– بۇل – وتە دۇرىس شەشىم. ەندى جاڭا مينيسترلىك ەكولوگيالىق ماسەلەلەردىڭ وڭ شەشىمىن تابۋىنا ۇلەس قوسادى دەپ سەنەمىز, – دەدى وبلىس اكىمى بولات باقاۋوۆ دوستىق ۇيىندە وڭىردەگى ەكولوگيالىق احۋال جايىندا وتكەن وبلىستىق قوعامدىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا.
اتالعان جيىنعا قاتىسقان «ەكولوگيالىق ۇيىمدار قاۋىمداستىعى» باسقارما ءتورايىمى ايگۇل سولوۆەۆانىڭ ايتۋىنشا, قاۋىمداستىق قىزمەتى جۇيەلى ەكولوگيالىق باستامالار ارقىلى ەلىمىزدە ەكولوگيالىق تازا ءومىر سالتى مەن ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدى ناسيحاتتاپ, ۇلتتىڭ ەكولوگيالىق ەتيكاسى مەن مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى. قازاقستاندا «جاسىل دەڭگەيلى ەكونوميكاعا» ءوتۋ ءۇشىن جاڭا زاماناۋي ادىستەر ەنگىزىلۋدە. ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ بۇۇ سامميتىندە «جاسىل ەكونوميكا» جانە «جاسىل كوپىر» تۇجىرىمداماسى تۋرالى باستامالارى حالىقارالىق قوعامداستىق تاراپىنان قولداۋعا يە بولدى. مۇنىڭ بارلىعى قازاقستاندىقتاردىڭ قورشاعان ورتاعا كوزقاراسىن جاقسارتۋ جانە تابيعات-اناعا تۇسەتىن اۋىرتپالىقتى ازايتۋ ءۇشىن قولعا الىندى.
ا.سولوۆەۆانىڭ ايتۋىنشا, ەلىمىزدە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ جونىندە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ءتورت جوبانىڭ ەكەۋى پاۆلودار وبلىسىندا ورىندالۋدا. قازىر الەمدە ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە جاڭعىرمالى ەنەرگيا كوزدەرىن دامىتۋ ماڭىزدى سالانىڭ ءبىرى. سول سەبەپتى بىلتىر قازاقستاندا «حالىقارالىق جاسىل تەحنولوگيالار جانە ينۆەستيتسيالىق جوبالار» ورتالىعى اشىلدى. ماقسات – ەلىمىزدىڭ «جاسىل ەكونوميكا» جولىنا جىلدام وتۋىنە, سونداي-اق قورشاعان ورتاعا تارايتىن زياندى قالدىقتار كولەمىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن تەحنولوگيالاردى زەرتتەۋ. بۇل كۇندەرى وڭىرىمىزدەگى 11 كاسىپورىندى زەرتتەۋ جۇمىستارى باستالدى.
جيىن بارىسىندا وبلىستىق ەكولوگيا باسقارماسىنىڭ باسشىسى دانيار اليەۆ اۋاعا تارايتىن زياندى قالدىقتار كولەمىنىڭ ارتا تۇسكەنىن جەتكىزدى.
– بۇل كاسىپورىندارداعى ءوندىرىس كورسەتكىشىنىڭ كوبەيۋىمەن بايلانىستى. ماسەلەن, سوڭعى ءۇش جىلدا «ەكىباستۇز 1-ماەس» جشس وندىرگەن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ كولەمى 211 پايىزعا ارتقان. ال «ەۋروازياتتىق ەنەرگەتيكالىق كورپوراتسياسى» اق-دا بۇل كورسەتكىش 15,4 پايىزعا كوبەيگەن. سونىمەن بىرگە «قازاقستان ءاليۋمينيى» اق وڭدەيتىن بوكسيت ساپاسىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى شىعارىلاتىن زياندى قالدىقتار كولەمى 60 پايىزعا ارتتى, – دەدى باسقارما باسشىسى.
قورشاعان ورتاعا شىعارىلاتىن ەميسسياعا زاماناۋي ستاندارتتاردى ەنگىزۋ عانا اتالعان ماسەلەنىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسە الادى. سوندىقتان قورشاعان ورتاعا شىعارىلاتىن قالدىقتارعا ليميتتەردى بەلگىلەۋ قۇزىرەتىن وبلىستىق ماسليحاتتارعا تاپسىرۋ قاجەت, دەيدى ەكولوگتار.
بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى كاسىپورىندار تاراپىنان ەرىكتى تۇردە بولعانىمەن, جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ەڭ باستىسى – ەكولوگيا ەكەنى, ءوندىرىس ورنىنىڭ قورشاعان ورتاعا قالاي اسەر ەتەتىنى ۇنەمى قوعامنىڭ قاداعالاۋىندا بولۋى كەرەك.
بىلتىر پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمدىگى «ەكولوگيا جىلى» اياسىندا وڭىردەگى «قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى» 15 ءىرى كاسىپورىنمەن مەموراندۋم جاساستى. ولاردىڭ قاتارىندا ەۋروازياتتىق ەنەرگەتيكالىق كورپوراتسياسى, «قازاقستان ءاليۋمينيى» اق, پاۆلودار مۇناي-حيميا زاۋىتى, «نەفتەحيم LTD», «كاۋستيك» اق, «KSP Steel» جشس, «مايكۋبەن-ۆەست» جشس بار. مەموراندۋم اياسىندا وندىرىستىك كاسىپورىندار اتموسفەراعا مونيتورينگ جۇرگىزۋ ءۇشىن اۆتوماتتاندىرىلعان ستانسالاردى ورناتا باستادى. مىسالى, «قازاقستان ءاليۋمينيى» اق سانيتارلىق قورعاۋ ايماعىنىڭ شەكاراسىندا وپتيكالىق مونيتورينگ جۇيەسىن قۇردى. قازىرگى تاڭدا ستانسا سىناق رەجىمىندە جۇمىس ىستەۋدە. كاسىپورىنداردا مۇنداي جۇمىستار 2020 جىلدان باستاپ كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. سانيتارلىق-قورعاۋ ايماقتارىنىڭ شەكاراسىن ارنايى بەلگىلەپ, ەكولوگيالىق جاسىل بەلدەۋ قۇرىلادى. بيىل كاسىپورىندار اۋماعىندا 30 مىڭ كوشەت وتىرعىزىلادى دەپ جوسپارلانۋدا.
الايدا ەكولوگيالىق تەحنولوگيالار ورتالىعىنىڭ باسشىسى اقان ومىربەكتىڭ ايتۋىنشا, ءوڭىر كاسىپورىندارىنىڭ اۋاعا شىعاراتىن گاز فراكتسيالارىنىڭ كولەمى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى.
– 2017 جىلى بۇل كورسەتكىش 4,8 مىڭ تونناعا جەتتى, – دەدى اقان ومىربەك. – سوڭعى جىلدار ىشىندە وبلىس كاسىپورىندارى توزاڭدى ۇستاپ قالاتىن سۇزگىلەر ورناتۋدى قولعا الدى. بۇل زياندى زاتتاردىڭ قورشاعان ورتاعا تارالۋىن ەداۋىر كەمىتتى. بىراق كۇكىرت, ازوت پەن كومىرتەگى توتىعى اۋاعا شىققان سوڭ جاۋىن تامشىلارى, قارمەن ارالاسىپ, جەرگە تۇسەدى. گاز فراكتسيالارىنىڭ زيانى, مىنە, وسى.
تاعى ءبىر كۇردەلى ماسەلە, وڭىردە جارتى عاسىر بويى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان كاسىپورىنداردىڭ نەگىزگى قۇرال-جابدىقتارى توزدى. بۇل – «جاسىل» تەحنولوگيالاردى قولدانۋدا باستى كەدەرگى. ياعني كاسىپورىندارداعى پەشتەردىڭ سۇزگىسى نەمەسە باسقا قۇرىلىمداردى اۋىستىرۋ قاجەت. جالپى, كوپتەگەن شەت مەملەكەتتەردە ەكولوگيالىق كودەكس بولمايدى, جەر, سۋ, اۋا تازالىعى تۋرالى زاڭدار عانا قاتاڭ ساقتالادى. ال ەلىمىزدە بيىل جاڭادان ەكولوگيالىق كودەكس قابىلدانباق. قازىر ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار وكىلدەرى تىكەلەي قاتىسىپ, قوعامدىق تالقىلاۋلار ءجۇرىپ جاتىر. كاسىپورىنداردىڭ, مەملەكەتتىڭ, قوعامنىڭ, تۇرعىنداردىڭ ارقايسىسىنىڭ قورعايتىن جەكە مۇددەلەرى بار. بۇل ورايدا ەكولوگيا بارشاعا ورتاق ماسەلە ەكەنىن ۇمىتپاعان ءلازىم.
پاۆلودار وبلىسى
