«استانا پروتسەسى», جەنەۆا كەلىسسوزدەرى, كەپىلگەر مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ ورتاق كەلىسىمگە ۇمتىلىسى, وسى تۇيتكىلگە تىكەلەي قاتىستى باسقا دا ساياسي باستامالار سيريا داعدارىسىنىڭ ەكپىنىن ءبىرشاما تومەندەتتى. دەسەك تە, ءالى دە بۇل باعىتتا اۋقىمدى شارالاردىڭ قولعا الىنۋى اسا قاجەت ەكەنىن ۋاقىتتىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىر. وسى ورايدا «سيريا كيكىلجىڭىن شەشۋ ىسىندە الداعى كەزەڭدە الەمدىك قوعامداستىق, ونىڭ ىشىندە سيريا ۇكىمەتى مەن ەلدەگى وپپوزيتسيالىق كۇشتەر, قاتىسۋشى مەملەكەتتەر مەن حالىقارالىق ۇيىمدار تاراپىنان قانداي ساياسي ءجۇرىس, ىزگىلىكتى قادام جاسالماق؟» دەگەن مازمۇنداعى سۇراق تۋىندايتىنى ءسوزسىز.
بۇل ساۋالعا ازىرگە ماردىمدى جاۋاپ تابىلماعانىمەن, كوڭىلگە جىلىلىق ۇيالاتاتىن, ورتاق مامىلەگە كەلۋگە بارىنشا تىرىسۋ نيەتى قىلاڭ بەرگەندەي. بۇل ۇمىتكە تولى ىزگى نيەتتىڭ تۋىنداۋىنا سيريانىڭ جاڭادان قۇرىلعان كونستيتۋتسيالىق كوميتەتى تۇرتكى بولىپ وتىر.
اتالعان كونستيتۋتسيالىق كوميتەتتىڭ جاساقتالۋى سيريا ۇكىمەتى مەن وپپوزيتسيالىق كۇشتەر وكىلدەرىنەن قۇرالعان كەلىسسوز كوميسسياسىنىڭ كەلىسىمى ناتيجەسىندە مۇمكىن بولدى. دەگەنمەن قوس تاراپتىڭ وسىنداي ورتاق شەشىمگە كەلۋىنە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ, قاتىسۋشى ەلدەردىڭ, «استانا پروتسەسىنىڭ» كەپىلگەر مەملەكەتتەرى – تۇركيا, رەسەي, يراننىڭ قولداۋ بىلدىرگەنىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. ماسەلەن, جوعارىدا اتالعان ءۇش مەملەكەتتىڭ ديپلوماتتارى سيريا كونستيتۋتسيالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەلىگىنە ۇمىتكەرلەردى انىقتاۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزگەن.
ەندى سيريانىڭ جاڭادان قۇرىلعان كونستيتۋتسيالىق كوميتەتى جونىندە از-كەم توقتالا كەتەيىك.
بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وسى جىلدىڭ 30 قىركۇيەگىندە وتكەن وتىرىسىندا بەلگىلى بولعانداي, سيريالىق كونستيتۋتسيالىق كوميتەت الداعى 30 قازاننان باستاپ ءوز جۇمىسىن باستاماق. بۇۇ-نىڭ سيريا جونىندەگى ارنايى وكىلى گەير پەدەرسەننىڭ ايتۋىنشا, سيريا كونستيتۋتسياسىن ازىرلەۋگە ارنالعان بۇل جاڭا قۇرىلىمعا ەكى ادام تەڭ توراعالىق ەتەدى – ءبىرى سيريا ۇكىمەتىنىڭ, ەكىنشىسى وپپوزيتسيا وكىلى. كوميتەت قۇرامىنا ۇكىمەت سايلاعان 50 كانديدات, وپپوزيتسيانىڭ 50 مۇشەسى جانە ءتۇرلى ءدىني جانە ەتنوس وكىلدەرىنەن تۇراتىن تاعى 50 بەلسەندى ازامات ەنگەن. كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ 30 پايىزى ايەلدەر كورىنەدى.
بۇۇ-نىڭ وكىلى گەير پەدەرسەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا كونستيتۋتسيالىق كوميتەتتى قۇرۋ قادامىن ەل ۇكىمەتى مەن وپپوزيتسيا اراسىنداعى العاشقى ماڭىزدى ساياسي وقيعا دەپ باعالادى. ء«بىر ساتكە ويلانىپ, وسى كەلىسىمنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنۋگە تىرىسايىق. بۇل – ۇكىمەت پەن وپپوزيتسيا اراسىنداعى العاشقى ناقتى ساياسي كەلىسىم, بۇل 2254 قاراردىڭ نەگىزگى تارماقتارىن – جاڭا كونستيتۋتسيا جوباسىن ازىرلەۋ ءتارتىبىن بەكىتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى», دەدى ول. ونىڭ پىكىرىنشە, بۇل كەلىسىم سيرياداعى ساياسي پروتسەسكە جول اشادى.
سونداي-اق بۇۇ وكىلى گ.پەدەرسەن سيريانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ءۋاليد مۋاللەمگە جانە وپپوزيتسيالىق سيريا كەلىسسوز كوميسسياسىنىڭ جەتەكشىسى ناسەر حاريريگە ىنتىماقتاستىق ءۇشىن العىس بىلدىرە كەلىپ: «مەن رەسەي, تۇركيا جانە يران ەلدەرىنە وسى كەلىسىمدى تۇزۋگە كومەكتەسكەندەرى ءۇشىن ەرەكشە العىس ايتامىن», دەدى.
بۇۇ قك وتىرىسىنان تاراعان اقپاراتتارعا قاراعاندا, كوميتەتتىڭ قۇرامىندا 45 ادامنان تۇراتىن كىشى كوميتەت جۇمىس ىستەيدى. ۇكىمەت پەن وپپوزيتسيانىڭ جانە ازاماتتىق قوعامنىڭ ارقايسىسىنان 15 ادامنان ەنگەن بۇل كىشى كوميتەت كونستيتۋتسيا باپتارىنىڭ نۇسقالارىن دايىندايدى. بۇل نۇسقالاردى قابىلداۋ ءۇشىن كونستيتۋتسيالىق كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ 75 پايىزى قولداپ داۋىس بەرۋى قاجەت.
گ.پەدەرسەن قك وتىرىسىندا سيريانىڭ بولاشاق كونستيتۋتسياسىنىڭ جوباسىن سىرتقى ويىنشىلاردىڭ قاتىسۋىنسىز تەك سيريالىقتار ازىرلەۋى كەرەك ەكەنىن, بۇعان بۇۇ بارلىق مۇمكىندىكتى جاسايتىنىن جەتكىزە كەلىپ, «سيريانىڭ بولاشاق كونستيتۋتسياسى تەك سيريالىقتارعا عانا تيەسىلى», دەدى.
وتىرىستا اقش-تىڭ بۇۇ-داعى ەلشىسى كەللي كرافت اقش-تان باسقا فرانتسيا, گەرمانيا, ۇلىبريتانيا, يوردانيا جانە ساۋد ارابياسى, سونداي-اق رەسەي مەن تۇركياعا, سونداي-اق بۇۇ-نىڭ سيريا جونىندەگى ارنايى وكىلى گ.پەدەرسەنگە كونستيتۋتسيالىق كوميتەتتى قۇرۋعا كومەكتەسكەنى ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. «كوميتەتتىڭ قۇرىلۋى ماڭىزدى تاريحي وقيعا, بۇل سيرياداعى داعدارىستى ساياسي ۇدەرىس اياسىندا شەشۋگە باعىتتالعان العاشقى قادام», دەدى ك.كرافت.
اقش ەلشىسى, سونىمەن بىرگە سيريا قاقتىعىسىنداعى يراننىڭ رولىنە تەرىس باعا بەردى جانە ەلدەگى تۇيتكىلدى شەشۋگە باعىتتالعان كۇش-جىگەرگە «ىزگى نيەت» كورسەتۋدەن دايەكتى تۇردە باس تارتىپ وتىرعانىن باسا ايتتى. «ەگەر يران 2254 قارارعا سايكەس ساياسي پروتسەسكە شىن نيەتپەن ۇلەس قوسقىسى كەلسە, وندا ول سيريانى تاستاپ, سودىرلارى مەن ولارعا قوسىلعانداردىڭ بارلىعىن ەلدەن دەرەۋ شىعارىپ جىبەرەر ەدى», دەدى.
قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا سويلەگەن رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى سەرگەي ۆەرشينين: ء«بىز سيريالىق داعدارىستى ادىلەتتى رەتتەۋ جولىندا العا جىلجۋ ءۇشىن ناقتى جاعدايلار جاسالدى دەپ قاناعات ەتە الامىز», دەدى. س.ۆەرشينين كونستيتۋتسيالىق كوميتەتتىڭ قۇرىلۋىن بۇكىل حالىقارالىق قوعامداستىق ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك دەپ اتادى. ول بۇل باستامانى يگى ءىستىڭ سوڭى ەمەس, باسى عانا ەكەنىن جەتكىزە وتىرىپ, «رەسەي كونستيتۋتسيالىق كوميتەتتىڭ ءساتتى ىسكە قوسىلۋىنا جانە تۇراقتى قىزمەتىنە ىقپال ەتۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسايدى. تۇركيا مەن يراننىڭ قۇرمەتتى وكىلدەرىنەن ءتيىستى كەپىلدەمەلەر الىندى», دەدى.
رەسەيلىك ديپلومات, سونىمەن بىرگە اقش ەلشىسىنىڭ يران تۋرالى پىكىرىنە جاۋاپ بەردى. «ماعان بۇل سوزدەردىڭ جالپى وسى زالدا ايتقانى ءبىرتۇرلى بولىپ كورىنەدى. يران «استانا پروتسەسىنىڭ» كەپىلگەر مەملەكەتتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە سيرياداعى تەرروريزمدى جەڭۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس ىستەدى. «شاعىن توپ» دەپ اتالاتىن كەيبىر باتىس قاتىسۋشىلارى ساياسي پروتسەستى باستاۋ جانە وعان جاعداي جاساۋ ءۇشىن نە ىستەگەندەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ قيىن».
قورىتا ايتقاندا, سيريانىڭ جاڭادان قۇرىلعان كونستيتۋتسيالىق كوميتەتى 30 قازاننان باستاپ ءوز قىزمەتىنە كىرىسپەك. الايدا كونستيتۋتسيالىق كوميتەتتىڭ قۇرىلۋى سيريانىڭ بارلىق ماسەلەلەرى شەشىلدى دەگەندى بىلدىرمەيتىنىن, ونىڭ ەلدەگى جانجالدىڭ رەتتەلۋىنە تولىق كەپىلدىك بەرمەيتىنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. دەگەنمەن ونىڭ جۇيەلى جۇمىس ىستەپ, سيريادا تۇراقتىلىق, كەلىسىم, بەيبىتشىلىك ورناتۋعا نەگىز قالايتىن باستامالار كوتەرىپ, ەلدىڭ جاڭا كونستيتۋتسياسىن قالىپتاستىرۋ جولىندا قانداي ناتيجەگە قول جەتكىزەدى دەگەن سەنىم بار. بىراق بارىنە ۋاقىت دەگەن الىپ تورەلىك جاسايتىنى بەلگىلى.
ازىرگە سيريادا زورلىق-زومبىلىق ازايعان جوق, تەرروريستىك توپتار ءوز ءىس-ارەكەتتەرىن جالعاستىرىپ جاتىر. يدليبتەگى جاعداي اۋىر.
