وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ العاش رەت 2018 جىلدىڭ شىلدەسىندە المازار وبلىسىنىڭ اكتيۆتەرىمەن كەزدەسكەندە وسىعان نازار اۋداردى. مەملەكەت باسشىسى مۇنداي ءسان-سالتاناتقا اركىمنىڭ قولى جەتە بەرمەيدى، بىراق ولار باسقالارعا ەلىكتەپ، قيىنشىلىققا تاپ بولۋعا تىرىساتىنىن اتاپ وتكەن بولاتىن. ۇيلەنۋ تويلارى، ەسكە الۋ جانە وتباسىلىق مەرەكەلەر كولەمىن شەكتەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. بۇل تالاپتار 2019 جىلدىڭ كۇزىندە قۇجاتتالدى. سونىمەن، ەسكە الۋ راسىمدەرىنە شاقىرىلعان ادامداردىڭ ەڭ كوپ سانى 200 ادامنان، تاڭەرتەڭگىلىك ۇيلەنۋ تويىنا (پالاۋ) - 250 ادامنان اسپاۋى كەرەك. ۇيلەنۋ تويىنداعى اۆتوكولىكتەردىڭ سانىنا كەلەتىن بولساق، جولداردا قيىندىق تۋعىزباۋ ءۇشىن ونى ۇشكە دەيىن قىسقارتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.

سونداي-اق ۋاقىت شەگى ەنگىزىلدى: ۇيلەنۋ تويلارى ءبىر كۇننەن اسپاۋى كەرەك، بارلىق مەرەكەلىك ءىس-شارالار قاتاڭ تۇردە 06:00-دەن 23:00-گە دەيىن. ۇلتتىق سالت-ءداستۇر مەن ەتيكاعا جات ەكستراۆاگانتتاردىڭ بارلىق تۇرلەرى جويىلدى. مۇنداي كورىنەتىن جەكە ءومىر سالتىن رەتتەۋگە تۇرعىندار ەكىۇشتى جاۋاپ بەرىپتى. باسىم كوپشىلىگى  بىرەۋلەر مۇنى ولاردىڭ قۇقىقتارىن بۇزۋ رەتىندە قابىلداعاندارىن جاسىرماعان.

وزبەك باسىلىمدارى ساراپشىلاردىڭ، قۇزىرلى ورگانداردىڭ وكىلدەرىنىڭ پىكىرلەرىن بىرىنەن كەيىن ءبىرى جاريالاپ جاتىر. وتكەنگە كوز جۇگىرتسەك، بۇل تاقىرىپ وسىدان 100 جىل بۇرىن دا ءدال قازىرگىدەي قانى جەرگە تامباي تۇرعان تاقىرىپ بولىپتى.  اتاقتى وزبەك زەرتتەۋشىسى ماحمۋدحودجا بەحبۋدي 1915 جىلعا ارنالعان Family Journal-دا بىلاي دەپ جازدى: «ەگەر ءبىز اقشالارىمىزدى مول تويلار مەن جەرلەۋ راسىمدەرىنىڭ ورنىنا عىلىم مەن دىنگە جۇمساماساق، ءبىز ەۋروپالىقتار سياقتى دامىپ، پروگرەسكە جەتىپ، دىنىمىزگە دەگەن قۇرمەتتى كۇشەيتەمىز. ولاي بولماعان جاعدايدا، ءبىز كەدەيلىك پەن بىلىمسىزدىك جاعدايىندا قالامىز»،  دەپ ەسكە الدى ولي ماجليس سەناتىنىڭ جاستار، مادەنيەت جانە سپورت كوميتەتىنىڭ توراعاسى باحتيور سايفۋللاەۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە وزبەك ۇيلەنۋ تويلارى ازيالىق نەمەسە ەۋروپالىق ەمەس، بارىپ تۇرعان تالعامسىزدىقتىڭ  بالاپاندارىن بالالاتىپ جاتىر.  مۇنىڭ ءبارى بيلىك ورگاندارىن ءتيىستى شارالار قابىلداۋعا ءماجبۇر ەتتى. سەناتور ادامداردىڭ قارىزدارىن شەت ەلدە قاجىرلى ەڭبەكپەن تاپقان قىرۋار قارجىنى ازايتۋ ءۇشىن كەرەمەت تويلاردىڭ باستى زيانى دەپ اتادى.

«ياعني، اقشا تابۋدى بىلگەن ادام ءالى دە رۋحاني جاعىنان كەدەي، ول ءسان-سالتاناتپەن جانە باسقا دا راسىمدەرمەن بەدەلدىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن وتەۋگە تىرىسادى»، - دەپ قورىتىندىلادى دەپۋتات. سەناتتىڭ جاستار، مادەنيەت جانە سپورت كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ديلوروم تاشمۋحاممەدوۆا ازاماتتار وتە قىمبات باعاعا ساتىپ العان جانە تويلارعا عانا لايىقتالعان كيىمدەرىن  ادامدارعا كورسەتۋگە تىرىسادى. بۇرىن كۇندەلىكتى ومىرىندە كيۋگە سەبەپ تاپپاعان جاحۇتتان كومكەرىلگەن   قىمبات القالارى،  جارقىراعان كويلەكتەرىنىڭ كومەگىمەن ءبىر كەشتى ەستەن كەتپەستەي وتكىزۋگە تىرىسىپ باعادى.

«وكىنىشكە وراي، ايەلدەردىڭ كوپشىلىگىندە بۇل«ارمان»بار، بۇل كەرەمەت ءراسىم ارقىلى ءوز وتباسىنىڭ الەۋمەتتىك مارتەبەسىن كوتەرۋدى قالايدى. كوبىسى وزگەلەر كورگەن ءساندى ءراسىمدى جاساماعان بولسا، وزدەرىن تومەن سەزىنەدى»، - دەدى تاشمۇحاممەدوۆا.

ول قازىرگى وزبەك جاس وتباسىلارىنىڭ بىرگە تۇرۋعا جانە شىعىنداردى جوسپارلاۋعا دايىن ەمەستىگىن الاڭداۋشىلىقپەن ايتادى. «كوپتەگەن كەلىنشەكتەر نەمەسە جىگىتتەر ۇيلەنۋ تويىنداعى باستى ماقسات اتا-اناسىنىڭ  ءبىر توي جاساپ، اعايىن الدىندا ءبىر شاشىلىپ قالۋ نەمەسە بۇرىن وزگەلەرگە تويعا وتكىزگەندەرىن قايتارىپ الۋمەن بايلانىستىرادى. ولار ۇيلەنەدى، ءتىپتى نەكەنىڭ نەگىزگى قۇندىلىقتارى، وتباسى ەكونوميكاسىنىڭ قالاي داميتىنى تۋرالى تۇسىنىكتەرى جوق»،  دەپ تولىقتىردى تاشمۇحاممەدوۆا.

رەسپۋبليكالىق رۋحانيات جانە ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى مينحوجيددين حودجيماتوۆ مۇنداي ءساننىڭ قايدان پايدا بولعانىن جانە نەگە زاڭدىق ادىستەرمەن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كۇرەسۋ كەرەك ەكەنىن بىلاي دەپ ءتۇسىندىرىپ بەرىپتى.

«بەس ساۋساق بىردەي ەمەس. ادامداردىڭ قوعامداعى مارتەبەسى دە بىردەي ەمەس. بىراق وتانداستارىمنىڭ قارىزدانىپ توي جاساپ، ۇل-قىزداردارىنىڭ كوڭىلدەرىن الەۋمەتتىك مارتەبەسى جوعارى وتباسىداعى قۇرداستارىمەن تەڭەستىرۋگە تىرىسادى. بۇل مۇمكىن ەمەس قوي»، دەيدى ول.     

ول شىعىنى باتپانداي، كەرەمەت مەرەكەلەردى تەك جەكە وتباسىنىڭ ءىسى، وعان ەشكىم ارالاسۋعا بولمايدى  دەپ سانايتىندارمەن كەلىسپەيدى، مۇنداي ارەكەتتەر بۇكىل قوعامداعى مورالدىق قاعيدالار مەن الەۋمەتتىك تەپە-تەڭدىكتى بۇزىپ، ادامداردىڭ قارىزعا بەلشەسىنەن باتۋعا جول بەرەتىنىن ايتادى.  ونىڭ پىكىرىنشە، ءتىپتى ءدىن دە   باسى ارتىق شىعىنعا جول بەرەتىن ءسان-سالتانات پەن مەنمەندىكتى قولدامايدى. ال ءدىن قولداماعان ءباتۋا بەرمەگەن كەز كەلگەن قۇبىلىس كۇنامەن بىردەي.

«مەنمەندىك جانە ادامداردى ماداقتاۋ ءۇشىن جاسالعان ۇستەل، ارتىق تاماق سياقتى ىسىراپ. شامادان تىس ماقتانىش پەن ىسىراپشىلدىق ادامدى ۇلكەن قاتەلىكتەرگە يتەرمەلەيدى»، - دەپ ەسكە الدى رۋحاني-اعارتۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى.

ول سونداي-اق ادامداردىڭ ساناسىنا باتپانداپ كىرىپ شىعاتىن جاعىمسىز قۇبىلىستاردىڭ مىسقالداپ شىعاتىنىن دا ەسكە الىپ، تەك زاڭمەن عانا شەكتەي الاتىنىن ايتىپ ءوتىپتى.  «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە وزگەرتۋلەر ەنگىزە الساق، داراقىلىقتى جانا قالايتىندارعا ايىپپۇل سالىنادى، تويعا جۇمسالعان قارجىنىڭ قانداي تابىس كوزىنەن الىنعانى تۋرالى جاۋاپ بەرۋ  كەرەك. بۇل – مىندەتتى.  ادامدار وسىنداي ارەكەتتەردەن كەيىن عانا شەكتەن شىعىپ كەتكەن اسىرە باسەكەلەستىگىنە تيىم سالا الاتىن شىعار»، دەپ ءسوزىن تۇيىندەپتى. مينحوجيددين حودجيماتوۆ.

ورتالىق ازيا ەمەس، ورتا ازيادا وزىق ۇلت بولۋعا بەلدى بەكەم بولعان وزبەك اعالارىمىز وسىلايشا باسى ارتىق شىعىنداردان ءوزىن  شەكتەۋگە ۇندەي  باستادى. ال ءبىز شە؟

 بۇعان دايىنبىز با؟