدى. ءبىز حالىقارالىق قوعامداستىقپەن بىرگە تەڭىزدەگى تەڭسىزدىككە جول بەرمەۋگە، ەگەمەندىكتى قۇرمەتتەۋگە جانە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى مەن سول ايماقتى كەي ەلدىڭ قالاۋىنا قاراي بيلىك جۇرگىزۋىنە قارسىمىز»، دەدى م.پومپەو.

بەيجىڭ بيلىگى تالاي مارتە وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى اۋماعى تولىقتاي قىتايدىڭ تەرريتورياسى بولىپ سانالادى دەپ مالىمدەدى. وعان قوسا، تىنىق مۇحيتى ەلدەرىنەن وسى ۇستانىمدى قولداۋىن تالاپ ەتەدى.

ال اقش تەڭىزدىڭ حالىقارالىق ورتاق سۋ جولى مارتەبەسىن قورعاۋ قاجەت ەكەنىن العا تارتادى. سوندىقتان قىتايدىڭ بۇل ايماقتاعى ارەكەتتەرىن حالىقارالىق قۇقىققا قايشى دەپ ەسەپتەيدى.