ەتنوسارالىق قاتىناستاردى نىعايتۋ مەن قۇقىقتىق بەلسەندىلىكتى دامىتۋ ۇيلەسىمدى قوعام قۇرۋعا جاردەمدەسەتىن ماڭىزدى تەتىك. وسى مىندەتتى نەگىزگە الا وتىرىپ ەلدىڭ تۇراقتى ىلگەرىلەۋىنە ىقپال ەتەتىن جاڭا يدەيالار مەن سەرىكتەستىكتەردى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان باسقوسۋ بىرنەشە ماڭىزدى تاقىرىپ بويىنشا ءوربىدى. ءىس-شارانى اشىپ بەرگەن مارات ءازىلحانوۆ ءار سالانىڭ كوشىن العا سۇيرەگەن ءبىلىمدى ماماندار مەن ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندى وكىلدەرى وزدەرىنىڭ تىڭ يدەيالارىمەن ەتنوسارالىق ىنتىماقتىڭ ءورىسىن كەڭەيتۋگە سەرپىن بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.
– مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2023 جىلعى 27 ساۋىردەگى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستان: بىرلىك, تۇراقتىلىق, دامۋ» اتتى XXXII سەسسياسىندا بەرگەن تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ماقساتىندا جالپىۇلتتىق بىرلىك جانە قوعامدىق كەلىسىم سالاسىنداعى ساياسات باعىتتارىن جان-جاقتى تالقىلاۋ ءۇشىن جينالىپ وتىرمىز. پرەزيدەنت «مەملەكەت الەۋمەتتىك ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋ جانە ەلدىڭ جان-جاقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كەشەندى زەرتتەۋلەر مەن ۇسىنىستارعا مۇقتاج» ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل ءۇشىن بىزگە ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋگە جانە ساپالى ءارى سۇرانىسقا يە زياتكەرلىك ءونىم ۇسىنۋعا قابىلەتتى ساراپتامالىق-تالداۋ ورتالىقتارىنىڭ قۋاتتى جەلىسى قاجەت ەكەنىن, بۇل ءوز كەزەگىندە مەملەكەتتىڭ يدەولوگيالىق ەگەمەندىگىن ساقتاۋ ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزعا يە قۇرال ەكەنىنە توقتالعان بولاتىن. جاھاندىق وقيعالار اياسىندا قازىرگى الەمدە كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى – قوعامدىق كەلىسىم مەن حالىقتىڭ بىرلىگىنە بايلانىستى. كوپەتنوستى ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى – ەتنوسارالىق ديالوگ پەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ, مەملەكەتىمىزدىڭ ءبىرتۇتاس حالقىن بىرىكتىرەتىن ورتاق قۇندىلىقتار مەن مۇددەلەردى قالىپتاستىرۋ. پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي, «بىرلىك پەن تۇراقتىلىقسىز ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس». جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتىپ, قوعامدىق كەلىسىم مەن ەتنوسارالىق قاتىناستاردى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن قوعامنىڭ ءتۇرلى ينستيتۋتتارىنىڭ كۇش بىرىكتىرۋى ماڭىزدى. ەلىمىزدەگى جالپىۇلتتىق بىرلىك پەن كەلىسىمنىڭ ماڭىزدى ينستيتۋتى – قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى – ۇلت بىرلىگىن نىعايتۋدىڭ جانە ازاماتتىق بىرەگەيلىك, قازاقستاندىق پاتريوتيزم, ورتاق قۇندىلىقتار نەگىزىندە بارلىق ازاماتتى ءبىر ماقساتقا ۇيىستىرۋدىڭ پارمەندى قۇرالى بولىپ وتىر. وسى ورايدا مەملەكەتتىك ءتىل – ۇلت بىرلىگىنىڭ قۋاتتى فاكتورى ەكەنىن ايتۋىمىز كەرەك, – دەدى مارات ءازىلحانوۆ.
پىكىرتالاسقا قاتىسۋشىلار ەتنوسارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ جونىندەگى قىزمەتكە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ, ۇكىمەتتىك ەمەس, وزگە دە قوعامدىق جانە كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ كۇش-جىگەرى مەن ارىپتەستىگىن شوعىرلاندىرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارى مەن فورماتتارى تۋرالى ءوز كوزقاراستارىمەن ءبولىستى. اسىرەسە ەتنوسارالىق جاعدايعا اسەر ەتەتىن ۇدەرىستەر مەن فاكتورلارعا كەشەندى تالداۋ جۇرگىزۋ, بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم قۇندىلىقتارىنىڭ قوعامدىق قاتىناستارداعى ءرولىن زەردەلەۋ ماسەلەسى كەڭىنەن سارالاندى.
«مۇنداي ماڭىزدى ءارى نازىك ماسەلەنى عىلىمي زەرتتەۋلەرگە سۇيەنە وتىرىپ تالقىلاۋدىڭ ءجونى بولەك. قوعامدا قۇندىلىقتار جيىنتىعىن قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى اسپەكتىسى ءبىلىم, عىلىم جانە مادەنيەت سالالارى ەكەنى داۋسىز. وسى تۇرعىدا ەتنوساياسات سۋبەكتىلەرىنىڭ سالالىق-كروسس-زەرتتەۋلەرىن جانە ءتيىستى قۇزىرەتتەرىن ىسكە اسىرۋ جولدارىن, سونداي-اق تۇتاستاي العاندا وسىنداي زەرتتەۋلەردى قولداۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ ماڭىزدى. الەمدەگى جاعداي كورسەتىپ وتىرعانداي, اقپاراتتىق سالا جىل سايىن اقپاراتتى الۋ مەن تاراتۋدىڭ, ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋدىڭ, سونداي-اق تەرىس ستەرەوتيپتەر مەن الالاۋشىلىقتاردىڭ نەگىزگى كەڭىستىگىنىڭ بىرىنە اينالىپ كەلەدى. سوندىقتان اقپاراتتىق كەڭىستىك پەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى حالىقتىڭ بويىندا مادەنيەتارالىق جانە تولەرانتتى قوعامنىڭ قۇندىلىقتارىن قالىپتاستىرۋدا, ارانداتۋشىلىقتار مەن ەتنوسارالىق قاقتىعىستىڭ العىشارتتارىنا قارسى تۇرۋ تەتىكتەرىن ازىرلەۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى», دەپ اتاپ ءوتتى ەتنوسارالىق قاتىناستاردى دامىتۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى عالىم شويكين.
«قازىرگى كەزەڭدەگى جالپىۇلتتىق بىرلىك جانە قوعامدىق كەلىسىم», «ەكونوميكالىق بەلسەندىلىك – قوعامدىق تۇراقتىلىق فاكتورى رەتىندە», «مەدياتسيا قوعامداعى قاقتىعىستاردىڭ الدىن الۋ قۇرالى رەتىندە» دەپ اتالعان ءۇش تالقىلاۋ بلوگىندە قوعامدىق كەلىسىم ءىسىن ورىستەتۋگە قاتىستى وزگە دە تىڭ يدەيالار ايتىلدى.
ساياساتتانۋشى تولعاناي ۇمبەتاليەۆا بۇل ماسەلەدە قاتىپ قالعان ەسكى سۇرلەۋدەن ارىلىپ, ءار ەتنوستىڭ تۇلعالىق قاسيەتىن ءتۇرلى سالاداعى ەڭبەك ادامدارىنىڭ پورترەتى ارقىلى كورسەتۋگە كۇش سالۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. ونىڭ پىكىرىنشە, جالپىلاما جوبالارمەن قوسا جەكەلەگەن ماسەلەلەرگە ءمان بەرىپ, ەتنوستاردىڭ جان دۇنيەسىن, رۋحاني الەمىن ادامدار تاعدىرى ارقىلى تانۋعا تالپىنعان دۇرىس. بۇل باعىتتا اقپارات پەن مادەنيەت سالاسىنىڭ ماماندارىنا زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەتىنىن العا تارتقان ساياساتتانۋشى ساراپشىلاردى وسى ماسەلەگە ءمان بەرۋگە شاقىردى.
ەكونوميكالىق بەلسەندىلىك حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتىنىڭ ماڭىزدى بولشەگى رەتىندە ەلدەگى ەتنوسارالىق كليماتقا تىكەلەي اسەر ەتەدى. قازاقستاندا تۇراتىن ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرىنەن شىققان بەلدى بيزنەسمەندەر ەلدىڭ كاسىپكەرلىك جانە قارجى-ەكونوميكالىق سەكتورلارىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسىپ كەلەدى. ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ ەكونوميكاعا شەتەلدەن ينۆەستيتسيا تارتۋداعى ۇلەس سالماعى دا باسىم. قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قامقورلىعىمەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا ءتۇرلى توتەنشە جاعدايلار تۋىنداعان كەزدە قايىرىمدىلىق كومەك كورسەتۋدىڭ جاقسى ءداستۇرى قالىپتاستى. قيىن كەزەڭدەگى ىنتىماقتاستىق ازاماتتىق قوعامنىڭ بىرلىگىن, باۋىرمالدىعىن كورسەتتى. باسقوسۋ بارىسىندا بەلسەندى حالىقتى كاسىپكەرلىك قىزمەتكە تارتۋ, ەل وڭىرلەرىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنداعى ديسپروپورتسيالاردى تومەندەتۋ ماسەلەلەرى دە نازاردان تىس قالعان جوق.
كونفەرەنتسياعا قاتىسقان ساراپشىلار ەلدەگى مەدياتسيا ينستيتۋتىنىڭ قىزمەتى داۋلى جانە جانجالدى جاعدايلاردى شەشۋ بارىسىندا ازاماتتاردىڭ كەلىسىمگە كەلۋگە دايىندىعىن كورسەتەتىن قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋدىڭ ماڭىزدى ماركەرى دەپ باعالادى. مەدياتسيا جۇيەلى جۇمىس ىستەگەن ەلدە كوپتەگەن الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق احۋال وڭتايلى شەشىمىن تاۋىپ, قوعامداعى قۇقىقتىق مادەنيەت دەڭگەيى ارتادى. سوندىقتان «مەدياتسيا ينستيتۋتىن دامىتۋدىڭ پايداسى مول», دەدى عالىمدار.
ەسكە سالساق, الماتى قالاسىنىڭ رەسپۋبليكالىق دوستىق ءۇيىنىڭ جانىنان ءتۇرلى سالا وكىلدەرىن تارتا وتىرىپ, ساراپتامالىق تالقىلاۋ, جالپىۇلتتىق كەلىسىم مەن ەتنوسارالىق قاتىناستار ماسەلەلەرىن شەشۋدەگى تاسىلدەردى قاراستىرۋ جانە ورتالىق ازيا مەن قازىرگى زاماننىڭ جاھاندىق پروبلەمالارىن زەرتتەۋ ماقساتىندا «الماتى سەمينارى» كلۋبى بىلتىر قۇرىلعان بولاتىن.
الماتى
