2002 جىلى قۇرىلعان «بايسەركە-اگرو» اگروحولدينگى بۇگىن­گە دەيىن جەر­گىلىكتى كليماتقا بەيىمدەلگەن مال شارۋاشىلىعىن جەدەل دامىتۋ ءىسى بويىنشا ەڭ الدىڭعى قاتارلى ين­ۆەستيتسيالىق تەحنولوگيالاردى شارۋا­شىلىققا ەنگىزدى. سونداي-اق ءبىلىم الۋ، عىلىمي جۇمىستار جۇرگىزۋ جانە ەكولوگيالىق مال شارۋاشىلىق ونىم­دە­رىن ساپالى تۇردە ءوندىرۋ جولعا قويىلدى. شارۋاشىلىقتا مالدىڭ 16 تۇقىمى وسىرىلەدى. اتاپ ايتقاندا، ءىرى قارانىڭ بەس تۇقىمى، ونىڭ ىشىندە ءبىر تۇقىم – ءسۇت باعىتىندا (گولشتين قارا-الا سيى­رى – 1500 باس) جانە ءتورت تۇقىم – ەت باعىتىندا (قازاقتىڭ اق باس سيىرى، اۋليەكول، ابەردين-انگۋس جانە گەرەفورد تۇقىمدارى – 2500 باس). سونىمەن قاتار ەكى قوي تۇقىمى (قىلشىق ءجۇندى، قۇيرىقتى ەدىلباي قويى – 5100 باس، قازاقتىڭ بيازى ءجۇندى قويى – 950 باس)، جەتى جىلقى تۇقىمى، ونىڭ ىشىندە بەس تازا قاندى ءمىنىس جىلقىلارى (اعىلشىن، اراب، قوستاناي، ورلوۆ، اقالتەكە – 200 باس) جانە ەكى ءونىمدى باعىتتاعى (جابى جانە كوشىم – 180 باس) جىلقىلار، سونداي-اق ەكى تۇيە تۇقىمى (درومەدار جانە باقترياندار – 210 باس) باعىلادى. بۇگىندە «بايسەركە-اگرو» جشس قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپورىندارى اراسىندا اوك يننوۆاتسياسىن ەنگىزۋ جانە تاراتۋ بويىنشا كوشباسشى سانالادى. مال شارۋاشىلىعى سالاسىن تابىستى دامىتۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىنا ساي باعىپ، سەلەكتسيا، دۇرىس تەڭ­دەس­­تىرىلگەن ازىقتاندىرۋ، كۇتۋ جانە ۇستاۋ، پايدالانۋ تەحنو­لو­­­گياسى جۇرگىزىلۋدە. مال شارۋا­­­شىلى­عىنىڭ تابىستى
دامۋى، ازىق-ت ۇلىككە قاتىستى ساپا­­لى جانە قاۋىپسىز ءونىم الۋ ۆەتە­ري­نا­ريالىق يگىلىكسىز مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ەرەكشە اتاپ وتكەن ءجون.

ۆەتەريناريانىڭ نەگىزگى قىز­مە­تى – بيوقاۋىپسىزدىكتى قامتا­ما­سىز ەتۋ. سە­بەبى جانۋارلاردان شىققان پاتوگەندەر ادامعا جۇع­ۋى ابدەن مۇمكىن. جالپى، رەس­پۋبليكا بويىنشا سىرتتان اكەلگەن ءسۇت باعىتىنداعى ءىرى قارا  مالدىڭ (گولشتين) ىشىندە كەتوزبەن اۋرۋى ورىن السا، ەت باعىتىنداعى مال (ابەردين-انگۋستار) ىشىن­دە كوزدىڭ موراكسەللەزدىك ەتيولو­گيا­نىڭ جۇقپالى كەراتو­كونيۋنك­­تيۆيتى­مەن زاقىمدانۋى ءجيى باي­قال­عا­نىن ايتۋ جەتكىلىكتى. شار­ۋا­شىلىقتا ەپيزووتيالىق سا­لاماتتىلىقتى ساقتاپ، جان­ۋار­­لاردىڭ اۋرۋلارىنا قارسى كۇ­­رەس شارالارى مەن جۇقپالى اۋ­رۋ­لارعا قارسى قولايلى جاعداي جا­ساۋ قام­تاماسىز ەتىلگەندىكتەن مال اۋرۋى تىركەلگەن جوق.

«بايسەركە-اگرو» اگرو­حول­دينگى قا­زاقستاندا العاش­قى­لار­دىڭ ءبىرى بولىپ جوعارى ساني­تاريالى ساپالى ءسۇت الۋ كەزىن­دە بارلىق تەحنولوگيالىق تاسىل­دەر­دى اۆتوماتتى تۇردە ورىنداۋ­دى قامتاماسىز ەتەتىن DeLaval ساۋ اپپاراتىنىڭ كومەگىمەن ەرىكتى ساۋ جۇيەسىن ەنگىزدى. ءسۇت ونىمدەرىن الۋ، جەم-ءشوپ تۇتىنۋ، ساۋ جانە ت.ب. ەسەلىگى تۋرالى بار­لىق دەرەك كومپيۋتەردە تىركەلىپ، مونيتورعا شىعارىلادى. ەكىن­شى اۆتوماتتاندىرىلعان ساۋ قون­دىرعىسى – يتاليالىق Nutriservice وندىرۋشىسىنەن الىن­عان «شىرشا» ءتۇرى بويىن­شا ساۋ جۇيەسى. بۇل جۇيە سوما­تي­كالىق جاسۋشالاردىڭ سانىن باقىلاۋ ارقىلى ءماستيتتىڭ سۋبكلينيكالىق نىساندارىن دەر كەزىندە دياگنوستيكالاۋعا جانە جويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

اگروحولدينگتىڭ ءار سيىرىنان الىناتىن ءسۇتتىڭ تاۋلىكتىك ونىمدىلىگى ورتاشا ەسەپپەن 40 كيلودان اسادى، ال جەكە­لەگەن سيىرلاردا تاۋلىگىنە 80 كيلو­عا دەيىن جەتەدى. بۇل – وتاندىق ءسۇت­تى مال شارۋاشىلىعى تاري­حىن­داعى رەكورد­تى كورسەتكىش. تابىننىڭ ءوسىمىن مولايتۋ كور­سەت­كىشى 100 سيىرعا 90-95 بۇ­زاۋ مولشەرىندە اينالسا، ال ءتول­دىڭ شىعىمى 90 پايىز­دان كەم ەمەس. وسى قىسقا مالى­مەتتەر­دىڭ ءوزى «بايسەركە-اگرو» جشس تابى­نى­نىڭ الەۋە­تتى مۇمكىندىكتەرىن كورسەتىپ تۇر. بۇل ءسۇتتى مال شارۋا­­شىلىعىمەن اينالىساتىن باسقا شارۋا­شى­لىق سۋبەكتىلەرى ءۇشىن ۇلگى بولارلىق ناتيجە.

ەتتى باعىتقا توقتالساق، ەتكە وسى­رىلەتىن مال تاۋلىگىنە 1،5 كيلو قوسىپ، 15-16 اي بولعان قا­شار­لار­دىڭ سالماعى 380-400 كيلوعا جەتەدى. جىل سايىن «بايسەركە-اگرو» اگرو­حول­دينگىن­دە 500 توننا ەت ءوندىرىلىپ، سونىمەن قاتار 600 باس اسىل تۇقىم­دى ءىرى قارا مال ءتولى، 3 مىڭ باس قوي جانە باسقا دا ت ۇلىك تۇرلەرى قازاقستاننىڭ شارۋا­­شىلىقتارىنا مال اسىلداندىرۋ ءۇشىن ساتىلادى. سەرىك­تەس­تىكتە ەدىلباي تۇقىمدى قوي ءتولىنىڭ تەز ءوسۋىن ارتتىرۋعا باعىت­­تالعان سەلەكتسيا ادىستەرى ازىر­­لەنىپ ەنگىزىلدى. بۇل بويىن­شا ەنەلەرىنەن 4 ايلىق جاس شاما­سىن­داعى قوزىلاردى ايىر­عان­دا، ونىڭ ءتىرى سالماعىن 8-10%-عا نەمەسە 42-48 كيلوعا، ال جەكە داراقتارىن 54 كيلوعا دەيىن ۇلعاي­تۋعا مۇمكىندىك بەردى. اتال­عان ناتيجەلەر الەمدىك قوي شار­ۋا­­شىلىعىنىڭ ەڭ ۇزدىك كورسەت­كىشتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.

مۇندا سونداي-اق العاش رەت تۇيە كە­لەسىنىڭ وڭتايلى قۇرىلىمى ۇسى­نىل­دى جانە جىلقىلاردى اسىراۋ­دىڭ، ازىقتاندىرۋدىڭ، ءوسىرۋ­دىڭ تەحنولوگيالىق تاسىلدەرى وڭتاي­لان­دىرىلدى. بۇل اتالعان ت ۇلىك تۇرلەرىنەن تيىسىنشە 45%-عا جانە 80%-عا دەيىن ءتول الۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇگىندە اگروحولدينگ «قازاقستاندا جاسال­عان» برەندىن دامىتا وتىرىپ، ءوز ءوندىرىسىنىڭ تابيعي ونىم­دەرىن بەلسەندى ىلگەرىلەتە باس­تا­عان كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى. «بايسەركە-اگرو» ءسۇت زاۋىتى مەن ەت كومبيناتىنىڭ ال­ما­تى نارىعىندا «رازيا» ساۋ­دا مار­كاسىمەن ۇسىنىلعان جانە تابيعي ازىق-ت ۇلىك ونىم­دە­­رىنىڭ ساپالىق كور­سەت­كىش­تەرى بويىنشا باسە­كە­لەس­تەرى جوق.

اگرو­حول­دينگ الەمنەن سەرىكتەستەر تارتا وتىرىپ، ينۆەس­تي­تسيالىق قىزمەتتى بەلسەندى جۇر­گىزۋ­دە. وڭتۇستىك كورەيا، يتاليا جانە اقش ينۆەستورلارىن بىردەي جاۋاپكەرشىلىك دارەجەسى جانە شىعىندار مەن پايدانى تەڭ ءبولۋ ىسپەتتى تەڭ قۇقىقتى قاتىناستارى قىزىقتىرادى. «بايسەركە-اگرو» جشس امەريكالىق Trans Ova جانە Interxon كومپانيالارىمەن بىرلەسكەن كاسىپورىن قۇرۋ جانە سەلەكتسيالىق-گەنەتيكالىق ورتالىق سالۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. بۇل ورتالىق ەمبريون­داردىڭ جانە سۋرروگات انا تەح­نو­لوگياسىنىڭ كومەگىمەن ەت جانە ءسۇت باعىتىنداعى جوعارى گەنە­تيكالىق تۇقىمدى الۋعا مۇم­كىن­دىك بەرەدى. بۇدان باسقا، اگروحولدينگ نەگىزىندە وقۋ عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىعى («بايسەركە-اگرو» وعوو) ۇيىمداستىرىلدى. بۇل عالىمدارعا اۋىل شارۋا­شى­لىعى داقىلدارىنىڭ ونىم­دى­لىگىن ارتتىرۋ، مالداردىڭ ونىم­دى­لىگى مەن اسىل تۇقىمدى ساپاسىن ارتتىرۋ، ۆەتەرينارلىق سالامات­تى­لىق­تى قامتاماسىز ەتۋدىڭ كەشەندى جۇيەسىن ازىرلەۋ، سونداي-اق «بايسەركە-اگرو» جشس ۇلگىسىندە مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جانە وندى­رىس­كە عىلىم جەتىستىكتەرى مەن وزىق تاجىريبەلەردى ەنگىزۋگە مۇم­كىن­دىك بەرەدى. ءدال وسى عىلىم مەن ءوندىرىستىڭ تىعىز بايلانىسى كاسىپورىن الاڭدارىنداعى ناقتى ءوندىرىس جاعدايىندا تەحنولوگيالار مەن تەحنيكانىڭ دۇرىس ترانسفەرتىن ازىرلەۋگە جانە جۇرگىزۋگە جول اشىپ، ءىس جۇزىندە قازاقستاننىڭ قازىرگى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ جوعارى ناتيجەلەرىن الۋ مۇم­كىن­دىگىن دالەلدەپ، كورسەتە الدى. مۇنداي ءبىلىم، عىلىم جانە پراك­تي­كانىڭ بايلانىسى ساپالى جاس مامانداردى دايىنداۋعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جوعارى وندى­رىستىك كورسەتكىشتەرگە قول جەت­كىزۋگە مۇمكىندىك بەردى.

ۆەتەريناريا سالاسىنداعى عىلىمي قىزمەتى «بايسەركە-اگرو» جشس ۇلگىسىندە حالىقارالىق ەپيزووتيالىق بيۋرونىڭ ءبىلىم، عىلىم جانە ءوندىرىس بايلانىسى نوميناتسياسى بويىنشا ماراپاتىمەن اتاپ ءوتىلدى. سونىمەن بىرگە مۇندا ءوز قىزمەتىن جۇزەگە اسىراتىن عالىمدار رەسپۋبليكانىڭ اۋىلشارۋاشىلىق بەيىندەگى تاجىريبەلى ماماندارىنىڭ بى­لىك­­تىلىگىن ارتتىرۋ بويىنشا قو­سىم­شا ساباقتار وتكىزەدى.

قورىتىندالاي كەلگەندە، تەمىرحان مىڭايدار ۇلىنىڭ شارۋا­شىلىعى اۋىلشارۋاشىلىق سالا­سىندا، الەمدەگى عىلىمي جاڭا تەحنولوگيالىق جەتىس­تىك­تەردى شارۋاشىلىققا ەنگىز­ۋ­دە، ءبىلىم جانە عىلىمي زەرت­تەۋ جۇمىستارىنا كوپ ءمان بەرۋىن­دە جوعارى ساتىعا جەتكەنى دالەل­دە­نىپ تۇر. وسى ەڭبەگى باعالاۋعا جانە ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك سىيلىق­قا ۇسىنۋعا لايىق دەپ بىلەمىز.

ەربوسىن چينداليەۆ،

قازاق مال شارۋاشىلىق جانە جەم-ءشوپ ءوندىرىسى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى