پىكىر • 28 ناۋرىز, 2023

قاتىگەزدىك سيندرومى

1118 رەت كورسەتىلدى

بۇگىنگى قازاق قوعامىندا جۇرەككە اۋىر تيەر, جانىڭدى تۇرشىكتىرىپ, توبە شاشىڭدى تىك تۇرعىزار قىلمىستىڭ ءتۇر-ءتۇرى بولىپ جاتىر. سونداي كەلەڭسىز, سۇرىقسىز وقيعالاردى ەستي-ەستي وعان ەتىمىز دە ءولىپ كەتتى. سوڭعى كەزدەرى ەلجىرەك ەت جۇرەگىمىز قاتايىپ العانداي. ويتكەنى ەشتەڭەگە سەلت ەتپەيتىندەي بولىپ بارامىز.

اقپارات تاسقىنىنىڭ «استىندا باستىرىلىپ جاتقان» كۇيى كۇنىمىز وتە بەرمەك... ودان سەنى ەشكىم بوساتىپ الا المايدى. تەك ودان قوس جانارىڭدى تارس جۇمىپ, ەكى قۇلاعىڭدى بىتەپ الىپ قانا قۇتىلاسىڭ. وزگە امال جوق. بىراق بۇعان سەنىڭ شاماڭ كەلە قويار ما ەكەن؟ ءاي, قايدام... ويتكەنى بىلۋگە, كورۋگە, ەستۋگە دەگەن قۇمارلىق ادام بالاسىن تىنىش قويسىن با؟.. ءبارىبىر سەنى جان-جاعىڭنان قاۋمالاپ تۇرعان اقپاراتتار ءوز قۇزىرەتىنە باعىندىرىپ, قامىرشا يلەپ الا جونەلەدى. سەن دارمەنسىزسىڭ. كورەسىڭ, تىڭدايسىڭ. «ەستى, كور» دەپ تۇرعان ءناپسىڭ بۇيىرسا جاقسىنى دا, جاماندى دا تالعاماي «جۇتا بەرەسىڭ, جۇتا بەرەسىڭ». جۇرەگىڭ اينيدى, ساناڭ سانسىرايدى, كوزىڭ اشىپ, تالادى, بىراق سەن وعان قارامايسىڭ. بۇگىن دە, ەرتەڭ دە, ارعى كۇنى دە, ودان كەيىن دە وسى ادەتىڭدى جالعاستىرا بەرەسىڭ. ويتكەنى اقپارات تاسقىنىنىڭ قۇلدىق قامىتىن ءوز ەركىڭمەن موينىڭا كيگەنسىڭ.

مىنە, وسىلايشا, «كور, ەستى» دەپ سىبىرلاپ, الداپ-سۋلاپ يكەمىنە كوندىرىپ العان ءناپسىڭ اقىرىندا وكتەم ءۇندى امىرشىڭە, بۇيرىعىن ورىنداتپاي قويماس قاتال قوجايىنىڭا اينالىپ شىعا كەلەدى. سەن ەشكىم ەمەسسىڭ. ەلپىلدەپ, ەكىلەنىپ الدىندا شاباسىڭ دا وتىراسىڭ. بەينە ءبىر جىنىنان ايىرىلعان باقسىداي كۇيگە ەنەسىڭ. مۇنى اشىق اسپان استىنداعى «الاپات سوعىس», «قان-قاساپ مايدان» دەرسىڭ.

وسىناۋ كەلەڭسىزدىك كەرنەگەن كەزەڭنەن كىم قۇتقارادى؟ ەشكىم دە قۇتقارمايدى. بۇل جەردە سەنى تەك ءوزىڭ, ءوزىڭنىڭ ەرىك-جىگەرىڭ, ءناپسىڭدى اۋىزدىقتاي بىلەر ەرىك-جىگەرىڭ, بيىك ورەڭ, تالعامىڭ عانا قۇتقارادى. بىراق ءبىزدىڭ بويىمىزدان وسى قاسيەتتەر تابىلا قويار ما ەكەن؟ جاۋابى قيىن ساۋال.

ادام – پەندە. سوندىقتان ونىڭ ءناپسىسى مىندەتتى تۇردە بولادى. سول ءناپسىنىڭ ىرقىنا بارىنشا جىعىلىپ, دەگەنىنە كونۋ, ايتقانىنا كوزسىز بەرىلۋ ناعىز قاسىرەتتىڭ ءوزى. پەندە ءوزىن ءناپسىسى الدىندا تەجەپ ۇستاسا – ىزگىلىك پەن جاقسىلىققا بەت بۇرعانى. بىلسەم, كورسەم, ەستىسەم دەگەن قۇمارلىق ادامدى ەكى جولعا باس­تايدى. سول جولدىڭ ءبىرى يگىلىككە, جاقسىلىققا, جان تازالىعىن ساقتاۋعا, ال جارناماسى جىل­تى­راق, جارق-جارق ەتىپ كوزدىڭ جاۋىن الاتىن, ەكىنشىسى قۋلىق-سۇمدىقتى, ايارلىقتى ىشىنە بۇككەن الەمگە باستايدى. وكىنىشكە قاراي, ءبىز كوبىنە ەكىنشى جولمەن ءجۇرىپ كەتەمىز. بۇل باعىتتان ەشقانداي دا ءبىر جاقسىلىق, پايدا كورمەسەك تە سوعان قاراي ۇمتىلامىز دا تۇرامىز. وسى احۋالدان كەلىپ اينالامىزدى, ورتامىزدى قاتىگەزدىك بۇلتى تورلايدى.

ءبىز «بۇگىنگى قازاققا بۇرىن بولماعان قاتىگەزدىك, قانىشەرلىك قايدان كەلدى, بولما­شىعا ءبىر-ءبىرىن پىشاقتاپ, بۋىندىرىپ, تۇن­شىق­تىرىپ, ورتەپ ولتىرەتىندەر نەگە كوبەيىپ بارادى؟» دەگەن ساۋالدى ءجيى قويامىز. جاۋابىن ايتۋ قيىن. دەسەك تە اتالعان سۇراق جاۋابىنىڭ ءبىر ۇشى مىنا تومەندەگىدەي ماسەلەلەردە جاتقان سەكىلدى.

ينتەرنەت كەڭىستىگىنەن اقپارات اڭدىپ وتىراسىڭ نەمەسە ونىڭ ءوزى «مەنى وقى, مەنى كور» دەپ ەسىڭدى الادى. سودان... ىڭگالاعان شاراناسىن كوشەگە تاستاپ كەتكەن كوكەك انا ارەكەتى, قاتىگەزدىكپەن كىسى ءولتىرۋ جاعدايى, اجىراسۋ, جاقىن جانداردىڭ سوتتاسۋى, باسقا دا ادام ايتۋعا ۇيات وقيعالار تۋرالى اقپاراتتار ساناعا سىڭە بەرەدى, سىڭە بەرەدى. بەينە ءبىر اينالاڭدا, ەلىڭدە جاقسىلىق اتاۋلى قالماعانداي كۇي كەشەسىڭ. «استاپىراللا!» دەيسىڭ, «قۇداي ساقتاسىن!» دەيسىڭ. بىراق سول جەردەن توقتاماي, ءارى قاراي الگىندەي سىقپىتتاعى سۇمدىقتاردى «شەلەكتەپ سىمىرە بەرەسىڭ».

اقىلعا قوندىرۋىڭ, قابىلداۋىڭ قيىن, ءتۇرلى قىلمىستىق وقيعالار تۋرالى اقپاراتتار, وسىلايشا, سەنىڭ كۇندەلىكتى «سەرىگىڭە», وقيتىن «كوركەم ادەبيەتىڭە» اينالادى. ءبىر وكىنىشتىسى, سەن جانىڭنىڭ ازعانىن, رۋحىڭنىڭ اشىققانىن سەزبەيسىڭ. بار قاسىرەت وسىندا. كۇندەر وتە, ەشكىمگە جانى اشىماس, جۇرەگى قاتال, اياۋشىلىق دەگەننىڭ نە ەكەنىن ۇعا قويمايتىن جانعا اينالعانىڭدى ءوزىڭ دە بىلمەي قالاسىڭ. وسىنداي قاۋىپتى ءۇردىس جاۋ­لاپ كەلەدى. مۇنىڭ سوڭىندا قوعامدا قاتىگەز ۇل مەن قىز, ءيىس الماس, سىڭارجاق, بولمىس-ءبىتىمى بوگدە, جانى جابىرقاۋ, ءىشى ىزا مەن كەككە تولى ۇرپاق كوبەيەدى.

ءتۇرلى باق, اسىرەسە سايتتار مەن پورتالدار وزدەرىنىڭ اۋديتورياسىن ۇستاپ قالۋ نە ۇلعايتۋ ءۇشىن جان الىپ, جان بەرىسىپ جاتىر. تارالىم كەڭىستىگىنە تالاسۋداعى باسەكەلەستىك وتە جو­عا­رى. وسى ۇدەرىستىڭ باستى قۇربانى – ادام. ماركەتينگتىك قىزمەتى جەتىلگەن ءداستۇرلى جانە ەلەكتروندى باق-تىڭ ادامنىڭ ءناپسىسى نەنى قالايتىنىن بىلۋدەگى شەبەرلىگى تاڭعالارلىق دەڭگەيگە جەتتى. وسى شەبەرلىگى ولارعا ادامداردى كوبىرەك قۇرباندىققا شالۋعا جول اشىپ جاتىر. مىنە, ءبىز وسىنداي اگرەسسورلاردىڭ شابۋىلىنان ءوزىمىزدى قورعاي الۋىمىز كەرەك. ايتپەسە, بولاشاعىمىز كۇماندى. سوندىقتان بىزگە تالعام بيىگى, مىقتى سانا سۇزگىسى كەرەك.