ءبىلىم بەرۋ جانە مادەني-اعارتۋ قىزمەتىندە ورنى ايرىقشا كىتاپحانا وردالارى حالىقتى اقپاراتپەن، بىلىممەن قامتۋدىڭ زاماناۋي تالاپتارىنا قانشالىقتى جاۋاپ بەرە الادى؟ ەل كىتاپحانالارىنىڭ بۇگىنگى جاي-كۇيىن باعامداۋ ماقساتىندا جان-جاققا سۇراۋ سالىپ كورگەن ەدىك، ۋاقىت وزدىرماي شەشىلۋى ءتيىس بىرنەشە ماسەلە ايقىندالدى. بەلگىلى بولعانداي، كىتاپحانا ىسىندەگى ەڭ ءبىرىنشى ماسەلە – سالانىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق نەگىزىنىڭ جەتىلمەگەندىگى بىرقاتار قيىندىق تۋعىزىپ كەلەدى.

2019 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنداعى جاعداي بويىنشا ەلىمىزدە قىرىقتان استام كوپشىلىك كىتاپحانا جابىلعان. بۇل سوڭعى جىلدارى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جاپپاي قالاعا كوشۋىنەن جانە وڭىرلەردەگى كىتاپحانا جەلىسىن وڭتايلاندىرۋداعى اسىعىستىق سالدارىنان تۋىنداپ وتىرعان دۇنيە. ال اقمولا، الماتى، اتىراۋ وبلىستارى مەن نۇر-سۇلتان قالاسىندا اشىلعان ءبىرلى-جارىم جاڭا كىتاپحانالار وڭىرلەردەگى قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشىپ بەرمەيتىنى انىق. ۇلتتىق كىتاپحانا ديرەكتورى، قازاقستان كىتاپحانالار وداعىنىڭ توراعاسى باقىتجامال وسپانوۆانىڭ ايتۋىنشا وڭىرلەردەگى كىتاپحانا جەلىسىن وڭتايلاندىرۋ شارالارىندا اسىعىستىققا جول بەرمەۋ كەرەك، سونداي-اق جاۋاپتى ءىستى ناۋقانعا اينالدىرۋعا بولمايدى.
«ماسەلەن، كوپشىلىك كىتاپحانالاردىڭ ەڭ كوپ شوعىرلانعان جەرى – تۇركىستان، باتىس قازاقستان جانە اقمولا وبلىستارى. سوڭعى جىلدارى، وكىنىشكە قاراي، ايماقتارداعى دەموگرافيالىق جانە باسقا الەۋمەتتىك-ماتەريالدىق قيىندىقتاردىڭ سالدارىنان كوپشىلىك كىتاپحانالارى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى تومەندەسە، كەيبىر وڭىردە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارى تاراپىنان كىتاپحانالار جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋعا جەتە ءمان بەرمەۋ، تاراتۋ سەكىلدى تەرىس تەندەنتسيالار بايقالادى. سونىڭ سالدارىنان كوپشىلىك كىتاپحانالار سانى 44-كە قىسقارعان»، دەيدى باقىتجامال وسپانوۆا.
ال كىتاپحانا سالاسىن رەتتەيتىن ارنايى زاڭنىڭ جوقتىعى كىتاپحانالارعا اقپاراتتىق، مادەني جانە ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىن تولىق تۇردە جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەي كەلەدى. ەلىمىزدەگى بارلىق جۇيەلەر مەن ۆەدومستۆولارعا تيەسىلى 11 مىڭنان استام كىتاپحانا قىزمەتىن «مادەنيەت تۋرالى» زاڭنىڭ جالعىز 24-ءشى بابى عانا ايقىندايدى.
«شىنىندا دا كىتاپحانا ىسىندەگى ەڭ ءبىرىنشى ماسەلە – سالانىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق نەگىزىنىڭ جەتىلمەگەندىگى. ارنايى زاڭ ەلىمىزدەگى كىتاپحانا ءىسىن دامىتۋدى قۇقىقتىق رەتتەۋگە، ءتۇرلى دەڭگەيدەگى كىتاپحانالار جۇمىستارىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەر ەدى»، دەگەن مامان «كىتاپحانا ءىسى تۋرالى» ارنايى زاڭ ازىرلەۋ قاجەت ەكەندىگىن ايتادى. بۇل ءوز كەزەگىندە رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق كىتاپحانالاردىڭ ادىستەمەلىك ورتالىق رەتىندەگى مارتەبەسىن ارتتىرۋعا، وبلىس كىتاپحانالارىنىڭ كىتاپحانا قورىنا باسىلىمنىڭ مىندەتتى تەگىن داناسىن الۋ ءىسىن ءبىر جولعا قويۋعا ىقپال ەتكەن بولار ەدى.
تسيفرلى قازاقستان: كىتاپحانالار سكانەرگە جارىماي وتىر
قازاقستانداعى ەڭ كونە كىتاپحانالاردىڭ ءبىرى – سەمەي قالاسىنداعى شىعىس قازاقستان وبلىستىق اباي اتىنداعى امبەباپ كىتاپحانا. كەمەڭگەر اقىن اباي كىتاپحانانىڭ العاشقى وقىرماندارىنىڭ قاتارىندا بولىپ، ە.پ.ميحاەليستەي پىكىرلەس دوسىن تاپقانى بارشاعا ءمالىم. اتالعان كىتاپحانا ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى گۇلميرا مۇراتقىزى كىتاپحانا قورىن تولىقتىرۋعا بايلانىستى قيىنشىلىقتاردىڭ كوپ ەكەنىن ايتادى.
– بۇرىن باسپانىڭ بارلىعى مەملەكەتتىك بولعان كەزدە مىندەتتى دانا بارلىق كىتاپحانالارعا بەرىلەتىن-ءدى. قازىر باسپالاردىڭ كوبى جەكەمەنشىك بولعاندىقتان، ونداي جۇيە جوق. تەك ۇلتتىق مەملەكەتتىك كىتاپ پالاتاسى مەن ۇلتتىق كىتاپحانا قورىنا عانا بەرىلەدى. وسىدان كەلىپ الەۋمەتتىك ماڭىزى جوعارى باسىلىمدارعا، كوركەم ادەبيەتتەرگە قول جەتپەي وتىر. وقىرمان ەڭ كوپ سۇرايتىن قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ «دارابوز» رومانىنىڭ كەيىنگى باسىلىپ شىققاندارى مۇلدە جوق. وسىنداي كوپ سۇرالاتىن كوركەم ادەبيەتتەر جەتپەي جاتادى. ويتكەنى بىزگە بولىنەتىن قارجى كولەمى دە از، – دەيدى گۇلميرا مۇراتقىزى. ونىڭ ايتۋىنشا، 4،5 مىڭنان اسا سيرەك باسىلىمدار قورى تيەسىلى كىتاپحانا ءالى كۇنگە دەيىن ءجونى ءتۇزۋ سكانەرگە جارىماي وتىرعان كورىنەدى. ال ەلباسى – تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسى اياسىندا كوپدەڭگەيلى الەۋمەتتىك-مادەني ينستيتۋت رەتىندە كىتاپحانالار الدىڭعى ورىننان كورىنەتىنى راس.
– «تسيفرلى قازاقستان» باعدارلاماسى اياسىندا كىتاپحانا قورىن تسيفرلى فورماتقا كوشىرۋ جۇمىستارى باستالدى. وسىعان بايلانىستى وبلىستىق كىتاپحانالارعا سكانەر الىپ بەرسە دەيمىز. قازىر بىزگە ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا ءبىر سكانەرىن ۋاقىتشا بەرىپ وتىر. اباي اتىنداعى امبەباپ كىتاپحانانىڭ قورى وتە باي. زامانىندا اباي وقىعان كىتاپتار، ودان بەرىدەگى لاتىن الىپبيىمەن جارىق كورگەن باسىلىمداردىڭ كوبى بىزدە ساقتالعان. سكانەردىڭ قۇنى 23 ملن تەڭگە كولەمىندە ەكەن، ال ونداي قارجى بىزگە بولىنبەيدى، – دەيدى ول.
اۋدان كىتاپحانالارىنا قارجى بەرىلمەي كەلەدى
مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ جەتىمسىزدىگى، باسپالاردىڭ بىرىڭعاي تاقىرىپتىق-تيپتىك جوسپارىنىڭ جوقتىعى سەمەي كىتاپحاناسىن عانا ەمەس، پاۆلودار وبلىسىنا قاراستى بىرنەشە كىتاپحانانى دا تۇقىرتىپ وتىرعانىن بايقادىق. ماسەلەن، س.تورايعىروۆ اتىنداعى پاۆلودار وبلىستىق امبەباپ عىلىمي كىتاپحاناسىنىڭ كىتاپ قورىنا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنەتىن مىندەتتى قارجى كولەمى بيىل قىسقارىپ قالعان.
– جىل سايىن 5-6 ملن تەڭگە كولەمىندە قارجى بەرىلەتىن ەدى، بيىل 3 ملن تەڭگە عانا قارجى ءبولىندى. بىراق الداعى جىلعى تاپسىرىسقا ارتىعىمەن قوسىپ وتىرمىز. ايتسە دە كىتاپحانامىزدىڭ بازالىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋى رەسپۋبليكالىق كىتاپحانالاردان كوپ وزىق، – دەيدى اتالعان كىتاپحانا باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بارشاگۇل بايجانوۆا. ونىڭ ايتۋىنشا، پاۆلودار وبلىسىنا قاراستى باياناۋىل اۋدانىنا (2015، 2019 جىلدارى)، ەرتىس اۋدانىنا (2014، 2016 جىلدارى)، شارباقتى اۋدانىنا (2016، 2019 جىلدارى) قاتارىنان بىرنەشە جىل جاڭا كىتاپ ساتىپ الۋعا مۇلدەم قارجى قاراستىرىلماعان.
– ادەتتە اۋداندىق كىتاپحانالارعا جىلىنا 1 ميلليون تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىنۋى ءتيىس. كەي اۋداندارعا ءتيىستى قارجى كەيدە بولىنبەي قالىپ جاتىر، – دەيدى ول.
مۇنداي قارجى تاپشىلىعى شىعىس قازاقستان وبلىسى اياگوز اۋدانىنا قاراستى اۋىلدىق كىتاپحانالارعا دا ءتان ماسەلە بولىپ تۇر. اياگوز اۋدانىنداعى ورتالىق كىتاپحاناعا حابارلاسقانىمىزدا، كىتاپحاناعا 2015 جىلدان بەرى كىتاپ ساتىپ الۋعا ءتيىستى قارجى بولىنبەگەنىن ەستىدىك. تەك بيىل عانا جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ پەيىلى ءتۇسىپ، كىتاپحانا قورىنا 375 دانا كىتاپ ساتىپ الىنعان.
– اۋدانعا قاراستى 23 اۋىلدىق كىتاپحانا بار. بۇگىندە ولاردىڭ بەسەۋى عانا ينتەرنەت جەلىسىمەن قامتىلعان. جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بيىل 758 مىڭ تەڭگە شاماسىندا قارجى بەرىلىپ، سۇرانىستاعى كىتاپتاردى ساتىپ الدىق. وقىرماندار كوبىنە دەتەكتيۆ جانرىنداعى كوركەم ادەبيەتتەردى سۇراپ كەلەدى، – دەيدى كىتاپحانا ديرەكتورى مەرۋەرت جاقسىلىققىزى. ال كىتاپحانا قورىن تسيفرلى فورماتقا كوشىرۋ اۋدان كىتاپحاناسىنا وڭايعا سوقپاي تۇر، كىتاپتاردى ون-وننان 300 شاقىرىم قاشىقتاعى وسكەمەن قالاسىنا تاسۋعا ءماجبۇر.
«قالاعا 20 شاقتى كىتاپتى اپارىپ، ا.س.پۋشكين اتىنداعى وبلىستىق كىتاپحاناسىنىڭ سكانەرىنەن وتكىزگەنبىز. وسى جولى تاعى 10 كىتاپتى اپارىپ تاستادىق. نەگىزگى ماسەلە وسى، باسقا جاعى جاقسى. ايتارىمىز، كىتاپحانالارعا جاڭا كومپيۋتەرلەر بەرىلىپ، ينتەرنەت جەلىسىن تارتسا ەكەن»، دەيدى ول. ءاماندا بيلىك نازارىنان تىسقارى جاتاتىن اياگوز اۋدانىنىڭ مىناداي جىلارمان ءحالىن ەستىپ، اۋىل كىتاپحانالارىن جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى اياگوزدى اينالىپ وتكەن بە دەپ قالدىق.
كىتاپحانالار جۇيەسىنىڭ قازىرگى جاي-كۇيىنە جاساعان شولۋىمىز ورتاق كىتاپحانا ستاندارتىن بەلگىلەۋ، اقپاراتتىق ەلەكتروندى دەرەككوز جۇيەسىن بىرىڭعاي فورماتقا كەلتىرۋ، سونداي-اق ارنايى جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتۋ، كىتاپحانا قىزمەتكەرىنىڭ قۇزىرەتى ماسەلەلەرى قايتا قاراۋدى قاجەت ەتەتىنىن كورسەتىپ وتىر. ۇلكەن مەگاپوليستەردەگى جاعداي جاقسى، «باقىتتى» كىتاپحانالاردى اتاماعاندا، وڭىرلەردەگى كىتاپحانالار قورى حالىقتى اقپاراتپەن قامتۋدىڭ زاماناۋي تالاپتارىنا جاۋاپ بەرە الماي وتىرعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك. ءبىر-بىرىنەن وقشاۋ جۇمىس اتقاراتىن جانە ۆەدومستۆولىق تۇرعىدان دا بىتىراڭقى كۇيدەگى ەلىمىزدىڭ كىتاپحانالارى اقپاراتتىق رەسۋرستارىن ءبىر جۇيەگە تۇسىرە الماي كەلەدى. كىتاپحانالار قاۋىمداستىعى حالىقارالىق فەدەراتسياسىنىڭ (يفلا) ستاندارتىنا سايكەس كوپشىلىك كىتاپحانالاردىڭ قورى ۇنەمى جاڭارتىلىپ وتىرىلۋى ءتيىس، ونىڭ قۇرامىنا جىلىنا 5% جاڭا ءونىم ءتۇسۋى كەرەك. كىتاپحانالاردى قارجىلاندىرۋدىڭ ايىرماشىلىعى سالدارىنان كىتاپ قورىنىڭ كولەمى مەن ساپاسى دا الا-قۇلا. سوندىقتان قورلاردى مادەني، عىلىمي جانە كوركەمدىك قۇندىلىعى جوعارى شەتەلدىك قۇجاتتارمەن جانە باسقا دا اقپاراتتىق رەسۋرستارمەن تولىقتىرۋ قانشالىقتى دەڭگەيدە ورىندالىپ جاتقانى تاعى بەيمالىم. اتالعان ماسەلەلەردىڭ جاي-جاپسارىن سۇراستىرىپ ماردىمدى جاۋاپ الا المادىق. ايتسە دە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا كىتاپحانا ءىسىن دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان تۇجىرىمداماسىن» ازىرلەۋ بويىنشا جۇمىس توبى قۇرىلىپ، ونىڭ قۇرامىندا Nur Otan پارتياسىنىڭ ستراتەگيالىق باستامالار ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى مەن كىتاپحانالار قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلدەرى جۇمىس اتقارىپ جاتقان كورىنەدى.
اتىراۋدا جۇكتى ايەلدىڭ ولىمىنە قاتىستى تەرگەۋ باستالدى
وقيعا • بۇگىن، 17:12
پاۆلوداردا دارىگەرلەرگە ارنالعان جاتاقحانا سالىنادى
ايماقتار • بۇگىن، 17:01
ەكونوميكا • بۇگىن، 16:52
بقو-دا وندىرىستەگى جازاتايىم وقيعالاردان 10 ادام كوز جۇمعان
ايماقتار • بۇگىن، 16:40
اسحات ايماعامبەتوۆ اۋىل مەكتەپتەرىندەگى ماسەلەلەردى اتادى
ءبىلىم • بۇگىن، 16:33
ءبىلىم • بۇگىن، 16:25
قارتتار ءۇيىنىڭ قىزمەتكەرلەرى 7،4 ملن تەڭگەدەن استام اقشا ۇرلاعان
قوعام • بۇگىن، 16:12
تەمىر جول سالاسىنداعى جەمقورلىققا قاتىستى تالداۋ جۇرگىزىلەدى
ANTIKOR • بۇگىن، 16:06
ەرتەڭ ەلىمىزدىڭ باسىم بولىگىندە جاڭبىر جاۋادى
اۋا رايى • بۇگىن، 15:57
حامەنوۆانىڭ ادۆوكاتى ايىپتالۋشىنى ۇيقاماققا اۋىستىرۋدى سۇرادى
ايماقتار • بۇگىن، 15:40
بيىل شقو-دا 100-دەن استام جەر ءۇي ورتەندى
ايماقتار • بۇگىن، 15:37
اقتوبەدە 5 ايلىق بالاسىن كوشەدە ۇمىتىپ كەتكەن انا انىقتالدى
قوعام • بۇگىن، 15:25
قازاقستاندا قايىرىمدىلىق جاساعان ادامدارعا اتاق بەرىلەدى
قوعام • بۇگىن، 15:18
قوستاناي وبلىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا جاڭا باسشى كەلدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 15:08
الماتىدا ەسىرتكى تاسىمالىنىڭ جولى كەسىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:55
«كاسپي» اكك ءتيىمسىز جوبالاردى قارجىلاندىرعان
ANTIKOR • بۇگىن، 14:43
ەرتەڭ ماگيستراتۋرا گرانتىنا قۇجات قابىلداۋ باستالادى
ءبىلىم • بۇگىن، 14:30
اتىراۋ وبلىسى اكىمىنىڭ جاڭا ورىنباسارلارى تاعايىندالدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:22
حامەنوۆا ءوز كىناسىن مويىنداعان جوق
قوعام • بۇگىن، 14:16
شقو-دا تارباعاتاي اۋدانىنا جاڭا اكىم تاعايىندالدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:10
قازاقستاندا جىلقى ەتى قىمباتتادى
قوعام • بۇگىن، 14:02
باقىتگۇل حامەنوۆانىڭ ىسىنە قاتىستى سوت وتىرىسى باستالدى
قوعام • بۇگىن، 13:42
مەملەكەت باسشىسى جوعارعى سوت توراعاسىن قابىلدادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 13:29
«توبىل» مەن «قىزىل-جار» ماڭىزدى ماتچ وتكىزەدى
فۋتبول • بۇگىن، 13:12
شەكارا قىزمەتى 8 مىڭنان استام سۋىق قارۋ تاركىلەدى
قوعام • بۇگىن، 12:52
سولتۇستىك كورەيا كوروناۆيرۋستى جەڭگەنىن جاريالادى
الەم • بۇگىن، 12:43
ماگيستراتۋرا ەمتيحانىندا 328 ادامنىڭ ناتيجەسى جويىلدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:35
اتا-انالار جەكەمەنشىك بالاباقشالارعا شاعىمدانىپ جاتىر
قوعام • بۇگىن، 12:22
الماتىدا وقۋشىلارعا ارنالعان اۆتوبۋس قاتىنايدى
قوعام • بۇگىن، 12:17
حالىقارالىق وليمپيادا جەڭىمپازدارىنا سىياقى بەرىلەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:08
الماتىدا 190 كوپقاباتتى ءۇيدىڭ ءليفتىسى جاڭارتىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 11:53
پاۆلوداردا جوعالعان انا مەن بالا تابىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 11:40
ءىىم قازاقستاندىقتاردى ساقتىق شارالارىن ساقتاۋعا شاقىردى
قوعام • بۇگىن، 11:33
ۇكىمەت باسشىسى وتاندىق ءوندىرىستى قولداۋدى تاپسىردى
ۇكىمەت • بۇگىن، 11:27
ەلەنا رىباكينا تورونتوداعى ءتۋرنيردىڭ ەكىنشى اينالىمىندا ءسۇرىندى
تەننيس • بۇگىن، 11:17
جامبىلدىق تۇرعىننان ءىرى كولەمدە ماريحۋانا تاركىلەندى
ايماقتار • بۇگىن، 11:09
الماتىدا 280 ورىندىق ەكى مەملەكەتتىك بالاباقشا سالىنادى
قوعام • بۇگىن، 10:58
تاۋار وندىرۋشىلەرگە تيەسىلى ديزەلدى ساتىپ جىبەرگەن وپەراتور انىقتالدى
وقيعا • بۇگىن، 10:48
ميحايل سااكاشۆيلي اۋىر حالدە جاتىر
الەم • بۇگىن، 10:35
الماتىدا كوپقاباتتى اۆتوتۇراقتار سالىنادى
ايماقتار • بۇگىن، 10:23
ۇقساس جاڭالىقتار