جيىنعا اتالعان قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ جەتەكشىسى, فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى جۇماتاي اليەۆ, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى مامبەت قويگەلديەۆ, ازەربايجاننىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى مامماد ەنۆەر-وگلى باگيروۆ, ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابىلدينوۆ, سوتسيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى پەتر توكور (ۋكراينا), «الاش» مادەنيەت جانە رۋحاني دامۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى سۇلتانحان ءجۇسىپ جانە وزگە دە قايراتكەر عالىمدار قاتىستى.
XX عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندەگى قازاق زيالىلارىنىڭ قوعامدىق-ساياسي قىزمەتىن ۇزاق جىلدان بەرى زەرتتەپ كەلە جاتقان الاشتانۋشى عالىم مامبەت قويگەلديەۆ «قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ تۇڭعىش سەزىنىڭ» قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىن, ونەرىن جاڭعىرتۋدا ەلەۋلى جيىن بولعانىن ايتادى.
«1924 جىلى ءبىلىمپازداردىڭ تۇڭعىش سەزى ورىنبوردا وتكەن سوڭ, اراعا ەكى جىل سالىپ باكۋدە ءبىرىنشى تۇركولوگتار سەزى ۇيىمداستىرىلدى. ەكەۋىنىڭ دە ورتاق تۇسى ءتىل ماسەلەسىنە ارنالعان. وسى سەزدىڭ كۇن تارتىبىندە قارالعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى تۇركى تىلدەرىنىڭ تەرمينولوگياسىنىڭ جۇيەسىنە قاتىستى بولعان ەدى. ال سول باسقوسۋدا تەرمينولوگيا ماسەلەسىنە قاتىستى قازاقستان تاراپىنان احمەت بايتۇرسىن ۇلى نەگىزگى بايانداما جاساعان بولاتىن. ال وسى جەردەگى احاڭنىڭ ۇستانىمى تاڭعالارلىق نارسە. «شىعىس» باسپاسىنىڭ قازاق رەداكتسياسى «23 جوقتاۋدى» دايارلاپ, شىعاردى. كىتاپتىڭ كىرىسپەسىندە قۇنارلى قازاق ءتىلىنىڭ بايلىعىن كورسەتۋ ماقساتىندا شىعارىپ وتىرمىز دەلىنگەن. شىن مانىندە, بۇل جەڭىلىس تاپقان الاش قوزعالىسىنا, ازاتتىق قوزعالىسىنا ارنالعان جوقتاۋ بولاتىن», دەگەن عالىم الاش زيالىلارىنىڭ ۇلت ءۇشىن كۇرەسى ءتىل ماسەلەسىنەن باستالعانىن ايتادى.
كونفەرەنتسيا بارىسىندا ازەربايجاننىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى مامماد ەنۆەروگلى باگيروۆ مىرزا ازەربايجان مەن قازاقستاننىڭ ساياسي كوشباسشىلارى مەن زيالىلارىنىڭ ءرولى, سونداي-اق ۇلت-ازاتتىق يدەولوگيانىڭ ورتاق تۇستارى تۋرالى ءسوز قوزعادى. «قازاقستاننىڭ عىلىم مەن عىلىمي-زەرتتەۋلەرگە ۇلكەن نازار اۋدارىپ وتىرعانى قۋانتادى. احمەتتەي زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ تايسالماي قارسى تۇرۋىنىڭ ارقاسىندا, ۇلتىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ءتىلىن, ءدىلىن ساقتاپ قالدىق. تۇركولوگتار باس قوسقان باكۋ سەزىندە احمەت بايتۇرسىن ۇلى ۇيىمداستىرۋشىلار كوميتەتى قۇرامىندا بولىپ, بەلسەنە ارالاستى. وكىنىشكە قاراي, سەزد قاتىسۋشىلارى ساياسي رەپرەسسيانىڭ جازىقسىز قۇرباندارى بولىپ كەتە باردى», دەيدى ول. ال سوتسيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, پروفەسسور پەتر توكور اۋىل شارۋاشىلىعىن ۇجىمداستىرۋ جىلدارىنداعى ەڭ كوپ زارداپ شەككەن ۋكراينا مەن قازاقستاننىڭ ورتاق تۇستارى تۋرالى, رەپرەسسيا جىلدارىن زەرتتەۋ بارىسىنداعى جەكەلەگەن تاجىريبە تۇرعىسىنان مىسالدار كەلتىردى.
جيىنعا قاتىسقان وزگە دە عالىمدار XX عاسىر باسىنداعى رۋحاني جاڭعىرۋ, الاش مۇراسى, احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ عۇمىرناماسى, ومبىداعى كەزەڭى تۋرالى باياندامالار جاسالىپ, قازاق ءتىل بىلىمىندەگى يننوۆاتسيالىق باعىتتاردىڭ ا.بايتۇرسىن ۇلى ەڭبەكتەرىمەن ساباقتاستىعى ءسوز بولدى.
