«قارا پيما» كورەرمەنگە وي سالدى

وسكەمەندەگى وبلىستىق دراما تەاترىندا ۇلىقبەك ەسداۋلەتتىڭ «قارا پيما» پوە­­ماسى جەلىسىمەن ساح­نا­لان­عان قويىلىم بولادى دەگەندى ەستىگەن ەل اپتا بۇرىن بيلەت العان. سپەكتاكل وتەتىن كۇنى تەاتر فويەسىندەگى كيىم ىلگىشكە ۇزىن سونار كەزەك بولدى. كاسسا جاعالاپ، تىلدەي بيلەت ىزدەپ جۇرگەندەردى دە كوردىك. ايتەۋىر وسكەمەننىڭ كارى-جاسى تەاترعا اعىلىپ كەلدى. ارينە، كورەرمەننىڭ كوپتىگى قۋانتادى. ونىڭ ۇستىنە، بۇل قويىلىم قوعام­نىڭ جازىلا قويماعان جاراسىنداي پروبلەمانى قوزعا­دى: ماسكۇنەمدىك. قايعى. شاي­قالعان شاڭىراق. وكىنىش. 

قويىلىمنىڭ جەلىسىن بىلە­سىزدەر. «قارا پيما» دەپ اتى ايتىپ تۇر. توقسانداعى توقىراۋ جىلدارى اقىن ۇلىقبەك ەسداۋلەت جاز­عان پوەماعا اۋەن قوسىپ، ال­تىنبەك قورازباەۆ جالپاق جۇرتتى جىلاتقان-تۇعىن. ول زاماندا كەڭەس ۇكىمەتى ىدىراپ، ەكى قولعا كۇرەك تاپپاعان ازاماتتار ىشكىلىككە سالىندى. ەستەرىڭىزدە شىعار، ءبىر قويدىڭ قۇنى ءبىر بوتەلكە اراق ەدى عوي. تراكتوريستەر شاپقان ءشوبىڭىزدى جەتكىزىپ بەرسە، ءبىر جارتى، باقشاڭىزدى جىرتسا ءبىر شيشا... شىندىق سول، اراق ۆاليۋتاعا اينالعان. ءومىردىڭ ءمانى اراق ءىشۋ سەكىلدەنىپ كەتكەن. ۇيىندەگى دۇنيەسىن ساتىپ ىشكەندەر دە بولدى. سالدىرلاتىپ، بوتەلكە تاپسىرۋ دا سول تۇستىڭ كورىنىسى. قاپ-قاپ بوتەلكە تاپسىرىپ، ءماز بولىسقان قارا تابان اۋىلدىڭ بالالارىن بىلەسىز. ولار از-ماز تۇسكەن تيىنعا ريزا ەدى. ۇيىندەگى شولمەكتى بوساتىپ جاتقان اكەلەرىمەن جۇمىسى جوق-تىن. قىسىل­تاياڭ شاقتا ۇن تاپشى بولعانى­مەن، اراق قولجەتىمدى. دۇكەن سورەلەرىندە تاۋسىلسا، ءۇيدى-ۇيدە سپيرت جاۋىپ، تەرەزەدەن ساتتى. سپيرتكە سىلقيا تويعاندار كورشىلەرىمەن كەرىلدەستى، كەتىستى... قىل-اياعى اجالىن اراقتان تاپقاندار دا از ەمەس ەدى. قىسقاسى، ءىشۋ كەرەك بولسا، بوتەلكەلەس تا­بىلىپ تۇرعان. ەسەسىنە، ەل­دىڭ الەۋەتى قۇلدىرادى، شاڭى­راقتار شايقالدى، تاعىسىن تاعى.

ۇلىقبەك اقىننىڭ جاز­عان «قارا پيما» پوەماسى توقىراۋ زاماننىڭ ايناسى ەدى. سول كورىنىستى بۇگىن ەل ساحنادان كوردى. كوزبەن ەمەس، جۇرەكپەن سەزىنە وتىرىپ كورگەن. ولاي دەيتىنىم، كەيبىرەۋى الا كولەڭكە زالدا پىرس-پىرس ەتىپ، كوز جاستارىنا ەرىك بەرگەن. ءيا، ارتىستەر شىنايى وينادى، قايماعى بۇزىلماعان قازاقى اۋىلدى الا تايداي بۇلدىرەتىن اراق ەكەنىن كورسەتتى.

سپەكتاكل جەلىسىنە توق­تالايىق. توق­سا­نىنشى جىلدار. قىس ءىشى. اق تۇتەك بوران. ۇيىتقي سوق­قان جەل. اياداي عانا اۋىل بولسا كەرەك. بەرەكە-بىر­لىگى جاراسىمدى وتباسى ۇلىنىڭ تۋعان كۇنىن تويلايدى. قۇتتى بولسىن ايتىپ، كور­شى-قولاڭ جينالادى. اق تىلەكتەر اقتارىلادى. تۋعان كۇن يەسى دومبىرامەن ء«وز با­لاڭنان ارتىق بالا بار ما، انا؟!» دەپ ءان شىرقايدى. مەرەكەلىك داستارحانعا قايتا جايعاسا بەرە «مەن وسكەندە جۇگىرۋدەن چەمپيون» بولامىن دەپ بالا ارمانىن ايتادى. اكەسى دە ماقتانىپ، ۇلىنىڭ ماڭدايىنان يىسكەيدى. ءبىر ۋاقىتتا اناسى اس ۇيدەن پىسىرگەن ءتاتتى تورتىن اكەلە جاتىپ، قۇلايدى. ءيا، ناۋقاس ەدى. سوندا عانا دارىگەر جەدەل اۋرۋحاناعا جاتىپ ەمدەلۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتكەن. بىراق، اناسى ۇلىنىڭ تۋعان كۇنىندە جانىندا بولعىسى كەلگەن...

اۋرۋى اسقىنعان انا و دۇ­­نيەگە اتتاندى. ءۇي ىشىندە بۇ­­رىنعىداي جىلۋلىق جوق. اكە­سى كۇندە ماس. بالانىڭ دا ما­زاسى قاشقان. ەلمەن ارالاس تا ءۇزىلدى. كورشى اپا عانا اندا-ساندا بالاعا جىلى-جۇم­ساق ءپىسىرىپ الىپ كەلەدى. ونىڭ ءوزىن ىشكىلىككە سالىن­عان وتاعاسى رەنجىتىپ، ۇيدەن قۋىپ شىققانداي بولادى. اقىرى اراققا اقشا تاپپاعان سوڭ ۇيىندەگى دۇنيەنى ساتا باس­تايدى. بارىنەن دە قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان قاسيەتتى دومبىرانى اراققا ايىرباستاعا­نى بالانىڭ جانىنا باتادى. بۇل جەردە رەجيسسەر وسى كورىنىسپەن عانا اراق دەگەن ۇلتقا تونگەن قاۋىپ ەكەنىن كورسەتتى مە دەيمىز. تورىمىزدە عانا تۇراتىن قاسيەتتى قارا دومبىرا ءبىر-اق ساتتە اششى سۋعا ايىرباستالىپ بارا جاتتى. ۇيدە بەرەكە بولماعان سوڭ بالانىڭ ساباق ۇلگەرىمى دە ناشارلاسا كەرەك، ۇلىنىڭ تۇسىنە اناسى كىرىپ، رەنىش بىلدىرگەندەي بولادى. ۇلى «ەندى بەستىك باعا الامىن» دەپ اناسىنا ۋادە ەتە بەرە ۇيقىسىنان ويانىپ كەتەدى. بۇل كورىنىستىڭ ءبارىن ساحنا سۋرەتشىلەرى قيىننان قيىستىرىپ، كورەرمەنگە جەتكىزە ءبىلدى.

كۇندەردىڭ كۇنى ىشكىلىك­تەن باس الماعان اكەنىڭ كوزى ۇلىنىڭ جالعىز پيماسىنا تۇسەدى. «ەرتەڭ قالاعا وقۋعا كەتەمىن» دەپ وتىرعان ۇلىنىڭ پيماسىن قولتىقتاپ، ەسىكتى سارت جاۋىپ شىعىپ كەتەدى. اكەلەگەن ۇل دا ىلەسە سوڭىنان شىعادى. دالا دەگەن اق قار، كوك مۇز. اكە دە جوق، ۇل دا جوق. نەشە كۇننەن سوڭ اكەسى تەمىر توردىڭ ارعى جاعىنان كەلەدى. توبەلەسىپ، ون كۇنگە قامالعان كورىنەدى. تەمىر تور تۇزەگەن ەكەن. «اراقتى قويدىم» دەپ انت سۋ ىشەدى. كورشىلەرىنەن كەشىرىم سۇرايدى. ۇلى بولسا، بۇل ۋاقىتتا اۋرۋحانادا جاتقان ەدى. ۇلىنىڭ امان-ساۋ ەكەنىن ەستىگەن سوڭ ەرتەسى الىپ-ۇشىپ قالاداعى اۋرۋحاناعا اتتانادى. قامقور بولىپ جۇرگەن كورشى اپا سومكەسىنە سالەم-ساۋقات سالىپ بەرەدى. ءسويتىپ كولىك جالداپ اۋرۋحاناعا جەتسە، اق توسەكتە ۇلى جاتىر. اكەسىن كورىپ ۇل دا قۋانادى. اكە دە ۇلىن كورىپ، قۇشاقتاي كەتەدى. سومكەسىنەن ءتاتتى-ءدامدىسىن شىعارىپ جاتىپ، «مىناۋ ساعان اكەلگەن جاڭا پيما» دەي بەرگەندە بالانىڭ كوڭىلى تۇسە بەرىپ، «ماعان ەندى پيمانىڭ قاجەتى جوق» دەيدى. اڭتارىلىپ قالعان اكە اق كورپەنى اشىپ جىبەرگەنى سول ەدى، بالاسىنىڭ بالتىردان اياعىن كەسىپ تاستاعان ەكەن. كەشەگى جۇگىرۋدەن چەمپيون بولامىن دەگەن ارمانىنىڭ ك ۇلى كوككە ۇشقان. ءبارى-ءبارى اششى سۋدىڭ كەسىرى ەدى.

قويىلىمدى ءبىر دەممەن كورىپ وتىرعان كورەرمەن وسى تۇستا ورامال ۇشىمەن كوز جاستارىن سۇرتە بەرگەن. ورىندارىنان تۇرىپ ار­تىستەرگە قوشەمەت، قۇر­مەت­تەرىن كورسەتتى. اسىرەسە، بالانىڭ ءرولىن شىنايى سوم­داپ شىققان جاسۇلان سەر­كەتاەۆقا دەگەن ىقىلاس-كوڭىلدەرى جوعارى ەدى. ءيا، ­تەاتر – تاربيە. تەاتر ءومىردىڭ ايناسى. رۋحاني ورتا. ساحناعا قايتا ورالعان قويىلىمنان وي تۇيگەن ەل ءۇيدى-ۇيىنە تارقاسىپ جاتتى. قايتا ورالعان دەپ وتىرعانىم، «قارا پيما» قويىلىمى وسىدان ءتورت-بەس جىل بۇرىن قويىلعان. بۇل جولى دا كورەرمەن قاۋىم پرە­مەراعا جينالعانداي بولدى.

وسكەمەن