• 07 ماۋسىم، 2019

الماس سىرعاباەۆ. ۇمىتۋعا بولمايدى

ۇلتتىق مۋزەيدە سۋرەتشى-كەسكىندەمەشى الماس سىرعاباەۆتىڭ «جوق، ۇمىتۋعا بولمايدى!» اتتى شىعارماشىلىق كورمەسى ءوتىپ جاتىر. XX عاسىردىڭ 20-50-جىلدارىنداعى جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن تاقىرىبىنا ارنالعان ەكسپوزيتسيا جۇرەك تۇكپىرىندەگى ەڭ ءبىر اياۋلى سەزىمدەرگە قوزعاۋ سالادى.

ايا ءومىرتاي

كورمەگە اياق باسقان ادام ەڭ اۋەلى قاق ورتاعا قۇرىلعان تەمىر تورعا كەلىپ تىرەلەدى. ال ونىڭ ارعى جاعىنان قيسايا شوككەن بالبال تاس كوزگە شالىنادى. اۆتور بۇل كورىنىستى مىڭ جىلدىقتاردان جەتكەن ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى جويىپ جىبەرۋگە باعىتتالعان توتاليتارلىق جۇيەنىڭ، بولشەۆيكتىك شارالاردىڭ باستاۋى دەپ تۇسىندىرەدى. تاريحقا ۇڭىلسەك، 1937 جىلعى 15 تامىزداعى كسرو-نىڭ ىىحك-نىڭ № 00486 بۇيرىعى «وتانىن ساتقانداردىڭ» وتباسى مۇشەلەرىنە قارسى جاپپاي قۋعىن-سۇرگىندى باستاۋعا مۇرىندىق بولدى. توبەڭىزدەن ءتونىپ تۇرعان تۇتقىندار ازاپتاۋدىڭ كۇشتىلىگى جاعىنان «دالاداعى تامۇق» اتانعان وسىناۋ لاگەرلەردىڭ تارشىلىقتى تۇرمىسىنان حابار بەرەتىندەي. جەر جىرتىپ، قامىس ورعانان تارامىستانعان قارۋلى بىلەك سالدىراپ بوس قالىپتى، انە-مىنە سوڭعى دەمى ءۇزىلىپ كەتەردەي ەكى يىنىنەن كۇرسىنە دەم الادى.

– استاناعا العاش كەلگەنىمدە جولداستارىم استاناعا تاياۋ جەردەگى اقمول اۋىلىنداعى «الجير» مەموريالدى-مۋزەي كەشەنىنە الىپ باردى. سول جەردەن حالىقتىڭ قۋعىن-سۇرگىن جىلدارىنداعى قيىن-قىستاۋ تاعدىرىنا قاتىستى مول دەرەككە جولىقتىم. وسىدان كەيىن شىعارماشىلىعىم جۇرمەي قويدى، بەس جىل بويى تەرەڭ تولعانىستا ءجۇردىم. اقىرى قاسىرەتتى جىلدار تاقىرىبىنا قاتىستى پايىمىمدى وسىلاي جەتكىزۋدى ءجون كوردىم، – دەيدى قازاقستان سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى الماس سىرعاباەۆ.

كەنەپ بەتىندە كۇردەلەنە تۇسكەن قارا، قىزىل، اق تۇستەردىڭ بۋىرقانىسى سۋرەتشىنىڭ جان تەبىرەنىسىن انىق اڭعارتادى. كومپوزيتسيا فورماسىنداعى قاراپايىم انىقتىق قۋعىن-سۇرگىننىڭ وزگە دە جان تۇرشىكتىرەرلىك كورىنىستەرىمەن بەتتەستىرەدى: اشتىقتان كومۋسىز قالعانداردىڭ اق سوڭكە سۇيەكتەرىن ارالاي جورعالاعان جىلان كەيپىندەگى اجال ىسىلى، بۇعاۋداعى سۇرىقسىز، ازاپتى ءومىردىڭ توزاعى مەنەن مازاعى قاسىرەتتى جىلداردىڭ ازالى كۇيىن شەرتەدى. تۇتقىنداعى شەرلى انانىڭ وتىرىسىنان «اباقتىدا ايدان، كۇننەن جاڭىلدىم، سارعايدىم عوي، سار دالامدى ساعىندىم» دەگەن ماعجاندىق سارىن كۇڭىرەنە ەستىلگەندەي. «قانشا زوبالاڭدى باستان وتكەرگەن قازاق حالقىنىڭ زارى مەن مۇڭى بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ قۇلاعىندا قالىپ، جۇرەگىندە ساقتالۋى ءتيىس»، دەگەن سۋرەتشى ادام جانى مەن ۇلت تاعدىرى كوركەمونەردىڭ بەرىك ۇستىنى بولۋى كەرەكتىگىن ايتادى.

الماس بولاتحان ۇلى 1979 جىلى الماتى وبلىسى رايىمبەك اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اباي اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم العان. رەسپۋبليكالىق «ۇلان» بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر گازەتىندە كوركەمدەۋشى رەداكتور بولىپ قىزمەت اتقارعان. «ديالوگ ەۋرازيا» پلاتفورماسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن تۇركيا مەملەكەتىنىڭ ءۇش قالاسىندا (ىستانبۇل، بۋرسا، يزمير) شىعارماشىلىق كورمەلەرى ۇيىمداستىرىلدى.