قازاق دراما تەاترىنىڭ بيىك بەلەسى

قازاق رۋحانياتىنىڭ وشاعى سانالاتىن ماڭىزدى مادەني نىسان قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارنايى تاپسىرماسى بويىنشا بوي كوتەردى. قازاق دراما تەاترىنىڭ ەسكيزدىك جوباسىن ەلباسى ءوزى ماقۇلداپ، قۇرىلىس بارىسىن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءجىتى نازاردا ۇستاپ وتىر.

– ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتال­عان نىساننىڭ جوباسىن قاراپ، ءتيىستى ۇيىمدارعا تاپسىرما بەرگەن بو­لاتىن. مىنەكەي، بۇگىن كورىپ وتىرعانى­مىزداي، نىسان قۇرىلىسىنىڭ قارقىندى جۇرگىزىلىپ جاتقانىنا كوزىمىز جەتتى، – دە­گەن ماۋلەن اشىمباەۆ حالىق مادە­نيەتىن قايتا تۇلەتۋگە، ساقتاۋعا، دامى­تۋعا جانە تاراتۋعا باعىتتالعان شارا­لار لەگى جالعاسا بەرەتىنىن جەتكىزدى. سون­داي-اق مادەنيەت ۇيىمدارىنىڭ ينفرا­قۇ­رى­لىمىن دامىتۋدى قامتاماسىز ەتۋ جانە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن نى­عايتۋ جۇمىستارى نازاردا ەكەنىن ايتتى.

– ەلوردادا ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن «استانا وپەرا»، «Astana Ballet» تەاترلارى، «شابىت» عيماراتى سالىنعانى بەلگىلى. بۇگىندە اتالعان تەاتر­لار بۇكىل قازاقستاننىڭ ماقتانىشىنا اينالدى. مۇنى ونەرگە دەگەن ايرىقشا قامقورلىق نىشانى دەپ قابىلداۋ كەرەك. جالپى، تەاتر جاستاردى تاربيەلەۋ، ولارعا دۇرىس قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋ، قوعامدى ەستەتيكالىق تۇرعىدا دامى­تۋ جاعىنان وتە جوعارى ماڭىزعا يە. كەلەر جىلى 6 شىلدەدە تەاتر ۇجى­مى ءوزىنىڭ قونىس تويىن تويلايدى دەپ سەنەمىز. بۇل ەلوردا حالقىنا، ونەر­سۇيەر قاۋىم ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش دەپ بى­لەمىن، – دەدى ول ويىن تۇيىندەپ.

«سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ قولداۋى ارقىلى بۇگىندە عيماراتتىڭ العاشقى قاباتىنىڭ قۇرى­لىسى اياقتالىپ تا قالعان. تەاتر جۇمە­كەن ناجىمەدەنوۆ پەن احمەت بايتۇر­سىن ۇلى، 23-15 كوشەلەرىنىڭ قيىلى­سىندا، ەسىل وزەنىنىڭ جاعالاۋىنان الىس ەمەس كورنەكتى ماڭايدان ورىن تەپكەن. نىساننىڭ جالپى اۋماعى 19 754 شارشى مەتردى قامتيدى. جوبالاۋ جانە قۇرىلىس جونىندەگى باسقارۋشى ديرەكتور ميركو گورنيك كەلىسىمشارت بويىنشا قۇرىلىس جۇمىستارىن 2020 جىلى شىلدە ايىندا تولىق اياقتاۋ جوسپارلانعانىن ايتتى.

– قۇرىلىس جۇمىستارى بيىل مامىر ايىندا باستالدى. قازىر 300 ادام جۇمىس ىستەپ جاتىر. جاڭا جىلعا دەيىن سىرتقى جۇمىستارىن اياقتاپ، ىشكى جۇ­مىس­تارعا ويىسامىز. عيماراتتىڭ قاس­بەتى مارمارمەن قاپتالادى. اۋا رايى تۇ­راقتى، سوندىقتان جۇمىس كەدەرگىسىز، بەلسەندى ءجۇرىپ جاتىر، – دەدى ميركو گورنيك. ءۇش قاباتتان تۇراتىن جاڭا عيماراتقا 800-دەن استام كورەرمەن سىيادى. ۇلتتىق ەتنومودەرندى تۋ ەتىپ كوتەرگەن تەاتردىڭ زالى، ساحناسى، ينتەرەرى زاماناۋي ستيلدە كومكەرىلمەك. پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى ماۋلەن اشىمباەۆپەن بىرگە تەاتردىڭ جاڭا عيماراتىنىڭ قۇرىلىسى بارىسىمەن تانىسۋ كەزىندە ەسكەرىلۋى ءتيىس بىرنەشە تالاپتار ايقىندالدى. ولاردىڭ قاتارىندا باعاسى قولجەتىمدى اۆتوتۇراق قۇرىلىسىنىڭ قاجەتتىلىگى مەن ەلوردانىڭ ورتاق ساۋلەت وي-ورنەگىن ساقتاۋ ماسەلەلەرى اتالدى.

– ءسابيرا مايقانوۆا، شاكەن اي­مانوۆ، جاقىپ وماروۆ، ءازىربايجان مام­بەتوۆ سىندى الىپتار بىزگە دەيىن قازاق رۋحانياتىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋ جو­لىندا ايانباي قىزمەت ەتتى. وسىنداي تۇلعالارىمىزدىڭ قۇرمەتىنە تەاتر الدىنا 20 ادامنىڭ ءبيۋستىن ورناتساق، سون­داي-اق جۇلدىزدار اللەياسىن اشساق دەيمىز. قازىر شتاتتا 60 ادام، جاڭا عي­مارات قولدانىسقا بەرىلگەن سوڭ شتاتتى 150 ادامعا كوبەيتسەك دەپ وتىرمىز، – دەگەن ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى تالعات تەمەنوۆ وسى تاراپتاعى ساحنالىق تۋىندىلاردى ورىنداۋ مەن تاراتۋدا مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ تۇراقتى قارجىلاندىرۋمەن ايقىندالاتىنىن اتادى. سونىمەن بىرگە ول سالىنىپ جاتقان قازاق دراما تەاترىنا «ۇلتتىق» مارتەبە بەرۋدى سۇرادى. «ەۋروپا ەلدەرىندەگى تەاترلاردىڭ بار­لىعى – ۇلتتىق. قازاقستاندا ۇلتتىق تەاتر جوق. ەگەر وسىنى قازاق ۇلتتىق درا­ما تەاترى دەسەك كەرەمەت بولار ەدى. شەر­حان مۇرتازانىڭ ءسوزى بار: «تەاتر كوبەيسە، تۇرمە ازايادى» دەگەن. قالانىڭ دا، دالانىڭ دا تۇرمەسىنىڭ وزىپ تۇرعانى شاما­لى، ەڭ سوراقىسى سانانىڭ تۇرمەسى. ال اقىل مەن پاراساتتىڭ شىڭدالاتىن جەرى – ساحنا. بۇگىنگى سالىنا باستاعان تەاترى­مىزدىڭ قادامى قۇتتى بولسىن. ءبىز­دىڭ تەاتردىڭ ارتيستەرىنە جاڭا كۇش، جاڭا سەرپىن بەرەدى دەپ سەنە­مىن»، دەدى تالعات تەمەنوۆ. مادەنيەت مەكە­مەلەرىنىڭ جەلىسىن دامىتۋ قا­جەت­تىلىگى، مادەني قۇندىلىقتارعا ەركىن قول جەت­كى­زۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىن­شا تەاتر ۇجى­مىنىڭ تالاپ-تىلەگىن تىڭداعان پرە­زيدەنتتىڭ كومەكشىسى ماۋلەن اشىمباەۆ وتىنىشتەردى توپتاستىرىپ، ۇسىنىس رە­تىندە جولداۋدى سۇرادى.

قيلى تاعدىرلى قاللەكي تەاترى كىشكەنتاي ساحناسى مەن تار زالىنا قاراماستان ءالى كۇنگە دەيىن بيىك مىنبەر، ۇلاعاتتى مەكتەپ بولىپ كەلدى. ونەرسۇيەر قاۋىمنىڭ مولدىعىنان كەي كۇندەرى ورىن جەتپەي قالعان كورەرمەننىڭ ەدەنگە وتىرىپ تا تاماشالاپ جۇرگەنىنە ءوزىمىز كۋامىز. «تەاتر ەڭسەلى عيماراتقا قاشان كوشەدى» دەپ تالاي جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلگەن ماسەلە وڭدى شەشىلىپ، كورەرمەن مەن كەيىپكەرلەر قاۋىمىن جاقىنداستىرا تۇسەر ونەر وتاۋى سالتانات قۇرار كۇن دە الىس ەمەس سياقتى. تەاتر ىرگەسىنىڭ قالانۋىنا اتسالىسقان، كيەلى شاڭىراققا جەتەكشىلىك ەتكەن جاقىپ وماروۆ، قادىر جەتپىسباەۆ، ءازىربايجان مامبەتوۆتەردىڭ جاڭا قونىس تويىن كورە الماعانى وكىنىشتى-اق. ەندەشە، سالىنىپ جاتقان ساۋلەتى مەن سالتاناتى جاراسقان قازاق دراما تەاترىن سول ساڭلاقتاردىڭ رۋحىنا باعىشتالعان تاعزىم دەپ بىلدىك.

حورلان قاليلامبەكوۆا،

كسرو جانە قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى:

– استانا ءبىزدىڭ كوز الدىمىزدا ءوسىپ، وركەندەدى. سودان بەرى سالىنعان اسەم عيمارات­تار­دىڭ ادەمىلىگىنەن كوز تۇنادى. ءبىز العاش استاناعا پرەزيدەنت

ن.ءا.نازارباەۆ­تىڭ شاقىرتۋىمەن 1995 جىلى كەلدىك. ءازىربايجان تەاتردىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالىپ، كۇزدە تەاتر «قىز جىبەك» پرەمەراسىمەن اشىلدى. ەلباسى نۇرسۇل­تان ءابىش ۇلىنىڭ ءوزى كەلىپ، الدىڭعى قاتاردا وتىرىپ، تاماشالادى. كىشكەن­تاي عانا ساحنا، ارتيستەر بارىن سالىپ ونەر كورسەتتى. پرەمەرا وتكەن سوڭ، «ازەكە، پرەمەرا قۇتتى بولسىن. كورىپ تۇرمىن، تەاتر كىشكەنتاي. سەنىڭ ماسشتابىڭدى بىلەمىن. ەشتەڭە ەتپەس، شىداي تۇر. استانامىزعا ساۋلەتتى تەاتردى ءالى-اق سالامىز»، دەگەن بولاتىن. مىنە، وزدەرىڭىز كورىپ تۇرسىزدار، تەاتر سالىنىپ جاتىر. وكىنىشتىسى ارامىزدا، ازەكەڭ جوق. ول – قازاق مادەنيەتىنە، رۋحانياتىنا زور ۇلەس قوسقان جان.

تىلەكتەس مەيراموۆ،

قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى:

– جاڭا قازاق دراما تەاترىنىڭ سالىنۋى – تەاتر ۇجىمى عانا ەمەس، بۇكىل قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش. الەم تانىعان ەلوردامىزدا قازاق تەاترى عيماراتىنىڭ بولماۋى تالاي ادامنىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ماسەلە ەدى. تالاي ادامدى قىنجىلتىپ جۇرەتىن. ءبىراز جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلگەن ماسەلە رەتتەلىپ، سول وردانىڭ قۇرىلىسىمەن تانىسىپ جاتىرمىز. پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى ماۋلەن اشىمباەۆ مىرزا ايتىپ كەتكەندەي، بۇل – ۇلكەن وقيعا. كەز كەلگەن ەلدىڭ استاناسىندا سول ەلدىڭ تەاترى بولۋى مىندەتتى. سوندىقتان، بۇل ءبىز ءۇشىن عانا ەمەس، كۇللى قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن قۋانىش، زور مارتەبە.