باستى ماقسات – تەڭ جاعداي تۋعىزۋ

ەلەكتوراتتىق ناۋقان قالاي وتۋدە جانە كانديداتتار مەن ساياسي پارتيالار ءۇشىن تەڭ جاعدايلار قامتاماسىز ەتىلگەن بە؟ وسى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن بۇرناعى كۇنى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى ت.ۆ.وحلوپكوۆا ارنايى بريفينگ وتكىزىپ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ كوپتەگەن ساۋالدارىنا جاۋاپ بەردى. سايلاۋ ورگاندارىنىڭ ۇگىت-ناسيحات ناۋقانى كەزىن­دەگى نەگىزگى مىندەتى دە بار­لىق ساياسي پارتيالار مەن كان­دي­دات­تارعا ۇگىت جۇرگىزۋ ءۇشىن تەڭ جاعدايلار تۋعىزۋ ەكەندىگى بەل­گىلى. وسى ورايدا ورتالىق ساي­لاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشە­سى تاتيانا وحلوپكوۆا بىلاي دەدى: «دەگەنمەن، سايلاۋ ۇدەرىسىنە تىكەلەي قاتىسۋ­شى­لار عانا ەمەس، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وزدەرى دە سايلاۋ زاڭىنىڭ ساياسي پارتيالار جانە ءماسليحاتتار دەپۋتاتتىعىنا كانديداتتار ءۇشىن تەڭ جاعدايلار جاساۋ جونىندەگى تالاپتارىن ىسكە اسىرۋعا مۇددەلى بولۋى ءتيىس. سونداي-اق، ۇگىت ناۋقانى بارىسىن قوعامدىق باقىلاۋدى ۇيىمداستىرۋ ۇدەرىسىندە ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار جانە بايقاۋشىلار ماڭىزدى ءرول اتقارادى». بۇل رەتتە جالپى باقىلاۋ ماسەلەسىن سايلاۋ ورگاندارى، ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ بايلانىس، اقپاراتتاندىرۋ جانە اقپارات كو­ميتەتى مەن پروكۋرا­تۋرا ورگاندارى جۇزەگە اسىرا­تىن­دىعىن ەرەكشە اتاپ كەتكەن ءجون. تاراتىپ ايتقاندا، ورتا­لىق سايلاۋ كوميسسياسى باي­لانىس، اقپاراتتاندىرۋ جانە اقپارات كوميتەتىمەن ءبىر­لە­سىپ، كۇندەلىكتى نەگىزدە 16 رەسپۋبليكالىق تەلەار­ناعا، 12 راديوارناعا، 48 رەس­پۋب­ليكالىق گازەتكە، 15 جۋرنالعا، 159 ينتەرنەت-رەسۋرسقا، 31 ءوڭىر­لىك تەلەارناعا جانە 174 ءوڭىر­لىك گازەتكە مونيتورينگ ءجۇر­گىزۋدى جۇزەگە اسىراتىن بو­لادى. وسك مۇشەسىنىڭ اتاپ كەتكەنىندەي، قازىرگى تاڭدا ساياسي پارتيالار مەن كاندي­دات­تاردىڭ ۇگىت ناۋقانىن ءجۇر­گىزۋدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا تەڭ قول­جە­تىم­دىلىگى قامتاماسىز ەتىلىپ وتىر. جانە وزگە دە تەڭ جاريا ەتۋ تۋرا­لى تالاپتار تۇتاستاي ساقتالۋدا. ت.وحلوپكوۆا ورتساي­لاۋ­كوم جانە اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى سايلاۋ ۇدەرى­سىنە قاتىسۋشىلاردىڭ ۇگىت ناۋ­قانىن جۇرگىزۋگە بايلانىس­تى بارلىق وتىنىشتەرىنە جەدەل تۇردە دەن قويىلارىن ەرەك­شە اتادى. «ناتيجەسىندە ساي­لاۋ ورگاندارىنىڭ جانە ساي­لاۋ ۇدەرىسىنە بارلىق قاتىسۋ­شى­لاردىڭ كۇشى سايلاۋ زاڭنا­ما­سىنىڭ تالاپتارىنا جانە حالىقارالىق جالپىعا بىردەي تانىمال قاعيداتتارعا سايكەس ءادىل جانە ترانسپارەنتتى وتكى­زۋگە باعىتتالۋى ءتيىس»، دەدى تاتيانا ۆيتالەۆنا. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك جايت، ءماجىلىستىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋىنا قاتىساتىن ساياسي پارتيالاردىڭ سايلاۋ قورىنا تۇسكەن قارجى كولەمى بەلگىلى بولدى. ساياسي پارتيالاردىڭ سايلاۋ قورىنداعى ەڭ جوعارى سوما 342 885 000 تەڭگەدەن، ال ءماسليحات دەپۋتاتتىعىنا كانديداتتاردىڭ قورى 13 715 400 تەڭگەدەن اسپاۋى ءتيىس، دەگەن ت.وحلوپكوۆا ورتالىق بانك سايكەسىنشە سايلاۋ كو­ميس­سيالارىنا ارنايى ۋاقىت­شا قۇرىلعان ەسەپشوتتار جانە ولاردىڭ جۇمسالۋى تۋرالى كۇن سايىن ەسەپ بەرىپ وتىرا­تىندىعىن العا تارتتى. كەلتىرىلگەن دەرەكتەرگە قا­راعاندا، التى ساياسي پارتيا­نىڭ ۋاقىتشا ەسەپشوت­تارىنا 532 993 700 تەڭگە ءتۇس­كەن. سونىڭ ىشىندە «نۇر وتان» پارتياسى ەڭ جوعارى شەك­تەگى سايلاۋ قورىن جيناپ ۇلگە­رىپتى. ودان كەيىنگى ورىندا قازاقستاننىڭ كوممۋنيستىك حالىق پارتياسى كەلەدى ەكەن. قازىرگى تاڭدا اتالعان ساياسي قۇرىلىمنىڭ ەسەپشوتىندا 117 083 600 تەڭگە بار بولسا، «اۋىل» پارتياسىنىڭ شوتىنا 24 ملن. تەڭگەدەن استام قارجى تۇسكەن. ال «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىندا 23 ملن. تەڭگەدەن استام قارجى بار ەكەن. بۇل جەردە، سونداي-اق، «بiرلiك» پارتياسىنىڭ سايلاۋ قورىنا 18 ملن. تەڭگە، ال جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتيانىڭ قورىنا 7 ملن. تەڭگە تۇسكەندىگى جاريا ەتىلدى. اسقار تۇراپباي ۇلى، «ەگەمەن قازاقستان».