«ايكا» ءفيلمى: فرانتسيالىقتار نە دەيدى؟

بۇگىنگى كينو ستيل، يدەيا تۇرعىسىنان كۇن سايىن تولىعىپ، جاڭاشا مازمۇنىمەن قوعام ايناسىنا، شامشىراعىنا اينالدى. ال ونەردەن ءمان مەن مازمۇن، رۋحاني تىرەك ىزدەيتىن ەستى كورەرمەندى جەڭىل-جەلپى، ارزان اڭگىمەمەن الداۋسىراتا قويۋ قيىن. «ايكا» ءفيلمىنىڭ دە حالىقارالىق سىنشىلار تاراپىنان جوعارى باعاعا يە بولۋى ءومىردىڭ بوياماسىز كۇڭگىرت تۇستارى مەن جان اۋىرتار قوعام شىندىعىن قاز-قالپىندا كورسەتە الۋىندا بولسا كەرەك. فيلم امەريكا كينو اكادەمياسى تاعايىندايتىن «وسكار» سىيلىعىنىڭ اقتىق نومينانتتار ساناتىنا ىلىكپەي قالعانىمەن، ۇمىتكەر توعىز ءفيلمنىڭ قاتارىنا ەنۋىنىڭ ءوزى كوڭىلىمىزگە قۋانىش ۇيالاتتى. بۇل رەتتە «فيلم دەڭگەيى تۋرالى ايتار بولساق، تانىستىرىلعان وزگە تۋىندىلاردان ءتىپتى ارتىق دەۋگە بولادى. بۇل مەنىڭ عانا پىكىرىم ەمەس... پروموۋشەن جۇمىستارىنا ۇلكەن قاراجاتىڭ بولماسا، جالپى بۇقاراعا كەڭىنەن تانىمال ەتۋ قيىنداۋ»، دەگەن رەجيسسەر سەرگەي دۆورتسەۆوي شاعىن بيۋدجەتپەن وزۋدىڭ قيسىنسىز ەكەنىن ايتادى.

«ايكا» – قازاقستاندىق اك­تري­سا سامال ەسلاموۆا تۇسكەن دۆورتسەۆويدىڭ ەكىنشى ءفيل­مى. رەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا، في­لم جەلىسىنە ماسكەۋدە جۇ­مىس ىستەيتىن قىرعىزستاندىق ايەل­دەردىڭ ارىپ-اشقان مۇشكىل جاعدايى ارقاۋ بولعان. كۇن­كورىس قامىمەن زاڭسىز جۇمىس ىستەپ جۇرگەن قىرعىز قىزى ايكا (سامال ەسلاموۆا) – قايى­رىمسىز قالا ءومىرى مەن ءوزى سياق­تى تاعدىرلاس تۇرعىنداردى بايلانىستىرىپ تۇرعان باس كەيىپكەر. ەرتەڭگى كۇن الدىنداعى ۇمىتسىزدىك، شاراسىزدىق، الداۋ-ارباۋ دەندەگەن قوعام تۇر­عىندارىنىڭ مىنەز-قۇلقى قاتال تۇرمىستىڭ يلەۋىمەن بار نازىكتىگىنەن جۇرداي بولعان ايەل كەيپىندە سۋرەتتەلەدى. ءبىر قاراعاندا سيۋجەتتىڭ الەۋمەتتىك استارى مەن باياندالۋ تاريحىنان 1999 جىلى اعايىندى داردەندەر تۇسىرگەن «روزەتتا» ءفيلمى، سونداي-اق ۋكراينالىق رەجيسسەر سەرگەي لوزنيتسانىڭ «دونباسس» كارتيناسىمەن ۇندەستىك بارداي كورىنەدى. سىرتتاي بايلىق پەن مولشىلىققا كەنەلگەن الپاۋىت قالانىڭ وزبىرلىق دەندەگەن ءومىر ءسۇرۋ جۇيەسى مەن جۇدەۋ تۇرمىسى تاقىرىپتىق تۇرعىدان ەرەكشەلەنەدى.

فرانتسيانىڭ بىرقاتار ىرگەلى باسىلىمدارىن شولا كەلە، باس­تى ءرولدى سومداعان سامال ەسلا­موۆانىڭ شەبەرلىگى مەن رەجيسسەر سەرگەي دۆورتسەۆويدىڭ تا­باندى ىزدەنىسى فرانتسۋز حال­قىنىڭ تالعامىنان شىق­قانىن اڭعاردىق. مىسالى، La monde باسىلىمى كەيىپكەر پسيحولوگياسىنا جاڭاشا دەم بەرگەن اكتريسانىڭ ويىنى ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋدىرعانىن جازادى. «ونىڭ جان ۇشىرعان مىنەزى قۇردىمعا كەتىپ بارا جاتقان سەزىمدى اينا-قاتەسىز جەت­كىزەدى. دارىگەر ونىڭ قانسى­راۋدان ءولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان ساتتە، ايكا ءۇنسىز كوزىن جۇمدى. تۇرلاۋسىز ءومىردى تاس­تايتىنىن ويلاپ جەڭىلدەدى مە، الدە ءىزىن سۋىتىپ، قاشىپ كەتۋ­دى ويلادى ما؟ بۇل قۇپيا اناۋ جۇ­مىلعان قاباقتىڭ استىندا»، دەگەن ماقالا اۆتورى «ادام قۇ­قىعىنان گورى يتتەرى باقىت­تى كەلەتىن» قوعام تىنىسىن كور­سەت­كەن رەجيسسەر جىگەرى انىق كو­رىنەتىن ءساتتى تۋىندىعا بالايدى.

ال قوعامدىق-مادەني ومىر­دەگى باستى جاڭالىقتاردى تاراتاتىن Art Côte d’Azur ونلاين-جۋرنالى قار باسقان ماسكەۋدىڭ مەيىرىمسىزدىگىنەن جان­پيدا بول­عان ايەل وبرازى – كەدەيشىلىكتى كورسەتەتىن جاڭاشا ۇلگى ەكەنىن، وسى ورايدا «ۇزدىك ايەل ءرولى» جۇلدەگەرى اتانعان اكتريسا سامال ەسلاموۆا كاسىبيلىگىمەن ەشكىم تالاسا الماس دەگەن پىكىردى العا تارتادى.

رەجيسسەر تاراپىنان ايقىن قويىلعان ماقسات جەكە ادامدى الەۋمەتتىك كەيىپكەرگە اينالدىرىپ، كورەرمەن ويى مەن زەيىنىن تىم كۇردەلەنىپ كەتكەن قارىم-قاتىناستار شەڭبەرىنە يىرەدى. بۇل ورايدا Culturebox باسىلىمىنىڭ «رەجيسسەر شوۋ ەمەس، شىندىقتى ءتۇسىرىپ وتىر. ونىڭ دراماتۋرگياسى ادام پاي­داسىن ەمەس، جەمقورلىقتى ۇدە­تەتىن زاڭ كەسىرىنەن قۇلدى­راۋدى سيپاتتايدى. سامال ەس­لاموۆا وسى قۇرباندىقتى مۇم­كىندىگىنشە الىپ شىقتى ءارى ءفيلمنىڭ بار جاۋاپكەرشىلىگىن كوتەرىپ الدى. كانن فەستيۆالىنىڭ قازىلارىنىڭ كوڭىلىن بوساتقان دا وسى دۇنيە»، دەگەن پىكىرى ءفيلمنىڭ سىنشىلار ورتاسىندا جاقسى قابىلدانعانىنىڭ ايعاعى. 

دانا مۇسا، حورەوگراف:

– سەرگەي دۆورتسەۆويدىڭ ش­ى­­عار­ماشىلىعىمەن بۇرىن­نان تانىسپىن. باستى رولدەگى ايەل ەشكىمدى بەيجاي قال­دىر­مايدى. ونىمەن بىرگە جى­لاپ، بىرگە اۋىردىق. اك­تريسانىڭ شىنايى ويناعانى سونشالىقتى، ەرىكسىز سەندىرەدى. ول وينامايدى، سول ءساتتى باستان كەشىرەدى. ەمي­گرا­تسيا ماسەلەسى بارلىق جەردە بار. اسى­­رەسە ەۋروپادا اسقىنىپ تۇر. ءفيلمدى كورۋ ارقىلى جات جەردە، بوگدە ورتادا كۇن ك­ە­شىپ جاتقان وسىنشاما ادام تاع­­دىرىن ويلاپ، قامىعاسىڭ. وسىنداي شىنايى تاقىرىپتى كوتەرىپ، كوپشىلىككە تەرەڭ وي تاستاعان رەجيسسەر سەر­گەي دۆور­­تسەۆويعا العىسىم زور. ال سامال ەسلاموۆا شىنايى تالانت، ونىڭ تابيعي بول­مىسى سۋ استىندا جاتقان جاقۇتتاي جال­­تىرايدى. 

دجوردي لاگوتتە، فوتوگراف: 

– كۇردەلى فيلم جەلىسى ساعات بويى كورەرمەندى ءوز ۋىسىنان شىعارمايدى. وسى ءبىر جانكەشتى ايەلدىڭ باستان كەشىرگەن وقي­عاسىنا ءبىرجولا ەنىپ كەتەسىڭ. رەجيسسەردىڭ كۇندەلىكتى بايقالا بەر­مەيتىن ءومىر شىندىعىن ار­قاۋ ەتۋى ءفيلمنىڭ باستى جە­تىستىگى. كينو تەكستۋراسى مەن ءتۇس ۇيلەسىمى شىعارما ات­موس­­فە­را­سىن اشا تۇسكەن. تەك قوعام ءزا­بى­رىن شىنايى كورسە­تەمىن دەپ شەك­تەن تىس، اسىرىپ جى­بەر­گەندەي كورىندى. جالپىلاي ال­عاندا فيلم وتە ءساتتى شىققان.

ايا ءومىرتاي،

«Egemen Qazaqstan»