70 مەملەكەت قول قويدى

ازىرگە 70 مەملەكەت قول قويعان شارتتى قابىلداۋ يادرولىق قارۋسىزدانۋ ۇدەرىسىندە كوپتەگەن جىلعا سوزىلعان توقىراۋعا جانە يادرولىق دەرجاۆالاردىڭ بۇل ماسەلە بويىنشا ورتاق ءپاتۋا تابا الماۋىنا جاۋاپ رەتىندە ءارى يادرولىق ەمەس مەملەكەتتەر تاراپىنان قابىلدانعان ءماجبۇرلى شارا رەتىندە قاراستىرىلۋدا.

زاڭ جوباسى بويىنشا بايانداما جاساعان سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەرجان اشىقباەۆتىڭ مالىمدەۋىنشە، يادرولىق قارۋعا زاڭدى تۇرعىدا تىيىم سالۋ يادرولىق قارۋدىڭ تولىق جويىلۋى ءۇشىن قاجەتتى العاشقى قادام رەتىندە قاراستىرىلىپ وتىر. سوندىقتان دا بۇل قۇجات يادرولىق قارۋ نەمەسە يادرولىق جارىلعىش قۇرىلعىنى وندىرۋگە، سىناۋعا، ساتىپ الۋعا، بەرۋگە، ساقتاۋ مەن ءوز اۋماعىندا ورنالاستىرۋعا تىكەلەي تىيىم سالادى. سونىمەن قاتار شارتتىڭ ەرەجەلەرىنە سايكەس يادرولىق قارۋدى پايدالانۋعا ءارى قولدانۋ تۇر­عى­سىنان قورقىتۋعا تىيىم سالىنعان. 

– شارت 2017 جىلعى 20 قىركۇيەكتەن باستاپ نيۋ-يوركتەگى بۇۇ باس اسسام­بلەياسىنىڭ 72-سەسسياسى اياسىندا قول قويىلۋى ءۇشىن ءتۇزىلدى. قۇجات 50 مەملەكەت راتيفيكاتسيالاعاننان كەيىن كۇشىنە ەنەتىن بولادى. قازىرگى ۋاقىتتا شارتقا 70 مەملەكەت قول قويدى، 23 مەملەكەت راتيفيكاتسيالادى. باعامدار بويىنشا شارتتىڭ كۇشىنە ەنۋى 4-5 جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن، – دەدى ە.اشىقباەۆ.

بايانداماشىنىڭ پايىمداۋىنشا، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2045 جىلعا قاراي يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋ يدەياسى ءسوزسىز قازاقستاننىڭ باس­تى سىرتقى ساياسي باستامالارىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. ال شارتتىڭ تەز ارادا كۇشىنە ەنۋىنە جاردەمدەسۋ – جوعارى مىندەتكە قول جەتكىزۋدىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى. 

– سوڭعى 20 جىلدا يادرولىق قارۋسىزدانۋ سالاسىندا ايتارلىقتاي پروگرەستىڭ جوقتىعى بايقالىپ وتىر. يادرولىق سىناقتاردىڭ توقتاتىلۋىنا قاراماستان، قارۋ-جاراقتىڭ جاڭا تۇرلەرىن شىعارۋ جانە ولاردى جەتكىزۋ قۇرالدارىن جەتىلدىرۋ ماسەلەسى ءالى وزەكتى. بۇل ءوز كەزەگىندە يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ تۋرالى شارتتىڭ 6-بابىنا قايشى كەلەدى. اتالعان باپقا سايكەس وسى شارتتىڭ ءار قاتىسۋشى مەملەكەتى تاياۋ بولاشاقتا يادرولىق قارۋلاردىڭ باسەكەسىن توقتاتۋ جونىندەگى ءتيىمدى شارالار تۋرالى جانە يادرولىق قارۋسىزدانۋعا، سونداي-اق قاتاڭ جانە ءتيىمدى حالىقارالىق باقىلاۋدىڭ جاپپاي جانە تولىق قارۋسىزدانۋ جونىندەگى شارت تۋرالى ءوز ەركىمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋگە مىندەتتەلەدى، – دەدى سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى. 

وعان قوسا سوڭعى كەزدەرى ورتا جانە جاقىن قاشىقتىقتاعى زىمىراندار­دى جويۋ تۋرالى كەلىسىم اياسىندا قالىپ­تاس­قان جاعداي الەمنىڭ ءارتۇرلى وڭىرلەرىندە جانتالاسا قارۋلانۋ قاۋپىن تۋدىرىپ كەلەدى. 

– ەلباسىنىڭ سەمەي سىناق پوليگو­نىن جابۋ تۋرالى تاريحي شەشىمى قا­زاقستان حالقىنىڭ كەڭ قولداۋىنا يە. شارتتى راتيفيكاتسيالاۋ قازاقستاننىڭ يادرولىق قارۋسىزدانۋ سالاسىنداعى باس­تامالارىمەن تولىق سايكەس كەلەدى، – دەپ اتاپ ءوتتى ە.اشىقباەۆ. 

دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالدارىنا وراي بايانداماشى اتوم ەنەرگياسى ءجونىن­دەگى حالىقارالىق اگەنتتىكتىڭ تومەن بايىتىلعان ۋران بانكىن قازاقستاندا ور­نالاستىرۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن حالىقارالىق اگەنتتىك اراسىندا تەح­نيكالىق كەلىسىم اياسىندا قابىلدانعان ناقتى شارالار، سونىڭ ىشىندە ونىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا دا تۇسىنىك بەردى. سونىمەن قاتار اۋاعا تارالاتىن زياندى گازداردىڭ مولشەرىن ەسەپتەيتىن حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ستانسا سالىناتىنى تۋرالى ايتىپ ءوتتى. 

– قازاقستاندا تۇتاس جەر شارىن قامتيتىن حالىقارالىق مونيتورينگ جۇيەسى دەپ اتالاتىن 5 ستانسا جۇمىس ىستەپ تۇر. ولار سەيسميكالىق ءارى ينفرادىبىستىق بولعاندىقتان يادرولىق سىناقتاردى انىقتاي الادى. بۇگىندە كانادالىق سەرىكتەستەرىمىزبەن بىرگە قازاقستان اۋماعىندا گازدىڭ تارالۋىن باقىلايتىن كەزەكتى ستانسا سالۋ جوباسى اياقتالىپ قالدى. بۇل جوبا دا حالىقارالىق مونيتورينگ جۇيەسىنە ەنگىزىلەدى دەگەن ءۇمىتىمىز بار، – دەدى ە.اشىقباەۆ. 

دەپۋتاتتار اتالعان زاڭ جوباسىن قىزۋ تالقىلاي كەلە تولىق ماقۇلدادى. 

اسكەري ىنتىماقتاستىق مۇددەسى

جالپى وتىرىس بارىسىندا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ جانە رەسپۋبليكالىق بيۋد­جەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ 2018 جىلعى رەسپۋب­ليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرا­لى ەسەپتەرى بويىنشا قورىتىندى ازىرلەۋ تۋرالى زاڭ جوباسى جۇمىسقا الىنىپ، «1992 جىلعى 15 مامىرداعى ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارتقا قاتىسۋشى مەملەكەتتەر اراسىنداعى اسكەري-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى پرينتسيپتەرى تۋرالى كەلىسىمگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى ءتورتىنشى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى دا ماقۇلداندى. 

اتالعان قۇجات بويىنشا تسيفرلىق دامۋ، قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى اسقار جۇماعاليەۆ بايانداما جاسادى. 

2017 جىلعى 30 قاراشادا مينسكىدە قول قويىلعان حاتتاما ارقىلى كەلىسىمگە تولىقتىرۋ ەنگىزىلىپ، وعان سايكەس اسكەري ماقساتتاعى ءونىمنىڭ باعاسى ءونىم بەرۋشى تاراپتىڭ ۇلتتىق قارۋلى كۇشتەر، وزگە دە اسكەرلەر، اسكەري قۇرىلىمدار، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن ارنايى قىزمەتتەر وزدەرىنىڭ مۇقتاجى ءۇشىن ساتىپ الاتىن اسكەري ماقساتتاعى ونىمگە باعا بەلگىلەۋدى رەتتەيتىن ۇلتتىق زاڭناماسىنا سايكەس قالىپتاستىرىلادى. 

وعان قوسا ءوز مۇقتاجى ءۇشىن ساتىپ الىنباعان اسكەري ماقساتتاعى ءونىمنىڭ باعاسىن ءونىم بەرۋشى تاراپتىڭ اسكەري-تەحنيكالىق ىنتىماقتاستىق سۋبەكتىلەرى ونىڭ ۇلتتىق قارۋلى كۇشتەر، وزگە دە اسكەرلەر، اسكەري قۇرىلىمدار، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن ارنايى قىزمەتتەر مۇددەسىندە ءونىم بەرۋلەردى ورىنداۋ كەزىندە اسكەري ماقساتتاعى ونىمگە باعا بەلگىلەۋدى رەگلامەنتتەيتىن ۇلتتىق زاڭناماسىنا سايكەس قالىپتاستىرادى.