قارسىلاستاردىڭ وسالى جوق

حالىقارالىق شايبالى حوككەي فەدەراتسياسى (IIHF) قابىلداعان ەرەجەگە ساي 1998 جىلدان بەرى الەم چەمپيوناتتارىندا ەڭ ۇزدىك دەپ تانىلعان 16 كوماندا عانا باق سىنايدى. سولاردىڭ اراسىنان العاشقى 14 ورىنعا تۇراقتاعاندار كەلەسى جىلى دا ەليتالىق ديۆيزيوندا ونەر كورسەتەدى. ال وزگەلەردەن ۇپايى كەم قوس قۇراما تومەنگى توپقا تۇسەدى. سودان ولار ىرىكتەۋ سايىستارىنا قايتا قاتىسىپ، مىقتىلاردىڭ قاتارىنا قوسىلۋعا لايىق ەكەندەرىن دالەلدەۋگە ءتيىس. ماسەلەن، بيىل نۇر-سۇلتاندا وتكەن دودادا قازاق­ستان مەن بەلارۋستىڭ جولى بولىپ، وسى قوس ەلدىڭ ورەندەرى شۆەيتسارياداعى جا­رىسقا قاتىسۋ قۇقىعىنا يە بولدى. كەرىسىنشە جۋىردا عانا اياقتالعان سلوۆاكياداعى سايىستا ەڭ از ۇپاي جيعان فرانتسيا مەن اۋستريا كەلەسى ماۋسىمدى ءبىرىنشى ديۆيزيوندا وتكىزەدى.

الداعى جىلى جاعداي ءسال قيىنداۋ بولايىن دەپ تۇر. ولاي دەۋگە نەگىز،  شۆەيتسارياداعى دودا بەلارۋس پەن لاتۆيا قۇرامالارى ەڭ از ۇپاي جيعان جاع­دايدىڭ وزىندە ەليتالىق ديۆيزيوندا قالادى. ويتكەنى 2021 جىلعى الەم­دىك دودا اتالعان قوس مەملەكەتتە وتەدى. ال IIHF بەكىتكەن ەرەجەگە ساي جارىس قوجايىندارى مىندەتتى تۇردە ءوز حوككەيشىلەرىن مۇزايدىنعا شىعارۋعا ءتيىس.

2020 جىلعى الەم چەمپيوناتىندا قازاقستاننىڭ حوككەيشىلەرى «ۆ» توبىندا رەسەي، فينليانديا، اقش، گەر­مانيا، لاتۆيا، نورۆەگيا جانە يتا­ليا قۇرامالارىنا قارسى وينايدى. العاشقى ۇشەۋىنە ءالىمىز جەتپەيتىنىن مويىنداماسقا لاج جوق. كسرو ىدى­راعاننان كەيىنگى كەزەڭدى الساق، رەسەي الەم چەمپيوناتتارىندا 13 مارتە (5 التىن+3 كۇمىس+5 قولا) جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلدى. فينليانديا 14 رەت (3+8+3) ءدال سونداي قۇرمەتكە بولەندى. اقش تا 14 مارتە (2+4+8) جۇلدەلى ورىنداردى يەلەندى. ونىڭ ۇستىنە سۋومي ەلىنىڭ وكىلدەرى بيىلعى دودادا التىن السا، ورىس­تار قولاعا قول سوزدى. ودان بولەك، ولاردىڭ وليمپيا ويىندارىندا سان مارتە اتوي سالعاندارى تاعى بار.

گەرمانيا قۇراماسىن دا مىقتىلار ساناتىنا قوسۋعا بولادى. وتكەن عا­سىردىڭ جەتپىسىنشى جىلداردىڭ اياعىنا دەيىن ولار وليمپيا ويىندارى مەن الەم چەمپيوناتتارىندا ارا-تۇرا ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارىنان كورىنىپ جۇرگەنى كوزىقاراقتى كورەرمەننىڭ ەسىندە. سو­دان كەيىن نەمىس حوككەيى توقى­­راۋعا ۇشىرادى. جارتى عاسىردان اسا ۋاقىت بويى ولار ەڭسە تىكتەي الماي كەلدى. الاي­دا ولاردىڭ قانداي ءىستى قولعا السا دا، دوڭگەلەتىپ اكەتەتىنى بەلگىلى عوي. 2018 جىلى پحەنچحان وليمپياداسىندا گەر­مانيا حوككەيشىلەرى ايدى اسپانعا شىعارىپ، قولا مەدالدى يەلەندى. بيىل سلوۆاكياداعى دودادا ءوز توبىندا ءۇشىنشى ورىن (5 جەڭىس، 2 جەڭىلىس) الىپ، شيرەك فينالدا چەحيادان 1:5 ەسە­­بىمەن ۇتىلدى. جەر جاھاننىڭ مىق­تىلارى جينالعان جارىستا وزىق سەگىز كو­ماندانىڭ قاتارىنا قوسىلۋ دا از ولجا ەمەس. مىنە، وسى جايتتىڭ بارلىعىن سارالاي كەلە، جەرلەستەرىمىزگە نەمىستەرمەن ۇزەڭ­گى قاعىستىرۋ وڭاي بولمايدى دەگەن ويعا كەلدىك.

ال لاتۆيا، نورۆەگيا جانە يتا­ليامەن تەڭ دارەجەدە ايقاسۋعا دا، تىپتەن ولاردى ۇتۋعا دا بولادى. سول ۇشتىكتىڭ اراسىنداعى ەڭ قاۋىپتىسى – لاتۆيالىقتار. بالتىق جاعالاۋىنىڭ وكىلدەرى 1997 جىلدان بەرى الەم چەمپيو­ناتتارىنا ۇزدىكسىز قاتىسىپ كەلەدى. ەڭ ۇزدىك ءناتي­جەسى – ءۇش مارتە (1997، 2004، 2009) جە­تىنشى ورىنعا تابان تىرەۋى. بيىلعى دودادا ولار ءوز توبىندا بەسىنشى ساتىعا (3 جەڭىس، 4 جەڭىلىس) جايعاستى. 

جاڭا عاسىرداعى نورۆەگيانىڭ الەم­دىك دوداداعى ەڭ ءتاۋىر كورسەتكىشى – 2011­ جىلى التىنشى ورىندى يەلەنۋى. وعان دەيىن دە، ودان كەيىن دە الا-قۇ­لا ونەر كورسەتتى. بيىلعى جارىستىڭ توپ­تىق تۋرنيرىندە سكانديناۆيانىڭ سايىپ­قىراندارى التىنشى ساتىعا (2 جەڭىس، 5 جەڭىلىس) جايعاستى. 

يتاليا قۇراماسى ۇزدىك وندىقتىڭ قاتارىنا سوڭعى رەت 1998 جىلى قو­سىل­عان ەكەن. سودان بەرگى 21 جىل ارا­لىعىندا بىردە ەليتالىق ديۆيزيوندا ويناسا، بىردە ءبىرىنشى توپتا باق سىناۋدا. سوڭعى الەم چەمپيوناتىندا اپەننين تۇبەگىنىڭ تۇلەكتەرى ءوز توبىندا جەتىنشى ورىندى (1 جەڭىس، 6 جەڭىلىس) قاناعات تۇتتى. وسى جالعىز جەڭىستىڭ ارقاسىندا مىقتىلارمەن كۇش سىناسۋ قۇقىعىن ساقتاپ قالدى.

كەلەسى جىلى شۆەيتساريادا وتەتىن الەم چەمپيوناتىندا قازاقستان قۇرا­ماسى قالاي دا نورۆەگيا مەن يتا­ليا قۇ­رامالارىنان وزۋعا ءتيىس. قاجەت بول­سا، لاتۆيانى دا ەڭسەرۋگە شاما-شار­قىمىز جەتەدى. بۇگىنگى تاڭدا ەلى­مىزدە شايبالى حوككەيگە جاقسى كوڭىل بولىنۋدە. قۇرلىقتىق حوككەي ليگاسىندا (قحل) نۇر-سۇلتاننىڭ «بارىس» جانە جوعارى حوككەي ليگاسىندا (جحل) قاراعاندىنىڭ «سارىارقا» كلۋبتارى ايشىقتى ويىندارىمەن كوزگە ءتۇسىپ ءجۇر. ۇلتتىق كوماندامىزدىڭ نامىسىن قورعاپ جۇرگەن جىگىتتەردىڭ كوبى ءبى­راز جىلدان بەرى قحل دوداسىندا ابدەن ىسىلدى. سونىمەن قاتار كا­نادا، اقش جانە شۆەتسيادان كەلگەن حوككەيشىلەر ۇلتتىق كوماندامىزدى اجەپتاۋىر كۇشەيتتى. قازاقستاننىڭ ازاماتتىعىن العان سول ساڭلاقتار دا مۇزايدىندا ايانباي ايقاسىپ، وتاندىق حوككەيىمىزدىڭ داڭقىن ارتتىرۋعا سۇبەلى ۇلەس قوسىپ جۇرگەنىنە ءدۇيىم جۇرت كۋا. ەگەر اندرەي سكابەلكا كەلەسى جىلى دا وسىنداي شەبەر ويىنشىلاردان ورتاق ماقساتقا جۇمىلعان جاقسى ءبىر كوماندا جاساقتاي السا، وندا ولار اسۋىمىزدىڭ بۇرىنعىدان الدەقايدا بيىك بولاتىنى انىق. ال قازاقستان قۇراماسى وسى كۇنگە دەيىن الەم چەمپيوناتتارىنا 8 مارتە قاتىسقانىمەن، ءالى دە 12-ورىننان اسا العان جوق. ال سوڭعى ءۇش بايراقتى باسەكەدە كوش سوڭىندا قالىپ قويدىق. ال ەندى كەلەسى جىلى سول ولقىلىقتىڭ ورنى تولىپ، شۆەيتسارياداعى جارىستا ۇزدىك وندىقتىڭ قاتارىنا قوسىلامىز دەگەن ءۇمىت زور.

2020 جىلعى الەم چەمپيوناتىندا «ۆ» توبىندا كىمدەردىڭ ونەر كورسەتەتىنى جانە سول كوماندالاردىڭ مۇمكىندىگى قانداي ەكەنى جايىندا ءبىز جوعارىدا اڭگىمەلەدىك. ال ايتۋلى جارىستىڭ «ا» توبىندا كانادا، شۆەتسيا، چەحيا، شۆەيتساريا، سلوۆاكيا، دانيا، بەلارۋس جانە ۇلىبريتانيا قۇرامالارى باق سىنايدى.