«تالگو» ءھام ءتوزىم

شۇكىر، قازاقستان دالاسى كەڭ عوي. جاپونيا، قىتاي سەكىلدى مەملەكەتتەردە جۇر­دەك پويىزدار 5-6 ساعاتتا جۇرەتىن قاشىق­تىق­تى ءبىزدىڭ «تۇلپارلار» اسىقپاي 18-24 ساعات اراسىندا باسىپ وتەدى. «اسىقپاعان اربامەن قويان الادى» دەمەكشى، ەلىمىزدىڭ پويىزدارى سابىردى شىڭدايدى.

ءبىر تاۋلىك بويى كوك پويىزبەن جارىسقان كوڭىل نەشە ءتۇرلى ويعا جەتەلەيدى. ماسەلەن، «قازاقستان تەمىر جولى» كومپانياسى حا­لىق­تى سابىرلى بولۋعا، توزىمدىلىككە باۋليتىن سەكىلدى كورىنەدى. ايتپەسە، تۇرسىنبەك ايتپاقشى، «قازاق – كەشىگەتىن ەمەس، اسىعىپ جۇرەتىن حالىق قوي».

ءبىز مىنگەن «تالگو» پويىزى استاناداعى «نۇرلى جول» ۆوكزالىنان كەشكى 19.50-دە قوزعالدى. تارازعا تاڭعى 10.13-تە كەلىپ توقتادى. مەجەلى مەكەن – شىم­كەنتكە جەتكەندە ساعات ءتىلى 13.40-تى كورسەتتى. ەندى ەسەپتەپ كورەيىك. ەلوردادان اۋليە اتا وڭىرىنە جەتكەنشە 15 ساعاتقا جۋىق، ال شىرايلى شاھارعا جەتكەنشە شامامەن 18 ساعات ۋاقىت كەتتى. استانا مەن تارازدىڭ اراسى – 1300 شاقىرىم، ەلوردادان شىمكەنتكە دەيىنگى قاشىقتىق 1500 شاقىرىمعا تەڭ. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان «تۇلپار-تالگو» پو­يىزدارى. ايتپەسە، قارا­پايىم پويىزدار بۇل قاشىقتىقتى ءبىر تاۋلىك جۇرەتىنى بەلگىلى.

الەمنىڭ توعىزىنشى تەرريتورياسىندا جاعداي وسىنداي بولعاندا، شارتاراپتىڭ قالعان تۇكپىرىندەگى جاعداي قانداي بولدى ەكەن؟ الىسقا بارماي-اق، كورشىلەس قىتايعا توق­تالساق جەتكىلىكتى. جۋنگولاردىڭ جەرى اۋقىم­دى، تورتكۇل دۇنيەدە ءتورتىنشى ورىن­عا يە. سوعان قاراماستان پويىزدارى قۇلا­گەر­دەي شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرمايدى.

ماسەلەن، بەيجىڭنەن شىققان جولاۋشى جۇردەك پويىز ارقىلى شانحايعا ورتا ەسەپپەن 5 ساعاتتا جەتەدى. بىراق ەكى شاھار­دىڭ اراقاشىقتىعى 1 477 شاقىرىمعا تەڭ. ارينە، جۋنگولاردىڭ ءبارى جۇردەك پويىز جۇ­گەندەگەن دەۋگە كەلمەس. ول جاقتا دا قارا­پايىم لوكوموتيۆتەر بار. ەل استاناسىنان شىققان جولاۋشىنى 15-16 ساعاتتا شان­حايعا تۇندەلەتىپ جەتكىزەدى. بىراق نەگىز­گى تاسىمالداۋشى وسى «ماگلەۆ» دەپ اتالا­تىن تۇلپارلار.

جالپى، بەيجىڭ-شانحاي باعىتى – الەم­دەگى ەڭ ءجيى قولدانىلاتىن جۇردەك پو­يىز­داردىڭ ءبىرى. ماسەلەن، وسى جەلىنى 2019 جىلى 210 ملن-نان اسا جولاۋ­شى قول­دانىپتى. بۇل فرانتسيانىڭ TGV جانە گەر­مانيانىڭ «Intercity Express» كومپا­نيا­لا­رىنىڭ جىلدىق جولاۋشى تاسىمالىنان الدەقايدا كوپ. ونىڭ ۇستىنە، Beijing–Shanghai high-speed railway كىرىسى مول با­عىت سانالادى. كومپانيا جىلىنا شامامەن 1،86 ملرد دوللار پايدا تابادى. نەگىزى، قىتايلىق تۇلپار توقتاۋسىز جۇرسە بەيجىڭنەن شىققان جولاۋشىنى شانحايعا ساعاتىنا 380 شا­قى­رىم جىلدامدىقپەن 3 ساعات 58 مينۋتتا جەتكىزە الادى. دەگەنمەن ال­عاش­قىدا بۇل با­عىتتاعى پويىزدار جىل­دام­دىعىن 300 كم/س-تان اسىرماعان ەدى. تەك 2017 جىلى عانا بۇكىل قۋاتىنا ەندى.

الەمنىڭ جۇردەك پويىزدارى «ماگلەۆپەن» شەكتەلمەيدى. قىتايدىڭ تاعى ءبىر زاماناۋي پويىزى – CR400 Fuxing-ءنىڭ جىلدامدىعى ساعاتىنا 350 شاقىرىمعا جەتەدى. گەرمانيا­نىڭ «InterCity Express» باعىتى 330 شاقىرىم جىلدامدىقتى باعىندىرعان. فرانتسيانىڭ TGV، جاپونيانىڭ JR East E5، موروككونىڭ Al Boraq اتتى «تۇلپارلارى» 320 كم/س جىلدام­دىق­پەن جۇيتكەيدى. سونداي-اق يسپانيادا AVE S-103 (310 كم/س)، وڭتۇستىك كورەيادا KTX (305 كم/س)، يتاليادا Trenitalia ETR1000 (300 كم/س) اتتى شاشاسىنا شاڭ جۇق­پاس «تۇل­پارلار» بار.

استانادان شىققان پويىز تارازعا دەيىن 15 ساعات ءجۇردى دەپ ءتوزىمدى تاۋىسقانىمىز بەكەر ەكەن. ەلىمىزدەگى ەڭ الىس باعىتتىڭ ءبىرى – الماتى مەن اقتاۋ اراسىن جالعايتىن جەلى. ونىڭ ۇزاقتىعى تەمىر جول ارقىلى شامامەن 2 890 كيلومەتردى قۇرايدى. (تىكەلەي ەكى مىڭ شاقىرىمعا جۋىق). الاتاۋدىڭ بوك­تە­رىنەن شىققان جولاۋشىنى قارت كاس­پي­گە ەكى پويىز اپارادى. ءبىرى 1 كۇن 18 ساعات جول جۇرسە، ەكىنشىسى ەكى تاۋلىكتە ارەڭ جەتەدى.

جوعارىدا ءسوز ەتكەن قىتايدا وسىنداي قاشىقتىقتى ءبىر كۇنگە جەتكىزبەي باسىپ وتەدى. مىسالى، بەيجىڭنەن شىققان جىلدام پويىز 2 مىڭ شاقىرىم جەردە ورنالاسقان گونكونگكە 9 ساعات 44 مينۋتتا اپارادى. ال ەڭ شابان پويىزدىڭ ءوزى 24 ساعاتتا مەجەلى مە­كەن­گە جەتكىزەدى.

ايتپاقشى، جولدا كەتىپ بارا جاتقاندا تەلەفون ارقىلى پويىزىمىزدىڭ جىلدام­دى­عىن باقىلاپ كورگەن ەدىك. «تالگومىز» تەگىس جولدا ساعاتىنا 120-130 شاقىرىم جىلدامدىقپەن جۇرەدى ەكەن.