جەڭىستى ءداستۇر جالعاسا بەرگەي

كەڭەس وداعى كەزىندە دە قا­زاق­ستاندىق بوكسشىلاردىڭ وتە قارۋلى بولعانى ءمالىم. بارلىق 15 رەسپۋبليكانىڭ وكىلدەرى باس قوسقان اسا جاۋاپتى جارىستاردا جەرلەستەرمىز ۇنەمى ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارىندا ءجۇردى. تىپتەن، جالپى كوماندالىق ەسەپتە كوش باستاعان كەزدەرىمىز دە از ەمەس. بىراق ءىش­تار­لىق تانىتقان ماسكەۋلىك مامان­دار ءبىزدىڭ جىگىتتەردى ۇنەمى شەتتەتىپ كەلگەنى تاعى بەلگىلى. ماسەلەن، كسرو داۋىرىندە بار-جوعى جەتى جەرلەسىمىز عانا الەم چەمپيوناتىندا كۇش سىناسۋ قۇرمەتىنە ءبو­لەندى. سونىڭ تورتەۋى جەڭىس تۇ­عىرىنا كوتەرىلگەنى جايىندا جوعارىدا ايتتىق. ولاردان ءبو­لەك، سەرىك نۇرقازوۆ 1982 جىلى ميۋن­حەندەگى جارىستىڭ شيرەك فينالىندا قاباعى جارىلىپ، امەريكالىق بەرنارد گرەيگە جول بەردى. 1986 جىلى رەنودا دا ونىڭ جولى بولمادى. سەرىك 1/8 فينالدا كانادالىق بيلل داۋنيدەن ۇتىلدى. ءدال سول جارىستىڭ سول مەجەسىندە بەيبىت ەسجانوۆ تا ءسۇرىندى. قانداسىمىز كۋبالىق پەدرو ورلاندو رەيەستەن جەڭىلدى. 1991 جىلى سيدنەيدە بولات تەمىروۆ باستاپقى باسەكەلەردىڭ بىرىندە بوستاندىق ارالىنىڭ وكىلى حوسە راموسقا ەسە جىبەردى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭى اتقاننان سوڭ قازاقستاننىڭ بوكسشىلارى ءۇشىن  شارشى الاڭدى ارمانسىز شايقاپ، وزدەرىنىڭ مىقتىلىعىن تۇبەگەيلى مويىنداتۋعا تاما­شا مۇمكىندىك تۋدى. بۇل مۇمكىن­دىك­تى ءبىزدىڭ جىگىتتەر قالت جىبەر­گەن جوق. 1993-2007 جىلدار ارا­لىعىندا الەم چەمپيوناتى 13 مارتە ۇيىمداستىرىلسا، سو­نىڭ بارلىعىندا ەلىمىزدىڭ تۋى كوك­تە جەلبىرەدى. ەڭ كەرەمەت تابىس­قا 2013 جىلى الماتىدا قول جەتكىزدىك. بالۋان شولاق اتىن­داعى سپورت سارايىندا وتكەن بايراقتى باسەكەدە 4 التىن، 2 كۇمىس جانە 2 قولا مەدالدى قورجىنعا سالىپ، كوماندالىق ەسەپتە باس جۇلدەنى ولجالادىق. 2003 جىلى بانگكوكتا، 2005 جىلى مينياندا جانە 2017 جىلى گامبۋرگتە ۇزدىك ۇشتىكتىڭ ساناتىنا قوسىلدىق. 1999 جىلى حيۋستوندا جانە 2007 جىلى چيكاگودا وزىق بەس كوماندانىڭ قاتارىنان كورىندىك. وزگە جارىستاردا دا قول جەتكىزگەن تابىسىمىز ەلەۋلى. ال 1993، 2001 جانە 2009 جىلدارداعى دودادا جالعىز جۇلدەنى قاناعات تۇتتىق. بۇل – وتاندىق بىلعارى قولعاپ شەبەرلەرىنىڭ ايتۋلى باسەكەلەردەگى ەڭ ناشار ناتيجەسى. ەندى ءار جىلدارى وتكەن الەم چەمپيوناتتارىنا جەكە-جەكە توقتالايىق:

1993 جىل. تامپەرە (فين­ليان­ديا). الەم چەمپيوناتىنا تۇڭ­عىش رەت قاتىسقان قازاقستان قۇراماسى جالعىز قولا مەدالدى قاناعات تۇتتى. ونىڭ يەگەرى – 75 كيلو سالماقتاعى ۆاسيلي جي­روۆ. جارتىلاي فينالدا «بال­قاش بارىسى» تۇركيالىق اقىن قۇلوعلىدان (2:9) جەڭىلدى.

1995 جىل. بەرلين (گەر­مانيا). 81 كيلو سالماق دارەجەسىنە اۋىسقان ۆاسيلي جيروۆ سۋومي ەلىندەگى ناتيجەسىن قايتالادى. ول امەريكالىق انتونيو تارۆەردەن (6:9) ۇتىلدى. 51 كيلو سالماقتاعى بو­لات ءجۇمادىلوۆ اقتىق سىنعا دەيىن القىنباي جەتكەنىمەن، شەشۋشى تۇستا رينگ قوجايىنى زولتان لۋنكاعا (6:11) جول بەردى.   

1997 جىل. بۋداپەشت (ۆەن­گريا). 71 كيلو سالماقتاعى ەرما­حان ىبىرايىموۆ كۇمىس السا، 51 كيلو سالماقتاعى بولات جۇما­دى­لوۆ قولاعا قول سوزدى. ەرماحان كۋبالىق الفرەدو ديۋۆەرحەلگە (7:9)، بولات رەسەيلىك يلفات ريازاپوۆقا (10:16) ەسە جىبەردى.

1999 جىل. حيۋستون (اقش). تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جانە قا­زاق بوكسشىلارىنىڭ اراسىنان تۇڭ­عىش الەم چەمپيونى اتانۋ باقىتى بولات جۇمادىلوۆكە بۇيىردى. ءوزىنىڭ ۇيرەنشىكتى سالماعىندا ونەر كورسەتكەن جۇدىرىعى التىن جىگىت فينالدا ارگەنتينالىق ومار نارۆاەزدەن (6:4) باسىم ءتۇستى. اسا اۋىر سالماقتاعى مۇحتارحان ءدىل­دابەكوۆ پەن سينان ساميل سان اراسىنداعى فينالدىق سا­يىس 4:4 ەسەبىمەن تەڭ اياقتالدى. بىراق تورەشىلەر تۇركيالىق بوكس­شىنىڭ قولىن كوتەردى. قازاق­تىڭ نار تۇلعالى ازاماتى كۇمىس­پەن كۇپتەلدى. جارتىلاي فينال­دا كۋبا قابىلانى حورحە گۋتە­رەستەن ءبىر عانا ۇپايمەن ۇتىلعان ەرماحان ىبىرايىموۆ (11:12) قولا مەدالدى يەلەندى.  

2001 جىل. بەلفاست (سول­تۇس­تىك يرلانديا). كەشەندى جارىس بولعاندىقتان ەلىمىزدىڭ بەلدى بوكسشىلارى شىعىس ازيا ويىندارىنا اتتاندى دا، الەم چەمپيو­ناتىنا ەكىنشى ءنومىرلى بىلعارى قولعاپ شەبەرلەرى باردى. وسى جارىستا گاليب جافاروۆ كۇمىس مەدالدى كەۋدەسىندە جارقىراتتى. 57 كيلو سالماقتا باق سىناعان ول تۇركيالىق راماز پاليانيدەن جەڭىلىپ قالدى.

2003 جىل. بانگكوك (تاي­لاند). ەل بوكسى تاريحىندا تۇڭ­عىش رەت قوس ورەنىمىز التىن تۇعىر­دان قول بۇلعادى. گاليب جافا­روۆ بەلفاستتاعى كۇمىسىن بۇل جولى باس جۇلدەگە الماستىر­دى. اقتىق سىندا وتانداسى­مىز قازاقستاندا تۋىپ-ءوسىپ، كەيىننەن گەرمانياعا قونىس اۋدارعان ۆيتالي تاي­بەرت­تى (43:35) تىزە بۇكتىردى. 75 كيلو سالماقتاعى گەننادي گولوۆكين ۋكراينالىق ولەگ ماشكيندى فينالدىق ايقاستىڭ ەكىنشى راۋندىندا ۇرىپ جىعىپ، تورتكۇل دۇنيەنىڭ تەڭدەسسىزى اتاندى.

2005 جىل. مينيان (قى­تاي). دۇنيەجۇزىلىك دودادا تاعى دا ءانۇرانىمىز ەكى مارتە شىرقا­لىپ، مەرەيىمىز ءوستى. قىتايدا سە­رىك ساپيەۆ پەن ەردوس جاڭا­بەر­گەنوۆتىڭ جۇلدىزى جارقىراي جاندى. شەشۋشى تۇستا 64 كيلو سالماقتاعى سەرىكتىڭ وزبەكستاندىق ءدىلشود ماحمۋدوۆتان (39:21) مەرەيى ۇستەم بولسا، 81 كيلو سالماقتاعى ەردوس حورۆاتيالىق ماريو سيۆوليجانى (27:12) سان سوقتىردى. ءبىرجان جاقىپوۆ (48 كيلو)، ميرات سارسەنباەۆ (51 كيلو) جانە باقتيار ارتاەۆ (69 كيلو) ءۇشىنشى ورىنعا تابان تىرەدى. وسىلايشا، تۇڭعىش رەت ءبىر جارىس­تا قازاقتىڭ بەس بىردەي قايسار ۇلى جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلدى.

2007 جىل. چيكاگو (اقش). سەرىك ساپيەۆ ءوز سالماعىندا تاعى دا قارسىلاس شاق كەلتىرمەدى. قا­راعاندىلىق بوكسشىنىڭ امەري­كاداعى ونەرىنە جانكۇيەر بىتكەن­نىڭ بارلىعى ءسۇيسىندى. تۇساۋكەسەر كەزدەسۋىندە ول سەربيالىق سپورت­شىعا 22:6 ەسەبىمەن سان سوقتىردى. نيكاراگۋا، كانادا، يران جانە جاپونيانىڭ جىگىتتەرىنە قارسى جەكپە-جەكتەرىن سەرىك مەرزىمىنەن بۇرىن نوكاۋتپەن اياقتادى. فينالدا رەسەيلىك گەننادي كوۆا­لەۆتى 20:5 ەسەبىمەن تاس-تالقا­نىن شىعاردى. 75 كيلو سالماق­تاعى باقتيار ارتاەۆ پەن 81 كيلو سالماقتاعى ەركەبۇلان شىن­اليەۆ قولا مەدالدى يەمدەندى. باق­تيار ۆەنەسۋەلالىق الفونسو بلان­كودان (7:15)، ەركەبۇلان ءوز­بەك­ستاندىق ابوش اتوەۆتان (8:17) عانا ايلالارىن اسىرا العان جوق.  

2009 جىل. ميلان (يتاليا). اپەننين تۇبەگىندە جالعىز قولا­عا قولىمىز جەتتى. 69 كيلو سال­ماق دارەجەسىنە اۋىسقان سەرىك ساپيەۆ جارتىلاي فينالدا رەسەي­لىك اندرەي زامكوۆويدان (10:16) وي­دا-جوقتا ۇتىلدى. ال وزگە جەر­لەس­تەرىمىز بۇل ساپاردان قۇر قول قايتتى.

2011 جىل. باكۋ (ازەربايجان). كاسپي تەڭىزى جاعالاۋىندا ءتورت بوكسشىمىز جەڭىس تۇعىرىنا كو­تە­رىلدى. فينالدا سەرىك ساپيەۆ ۋك­راينالىق تاراس شەلەستيۋككە (10:16)، 81 كيلو سالماقتاعى ءادىل­بەك نيازىمبەتوۆ كۋبالىق حۋ­ليو سەزار دە لا كرۋزعا (13:17) جول بەردى. جارتىلاي فينالدا 60 كي­لو سالماقتاعى عاني جايلاۋوۆ تاعى ءبىر كۋبا قابىلانى ياسنەر تولە­دو لوپەستەن (9:21)، الىپتار اي­قاسىندا يۆان دىچكو ازەرباي­جاندىق ماگومەدراسۋل مەدجي­دوۆتان (9:16) جەڭىلدى.

2013 جىل. الماتى (قازاق­ستان). ءوز ەلىمىزدە، ءوز جەرىمىزدە، ءوز جانكۇيەرلەرىمىزدىڭ كوز الدىندا جۋان جۇدىرىقتى جىگىتتەرىمىز جاسىنداي جارقىراپ، 4 التىن، 2 كۇمىس جانە 2 قولانى ولجالا­دى. اقتىق ايقاستا ءبىرجان جا­قى­پوۆ (49 كيلو) الجيرلىك مۇحام­مەد فليسسيگە، مەرەي اقشا­لوۆ (64 كيلو) مەن دانيار ەلەۋ­سىنوۆ (69 كيلو) كۋبانىڭ قوس جۇلدىزى – ياسنەر تولەدو لوپەس پەن اريسنويدە دەسپاينگە جانە جانىبەك ءالىمحان ۇلى (75 كيلو) يرلانديالىق دجەيسون كۋيگليگە شاڭ قاپتىرىپ كەتتى. ادىلبەك نيازىمبەتوۆ (81 كيلو) پەن يۆان دىچكو (+91 كيلو) ەكىنشى ورىندى ەنشىلەسە، قايرات ەراليەۆ (57 كيلو) پەن بەرىك ءابدىراحمانوۆ (60 كيلو) ءۇشىنشى ساتىعا تابان تىرەدى. وسىنداي وراسان زور تابىستىڭ ارقاسىندا قازاقستان قۇراماسى ءوز تاريحىندا تۇڭعىش رەت الەمدىك دودانىڭ كوماندالىق ەسەبىندە كوش باستادى. 

2015 جىل. دوحا (قاتار). پارسى شىعاناعىنداعى «شاي­قاس­تا» دانيار ەلەۋسىنوۆ (69 كيلو) پەن يۆان دىچكو (+91 كيلو) اقتىق سىنعا دەيىن القىنباي جەتتى. ەكەۋى دە جارىستىڭ فاۆوريتتەرى سا­نالعانىمەن، ويدا-جوقتا ءوز قار­سىلاستارىنا ەسە جىبەردى. في­نال­دا دانيار ماروككولىق مۇحام­مەد رابيدەن جەڭىلسە، يۆان فران­تسيالىق توني يوكوعا ۇتىلدى. 

2017 جىل. گامبۋرگ (گەر­ما­نيا). نەمىس جەرىندە التى ءبىر­دەي جەرلەسىمىز جۇلدە الىپ، قازاق­ستاندىق جانكۇيەرلەردى قۋانىش پەن شاتتتىققا بولەدى. ەرجان جومارت (49 كيلو)، ابىلايحان ءجۇسىپوۆ (69 كيلو) جانە ۆاسيلي لەۆيت (91 كيلو) قولا جۇلدەگەر اتاندى. جارتىلاي فينالدا ەر­جان مەن ءۆاسيليدىڭ كۋبالىق حوا­نيس ارحيلاگوس پەن ەريسلاندي سا­ۆونعا، ابىلايحاننىڭ وزبەك­ستاندىق شاحرام گياسوۆقا ءالى جەت­پەدى. فينالدا ءابىلحان امان­قۇل (75 كيلو) ۋكراينالىق الەك­ساندر حيجياكتىڭ، قامشىبەك قوڭ­قاباەۆ (+91 كيلو) ازەرباي­جان­دىق ماگومەدراسۋل مەدجي­دوۆ­تىڭ وسال تۇسىن تابا المادى. ال الەم چەمپيونى اتانعان قاي­رات ەراليەۆتى (56 كيلو) قالاي ماقتاساق تا جاراسادى. اسا شيە­لەنىستى وتكەن شەشۋشى ايقاستا قازاق بوكسشىسى امەريكالىق ديۋك رەگاننان الىمدى كورىندى.

مىنە، قىسقا قايىرعاندا ءاڭ­گىمە وسىنداي. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى كەزەڭدە قازاقستاننىڭ بوكسشىلارى الەم چەمپيوناتىندا 11 التىن، 12 كۇمىس جانە 17 قولا مەدالدى ولجالادى. بارلىعى ­– 40 جۇلدە! شارشى الاڭداعى وسى كورسەتكىشى جاعىنان جەرلەستەرىمىز ءتورتىنشى ورىندا تۇر. الدىمىزدا تەك كۋبا، رەسەي (كسرو-نى قوسا العاندا) جانە اقش سەكىلدى الپاۋىتتار. وسى ورايدا، ولاردىڭ الەم چەمپيوناتىنا 1974 جىلدان بەرى قاتىسىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرگەن ءجون. ال قازاقستاننىڭ بوكسشىلارى تاۋەلسىز ەلدىڭ وكىلدەرى جانە دەربەس كوماندانىڭ مۇشەلەرى رەتىندە 1993 جىلى عانا قاتارعا قوسىلدى.  

بيىلعى الەم چەمپيوناتىنىڭ باستالۋىنا از عانا ۋاقىت قالدى. ناقتىلاپ ايتساق، ول 7-21 قىر­كۇيەك ارالىعىندا رەسەيدىڭ ەكا­تە­رينبۋرگ قالاسىندا وتەدى. ايتۋ­لى جارىستا وليمپيادا باعدار­لاماسىندا بار 8 سالماق دارەجەسى بويىنشا ءتۇرلى جۇلدەلەر ساراپقا سالىنادى. سول بايراقتى باسەكەدە وتانداستارىمىز جالپى كوماندالىق ەسەپتە ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارىنان كورىنۋدى كوزدەۋدە.