ۇيلەنۋ – وڭاي...

سۇراپ بىلسەم، راسىندا دا، كۇلەتىندەي جاعدايى جوق ەكەن ونىڭ. قالا ىرگەسىندەگى اۋىلداعى شاعىن جەكە ءۇيىنىڭ تابالدىرىعىن العاش اتتاعان كەلىنى جاڭا قوسىلعان جۇبايىنا جۇرتتىڭ كوزىنشە: «مەن كومىر جاعاتىن پەشپەن جىلىتىلاتىن، دارەتحاناسى اۋلادا ورنالاسقان مۇنداي ۇيدە ءبىر كۇن دە تۇرا المايمىن. قالادان جايلى پاتەر جالداپ تۇرايىق»، دەپتى. ء«وزىم دە بىرەۋدىڭ الپەشتەپ وسىرگەن، ەركەتوتاي قىزى مەنىڭ جامان ءۇيىمدى ۇيسىنبەس دەپ ويلاپ، جيناعان 5 ملن تەڭگە اقشامنىڭ 3 ملن-نىن توي وتكىزۋگە جۇمساپ، قالعان 2 ملن-نىن ۇلىمنىڭ يپوتەكا ارقىلى پاتەر الۋىنا قالدىرۋدى ۇيعارعانمىن. الايدا قۇدالاردىڭ الدارىنان وتۋگە بارعانىمىزدا ولار: «ەت جاقىن ون كىسىمىزگە كيىت كيگىزىڭدەر!»، دەپ تابانداپ تۇرىپ الدى. ءتىپتى كىمگە قانداي نارسە جانە قانشا سوماعا اپەرۋىمىز كەرەكتىگىنە دەيىن تاپتىشتەپ ايتتى. ءسويتىپ، قولدا بار اقشانىڭ كوزىنە تۇگەل سۋ قۇيىپ تىندىق. ەندى بالامنىڭ قىزمەتىنەن تاپقان تابىسىنىڭ جارتىسىنان استامى پاتەر جالداۋعا كەتەتىن بولدى»، دەپ كەيىدى جولداسىم.

كەيىسە، كەيىگەندەي-اۋ. قازەكەم ءداستۇردىڭ وزىعىن عانا ساقتاماي، كيىت كيگىزۋ سياقتى توزىعىن دا باز باياعىشا جالعاستىرىپ جاتىر. جاس جۇبايلاردىڭ ءۇيلى-كۇيلى بولۋ قامىن ويلايتىن اتا-انا شامالى. ال تۇرمىس قيىندىعىنا شىداماي، شىرقى بۇزىلىپ، شاڭىراعى ورتاسىنا تۇسكەن جاس وتاۋلار كوبەيىپ تۇر. ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بىلتىر 129 707 جۇپ نەكەگە تۇرىپ، 51 220 جۇپ ايىرىلىسقان، ياعني جاڭا ۇيلەنگەن جاستاردىڭ 39،4 پايىزى اجىراسىپ كەتكەن. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، جاس وتباسىلاردىڭ ءجيى اجىراسۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبىنىڭ ءبىرى – كوبىنىڭ ءوز باسپاناسى جوقتىعى. بۇل قيىنشىلىق ەكىنشى قيىنشىلىقتى – وتباسىداعى تابىس جەتىسپەۋشىلىگىن تۋدىرىپ، جاس شاڭىراقتاردى شايقالتىپ جاتادى.

بۇگىندە مەملەكەتتىك تۇرعىنجاي قورىنان باسپانا الۋ كەزەگىندە 636،3 مىڭنان استام ادام تۇرعانىن، ونىڭ 415،7 مىڭى الەۋمەتتىك وسال توپتارعا جاتاتىنىن ەسكەرسەك، تەپسە تەمىر ۇزەتىن جاس ادامدارعا الابوتەن جاقسىلىق جاساپ، كەزەكتەن تىس تۇرعىنجاي اپەرۋ تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋدىڭ ازىرگە قيسىنى جوق. دەگەنمەن مەملەكەتىمىز جۇمىس ىستەيتىن جاستار مەن جاس وتباسىلارعا مۇمكىندىگىنشە قامقورلىق جاساپ كەلەدى. ماسەلەن، وتباسى بانك «جاس وتباسى» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ۇستىندە. وسى بانكتە دەپوزيت اشىپ، كەمىندە 1 جىل بويى قاراجات جيناعان جاس وتباسىلارعا جىلدىق مولشەرلەمەسى 6 پايىزدىق، سوماسى 100 ملن تەڭگەگە دەيىنگى نەسيە 6-9 جىل مەرزىمگە بەرىلەدى. الايدا باستاپقى جارنا – ساتىپ الاتىن تۇرعىنجاي باعاسىنىڭ 50 پايىزىن قۇرايتىندىقتان، سونشاما قاراجاتتى جيناۋ جاس وتباسىلارعا وڭايعا سوقپاي، اتالعان باعدارلاما ونشا قولجەتىمدى بولماي تۇر.

2019-2022 جىلدارى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن استانا، الماتى جانە شىمكەنت قالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن جاستار ءۇشىن 9 536 جالعا بەرىلەتىن جالدامالى پاتەر سالىندى. ەندى وسى باعدارلامانى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردەن قارجىلاندىرۋ جانە مەگاپوليستەردەن باسقا وڭىرلەرگە دە تاراتۋ ۇيعارىلعان. بىراق بۇعان كەي وبلىستىڭ قارجىلىق مۇمكىندىگى جەتە قويۋى نەعايبىل. ەسەسىنە، الماتى، استانا قالالارىندا جانە اباي، اقتوبە، الماتى، اتىراۋ، جامبىل، جەتىسۋ، قاراعاندى، قوستاناي، ۇلىتاۋ وبلىستارىندا جاستارعا تۇرعىنجاي ساتىپ الۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن جىلدىق مولشەرلەمەسى 5 پايىزدىق، جەڭىلدىكتى نەسيە بەرۋ باعدارلاماسى ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. ۇكىمەتتىڭ مالىمدەۋىنشە، مۇنداي باعدارلاما الداعى ۋاقىتتا وزگە وڭىرلەردە دە قولعا الىنباقشى.

ارينە، 5-6 پايىزدىق نەسيەنىڭ ءوزىن دە اي سايىن ۋاقىتىلى تولەپ قايتارۋ جاس وتباسىلاردىڭ بيۋدجەتىنە اۋىر سالماق تۇسىرەتىنى انىق. كۇركەسىنەن اياعى سىرتقا شىعىپ جاتقان جيرەنشە شەشەننىڭ: «قايران مەنىڭ ءوز ءۇيىم، كەڭ سارايداي بوز ءۇيىم!»، دەگەنىندەي، تار بولسا دا، ءوز باسپاناڭ بولعانعا نە جەتسىن؟! سوندىقتان اتا-انالار قىز ۇزاتۋ جانە ۇيلەنۋ تويلارىن وتكىزۋگە داراقىلىقپەن قىرۋار قارجى شاشقانشا، جاس جۇبايلاردىڭ تۇرعىنجاي ماسەلەسىن ەكى جاق بولىپ، الدىن الا ويلاستىرسا، يگى. سەبەبى قازىرگى زاماندا دا ۇيلەنۋ – وڭاي، بىراق ءۇي بولۋ دا، ءۇيلى بولۋ دا – قيىن.