ەردەن قاجىبەك: جالپىحالىقتىق تالقىلاۋ قاجەت

قازاق ءالىپبيىنىڭ ەملە ەرەجەلەرى كورنەكتى ءتىلشى عالىمداردىڭ، ادىسكەرلەردىڭ قاتىسۋىمەن 2018 جىلى جاز ايلارىندا دايىن بولعان ەدى. ەملە ەرەجەلەرىن ازىرلەۋ بارىسىندا بىرنەشە كونفەرەنتسيا، دوڭگەلەك ۇستەلدەر، سەمينار-كەڭەستەر ۇيىمداستىرىلىپ، نەگىزگى قۇراستىرۋشىلارمەن قاتار جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ پروفەسسورلارى، مەكتەپ وقىتۋشىلارى ۇسىنىستارى مەن پىكىر-تۇجىرىمدارىن ورتاعا سالدى.

سونىمەن قاتار جارتى جىلداي ۋاقىت بويى عالىمدار، ادىسكەرلەرى، عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارىندا، وبلىس ورتالىقتارىندا، ءتىپتى اۋىل-اۋىلدارعa بارىپ، جاڭا قازاق ءالىپبيىن، ەملە ەرەجەلەرىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن حالىقپەن كەزدەستى. ءالىپبيدى تانىستىرۋ ماقساتىندا قۇزىرلى ورگاندار ءارتۇرلى ساۋالنامالار جۇرگىزىپ، جالپىحالىقتىق ديكتانت جۇمىسىن ۇيىمداستىردى.

بۇل ءىس-شارالار رۋحاني قۇندىلىقتىڭ نەگىزى – تىلگە بايلانىستى ماسەلەلەردى قالىڭ جۇرشىلىقپەن اقىلداسۋعا، عالىمداردىڭ، زەينەتكەرلەردىڭ، ورتا بۋىن وكىلدەرىنىڭ، ستۋدەنتتەردىڭ، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ – جالپى قوعامنىڭ ءتىل تۇتىنۋشىلارىنىڭ ناقتى ۇسىنىستارىنا زەر سالۋعا، ەسكەرۋگە زور مۇمكىندىك بەردى. قازاق جازۋىن لاتىن گرافيكاسى نەگىزىندەگى الىپبيمەن اۋىستىرۋ جولىمەن رەفورمالاۋدى دەموكراتيالىق جولمەن جۇزەگە اسىرۋ ۇلت كوشباسشىسىنىڭ دايەكتى ۇستانىمى ەكەندىگى اقيقات.

جاريالانعان ەملە ەرەجەلەرىندە، نەگىزىنەن، تازا عىلىمي تۇرعىدان ا.بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قازاق الىپبيىنە قاتىستى ۇستانىمدارى باسشىلىققا الىندى. الايدا «ەلۋ جىلدا ەل جاڭا» دەمەكشى، قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى احاڭ ءومىر سۇرگەن ۋاقىت پەن قازىرگى قارىشتاپ دامۋ ۇستىندەگى قوعامنىڭ ايىرماشىلىعى جەر مەن كوكتەي. وعان قوسا جارتى عاسىردان استام قالىپتاسقان جازۋ ءداستۇرى، حالىقتىڭ پسيحولوگيالىق قابىلداۋى جانە ت.ب. سياقتى فاكتورلار جانە بار. بۇلاردىڭ ءبارى قازىرگى ەملەگە اسەر ەتپەۋى استە مۇمكىن ەمەستىگىن دە ايتىپ وتكىم كەلەدى.

ەلباسىنىڭ ءوزى ايتقانداي، «رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدى جاڭعىرتۋ ىسىندە ءاربىر ازاماتتىڭ پىكىرى قىمبات». جاڭا ءالىپبي نەگىزدەگى ەملە ەرەجەلەرىنە قوعام مۇشەلەرى بەي-جاي قارامايدى دەگەن سەنىمدەمىن جانە جۇرتشىلىقتان ۇسىنىستار بولادى دەپ ويلايمىن جانە عىلىمي نەگىزدى وي-پىكىرلەر مىندەتتى تۇردە ەسكەرىلۋگە ءتيىس. بۇل باعىتتا ءتيىستى جۇمىس توپتارى ءارى قاراي بەلسەندى جۇمىس اتقاراتىن بولادى.

ءتىل – جالپى حالىققا تيەسىلى نەگىزگى رۋحاني قۇندىلىق. سوندىقتان تىلگە قاتىستى رەفورمانى اكىمشىلىك جولمەن جۇرگىزۋگە بولمايدى.

قوعامدا ساياسي-الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە ت.ب. سەبەپتەرگە بايلانىستى قولعا الىنعان جاڭاشا رەفورمانىڭ قاي-قايسىنىنىڭ دا جەتىلدىرىلەتىن تۇستارى بولاتىندىعى شىندىق. وسى ورايدا  «جاڭا ءالىپبي نەگىزىندەگى قازاق ءتىلى ەملەسىنىڭ ەرەجەلەرىن» قازاق ءتىلى ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسياعا بەكىتۋگە ۇسىنار الدىندا تاعى ءبىر قايتارا سارالاپ، حالىقتىڭ ورتاسىنا سالىپ، پىكىرلەرىن ساراپتاپ، ولقىلىقتارى بولسا جوندەۋ كەرەك دەپ سانايمىن. ەملە ەرەجەلەرىنە قاتىستى جۇمىس جالپىحالىقتىق سيپاتتا بولۋعا ءتيىس. سوندىقتان وسى ماسەلەگە جالپى كوپشىلىكتى بەلسەندى اتسالىسۋعا شاقىرامىن.

ەردەن قاجىبەك،

ۇعا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور،

ا.بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى