ماتەماتيكا-فيزيكا باعىتىنداعى №178 ليتسەي ديرەكتورىنىڭ وقۋ ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى كۇلجان شاجاباەۆا قازاقستاندىق بالعىنداردىڭ روبوتتى تەحنيكا ۇيىرمەلەرىنە قاتىسۋى شەتەلدىك مۋلتفيلمدەردەن كورگەن ءتۇرلى روبوت كەيىپكەرلەرىنە دەگەن قىزعۋشىلىقتان باستالا كەلە ۇلكەن جوبالارعا ۇلاساتىندىعىن ايتادى. روبوت قۇراستىرۋمەن اينالىسۋ بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن شىڭداپ قانا قويماي، ءارتۇرلى قيىندىقتاعى روبوتتاردى قۇراستىرۋ كەزىندە جەتكىنشەكتەر جاستايىنان قولعا العان ءار ءىسىن  توزىمدىلىكپەن سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋگە ماشىقتانادى. «بۇل سالا ءبىز ءۇشىن ءالى دە قۇپياعا تولى سىر ساندىق سەكىلدى دەسەك، روبوتتى تەحنيكا اقش، گەرمانيا، جاپونيا، كورەيا  سەكىلدى ەلدەردە ونداعان جىل بويى تىنىمسىز ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا دامۋ جولىنا تۇسكەن. وعان دالەل رەتىندە نەمىستىڭ «Kuka» مەن جاپونداردىڭ «Kawasaki Robotics»، «Fanuc»، «Panasonic»،  اعىلشىنداردىڭ «Tritin Manufacturing»، «Kaman Corporation» سەكىلدى وندىرىستىك روبوتتاردى شىعاراتىن الەمدىك كوشباسشى كومپانيالارىن اتاي الامىز» دەپ اتاپ ءوتتى. روبوتوتەحنيكا ۇيىرمەسىنە قاتىساتىن وقۋشىلار لەگو، ماينسترومس نحت 2،0 جانە ەۆ-3 مودەلدەرىمەن جىل سايىن اۋداندىق، قالالىق، حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق جارىستار مەن وليمپيادالاردا  باقتارىن سىناپ، جۇلدەلى ورىندارعا يە بولىپ ءجۇر. روبوتتى تەحنيكا زەرتحاناسىنىڭ  مىندەتى  وقۋشىلاردىڭ جاڭاشىل تەحنيكالىق ءبىلىم الۋعا دەگەن قۇشتارلىعىن دامىتۋ دەيتىن بولساق، وسى ورايدا روبوتتى تەحنيكا ۇيىرمەسىنىڭ وقىتۋشىلارى داستان راحاتوۆ، بەگالى احمەتوۆتىڭ بالالاردى وسى كاسىپكە باۋلۋداعى ەڭبەكتەرىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى» دەپ اتاپ ءوتتى ك.شاجاباەۆا.

الماتى قالاسىنىڭ تسيفرلاندىرۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ  ماقساتىندا  قالالىق تسيفرلاندىرۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ب. قوڭىرباەۆ پەن ء بىلىم باسقارماسىنىڭ قالالىق ءبىلىم بەرۋدەگى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ عىلىمي-ادىستەمەلىك ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ا. دۋپيك   №178 ليتسەيدىڭ زاماناۋي ۇلگىدەگى  روبوتتى تەحنيكا بولمەسىندە پايدالانىلاتىن  «Arduino»، «Lego Mindstormes EV3» جانە  ت.ب. قۇرال-جابدىقتاردىڭ ساپاسى مەن ۇيىرمە قاتىسۋشىلارىنىڭ جۇمىستارىن جوعارى باعالاعان.

«وقىتۋشىلاردىڭ جۇمىس تاجىريبەسىنە سۇيەنەتىن بولساق، ءبىر روبوتتى قۇراستىرۋ مەن باعدارلاما جازىپ شىعۋعا كەتەتىن ۋاقىت مولشەرى ونىڭ كۇردەلىلىگى بويىنشا انىقتالادى. روبوت جاساۋ – تەرەڭ ويدىڭ جەمىسى. مۇندا ماقساتقا جەتۋ ماڭىزدى» دەپ اتاپ وتكەن ك.ساۋىتقىزى مەكتەپ ۇيىرمەسىنە قاتىسقىسى كەلەتىن بالالاردىڭ كوپ ەكەنىن ايتادى. جاڭادان كەلۋشىلەردى تەك جەتەكشىلەرى عانا ەمەس، سونداي-اق جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى دا باۋليدى. ءبىتىرۋشى سىنىپ وقۋشىلارى ءىزباسارلارىنا الدىمەن روبوت قۇراستىرۋدى، ودان كەيىن باعدارلامالاۋدى ۇيرەتەدى. ءيا، قازىرگى كەزدە نارىقتا سۇرانىسقا يە بولىپ تۇرعان  روبوتتى تەحنيكا جايىندا ءسوز قوزعاعاندا، ويىمىزعا بىردەن روبوتتاردى قۇراستىرۋ جايى تۇسەدى.  الايدا، بۇل سالا ءبىر عانا روبوت قۇراستىرۋ ىسىمەن شەكتەلمەيدى. بۇعان قوسا، روبوتتىڭ قۇرىلىسى، جۇمىسى، قولدانىلۋى بار. سونداي-اق، باعدارلامالاۋ، ديزاينەرلىك ءبىلىم، فيزيكا جانە ماتەماتيكانى جەتىك مەڭگەرۋدى تالاپ ەتەدى. روبوتتى تەحنيكا سالاسىندا قولدانۋدا باعدارلاما جاساۋدىڭ ماڭىزى زور. ال باعدارلاما جاساۋ بارىسىندا وقۋشىدان ماتەماتيكا، ينفورماتيكا، فيزيكا، گەومەتريا ءبىلىمدى قاجەت ەتەدى. ماتەماتيكادان ءبىر فورمۋلا ۇيرەنىپ، ونى ءارى قاراي تاجىريبەمەن شىڭداۋ قاجەت. ال فيزيكالىق ەسەپتەر ارقىلى روبوتتى، ونىڭ قيمىلى جاسالادى. روبوتوتەحنيكا ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىسقا يە بولۋدا. ءارى وقۋشىنىڭ ءبىلىمىن شىڭدايداعى ىقپالى دا زور. روبوتقا جۇكتەلەتىن مىندەتتىڭ ورىندالۋى ءۇشىن باعدارلاما جازىلادى. روبوتتى قۇراستىرۋ وڭاي بولعانىمەن، باعدارلامالاۋعا كەلگەندە قيىندىقتار تۋىندايدى. روبوت قۇراستىرۋعا 2-3 كۇن جۇمسالسا، باعدارلاما جازۋ  ءبىر اپتادان استام ۋاقىتتى الۋى مۇمكىن. روبوتتىڭ ءار قوزعالىسى وسى باعدارلا ارقىلى باسقارىلادى. ءار قادام ءجىتى قاداعالانادى. باعدارلامانى مەڭگەرۋگە 2-3 ساعات كەتەدى. ال جازىلعان جىكتەردى ءبىر-بىرىمەن جالعاستىرۋ قيىنعا تۇسەدى. وقۋشىلار مۇندا روبوتوتەحنيكانىڭ العاشقى باسپالداعىنان وتەدى. قوزعالتقىشتاردىڭ، دىبىس پەن سەنسورلىق قابىلداعىشتاردىڭ تۇرلەرىنەن حاباردار بولادى. باعدارلاما جازۋ نەگىزدەرىن ۇيرەنەدى. جەڭىل تاپسىرمالاردى ورىندايتىن روبوتتار جاساۋدان باستايدى.

ۇيىرمەدەگى بالالاردىڭ دەنى بولاشاقتاعى كاسىبىن وسى روبوتوتەحنيكاعا قاتىسى بار ماماندىق تۇرلەرىمەن ۇشتاستىرعىسى كەلەدى. مەكتەپ قابىرعاسىنان تەحنيكا ءتىلىن مەڭگەرىپ، زاماناۋي قۇرالداردى يگەرۋ، تۇلەكتەرگە بولاشاققا ۇلكەن جول اشادى، دەيدى ك.ساۋىتقىزى. ويتكەنى، اينالاداعى بارلىق تۇرمىسقا كەرەك تەحنيكا ادام ءومىرىن جەڭىلدەتۋگە قىزمەت ەتەدى. مىسالى، شاڭسورعىش، كىر جۋعىش، توڭازىتقىش پەن ۇتىكتىڭ، ت.ب وسى سياقتى تەحنيكالىق گادجەتتەر ادامزاتقا اسا قاجەت. ولاردىڭ پايدالانۋ ارقىلى ۋاقىت ۇنەمدەيمىز. ۇيالى تەلەفون، كومپيۋتەر، پرينتەر قۇرىلعىلارىن قولدانا وتىرىپ، جىلدام حابارلاما، جاڭالىق، جارناما، قاجەتتى مالىمەتتەردى الامىز. بۇگىنگى كۇندە  كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەسى ماڭىزدى بولىپ سانالسا، ەرتەڭگى كۇنى ءاربىر ساۋاتتى ادام روبوتپەن جۇمىس جاساي بىلەتىن دەڭگەيگە جەتەتىنى ءسوزسىز. وسىنداي ۋاقىت تالابىنان تۋىنداپ وتىرعان كوپتەگەن يگى ءىس-شارالار ليتسەيدە وقۋ-تاربيەسىنىڭ ۇردىسىنە ەنگىزىلۋدە.

الماتى