«حات قورجىن»

قابانباي باتىر ۇلىقتالعان ءىس-شارا

قاراكەرەي قابانباي تەك باتىر عانا ەمەس، مەملەكەت قايراتكەرى، ساياساتقا دا جۇيرىك، قيىنشىلىق جاعدايدا سوعىس ادىستەرىن قولما-قول ويلاپ تاباتىن، سوعىس تارتىبىنە قاتال، كۇندەلىكتى تۇرمىستا مەيىرىمدى دە قايىرىمدى جان بولعان. ۇشى-قيىرى جوق قازاق دالاسىنا سوناۋ قازاق حاندىعى قۇرىلعاننان بەرى كوز الارتقاندار از ەمەس. سونداي قيلى زاماندا ابىلاي حاننىڭ ءوزى «دارابوز» دەپ ات قويعان قازاقتىڭ نامىستى دا قايراتتى ۇلىنىڭ ەسىمىن بولاشاق ۇرپاققا ۇلىقتاۋ وتانشىلدىق سانامىزدى قالىپتاستىرۋمەن قاتار، وتكەن تاريحىمىزدى تەرەڭنەن بىلۋگە سەپتىگىن تيگىزەتىنى ءسوزسىز.

بىلتىر داڭقتى بابامىزدىڭ تۋعانىنا 330 جىل تولدى. وسىعان وراي وتكەن جىل سوڭىندا ساقتاعان بايىشەۆ اتىنداعى اقتوبە وبلىستىق امبەباپ عىلىمي كىتاپحاناسى «قابانباي باتىر: اقيقات پەن اڭىز» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىردى. ءىس-شارادا ەرلىگىمەن ەل ەسىندە قالعان داڭقتى قولباسشىنىڭ ءومىر جولى مەن ساياسي قىزمەتى تۋرالى ەگجەي-تەگجەي اڭگىمە قوزعالدى. تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى داۋلەت ابەنوۆ پەن تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمى ەرباتىر قالىشەۆتىڭ باتىر بابامىزعا قاتىستى ايتقاندارى اسەرلى شىقتى. احمەت جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە مۋزىكا كوللەدجىنىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى سامال مەدەۋوۆا «دارابوزىم قابانباي» اتتى تولعاۋىن ورىنداپ، كىتاپحانا قىزمەتكەرى جانسۇلۋ ەلۋباەۆا «تاريح تۇعى­رىنداعى تۇلعا» اتتى كىتاپ كورمەسىنە بيبليوگرافيالىق شولۋ جاسادى. كىتاپحانا ديرەكتورى سۇلۋشاش حاكيموۆا قورىتىندى ءسوز سوي­لەپ، دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسقان قوناقتار مەن وقىرماندارعا ءوز العىسىن ءبىلدىردى.

دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ نەگىزگى ماقساتى قابانباي بابامىزدىڭ ەرلىگىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، جاس ۇرپاقتى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ ءارى كىتاپ­حانا قورىنداعى ۇلى تۇلعاعا ارنالعان كىتاپتار مەن عىلىمي ەڭبەك­تەردى، مەرزىمدى باسىلىمداردى ناسيحاتتاۋ بولدى.

پەريزات قالجانوۆا،

س.بايىشەۆ اتىنداعى وبلىستىق

امبەباپ عىلىمي كىتاپحانا قىزمەتكەرى

اقتوبە

تەلەارناسى «ابايدىڭ» – كوزايىمى تالايدىڭ

جاس ۇلعايىپ، زەينەتكە شىققان ءبىز سياقتى قارتتاردىڭ ەرمەگى – كۇندەلىكتى گازەت-جۋرنالدار وقىپ، راديو تىڭداپ، تەلەديدار كورۋ. ونسىز ءسات سايىن الۋان ءتۇرلى وقيعا ورىن الىپ جاتاتىن دۇبىرگە تولى دۇنيەگە، ءومىر كوشىنە، اقپاراتتار اعىنىنا ىلەسۋ مۇمكىن ەمەس.

ەلىمىزدىڭ باسىنا تونگەن سۇمدىق قاۋىپ-قاتەر – پاندەميا كەزىندە ومىرگە كەلگەن «Abai TV» تەلەارناسى قازىردىڭ وزىندە-اق كورەر­مەندەردىڭ كوزايىمىنا اينالىپ ۇلگەردى. فورماتى مۇلدە بولەك تەلەارنانىڭ تۇراقتى بەرىلىپ جاتاتىن تاريحي، مادەني، ادەبي-تانىمدىق باعدارلامالارى كورگەن جاندى ەرىكسىز وزىنە تارتادى.

ءوز باسىم تالابى تاۋداي جازۋشى، قارىمدى جۋرناليست جۇسىپبەك قورعاسبەك جۇرگىزەتىن «ۇركەر» ادەبي-تانىمدىق باعدارلاماسىن ءاردايىم اسىعا كۇتەمىن. قازاقتىڭ اياۋلى قىزدارى قاراكوز سۇلەي­مەنوۆا، ەلەنا ابدىحالىقوۆا، ءنازيرا بەردالى كوگىلدىر ەكراندا كورەرمەندەرىن ءسوز ساپتاۋىمەن، پاراسات-پايىمدارىمەن، قازاق ارۋلارىنا ءتان يباسى مەن نازىكتىگى ارقىلى باۋرايدى. جاڭىل مامەجانقىزىنىڭ «ۇمىتپايمىز» حابارى دا اسەرلى، ساناعا شۋاق توگىپ، اتالار مەن اعالاردىڭ ۇرپاق الدىنداعى پارىزىن ەسكە سالادى.

ءبىر بۇلار عانا ەمەس، «زينھار»، «تۇلعا»، ء«ان ساۋلەسى»، «پوەزيا قاعاناتى»، ء«سوز پاتشاسى»، «سانا»، ء«داۋىر دانالارى» سەكىلدى ارنايى جوبالار دا ءوز كورەرمەندەرىن سەلت ەتكىزبەي قويمايدى. ارا-تۇرا بەرىلىپ تۇراتىن سپەكتاكلدەر دە ادامنىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتىپ، جانسارايىن اشىپ، رۋحاني الەمىن بايىتادى.

قالاي بولعاندا دا، جاڭا قازاقستاننىڭ جاس ۇرپاعىن ۇلتتىق قۇندىلىقتار داستۇرىندە تاربيەلەۋدە جاڭا تەلەارنانىڭ الار ورنى زور دەپ بىلەمىز. ءدال وسى تۇرعىدان الساق، تەلەارناسى ابايدىڭ  كوزايىمى تالايدىڭ دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار.

كارىباي امزە ۇلى،

زەينەتكەر

تۇركىستان وبلىسى

مەن قازۇۋ-دى نە ءۇشىن تاڭدادىم؟

مەنىڭ بولاشاق ماماندىعىم – عىلىمي فيزيكا. كوپ ويلانا كەلە، وسى باعىتتا وقيمىن دەپ شەشىم قابىلداعان ەدىم. ءوز باسىم ەلىمىزدىڭ وركەندەۋى جولىندا زور ۇلەس قوساتىن ماماندىق – مەنىڭ ماماندىعىم دەپ بىلەمىن. مەنىڭ تاڭداۋىم نەگە قازۇۋ-عا ءتۇستى؟ ويتكەنى ۇزاق جىلدار بويى ۇلكەن تاجىريبە مەن ءبىلىم جيناعان بۇل جوعارى وقۋ ورنى ەلىمىزدىڭ جاستارى ءۇشىن قۇرمەت پەن بەدەلگە ءارى ۇلكەن سۇرانىسقا يە. قازۇۋ ءاربىر تۇلەكتى ءوز ءىسىنىڭ مامانى ەتىپ شىعارادى جانە تەك قازاقستانداعى عانا ەمەس، شەتەلدەردەگى ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن دە باسەكەلەسە الادى.

مەكتەپ بىتىرگەن كەزدە قازۇۋ مۇمكىندىكتەر مەكەنى ەكەنىن، جەتكەن جەتىستىكتەرى مەن باعىندىرعان شىڭدارى بيىك ەكەنىن ءبىلىپ، وسى جوعارى وقۋ ورنىندا ءبىلىم العىم كەلدى. بازبىرەۋلەر «بۇل مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى قازۇۋ-عا ءتۇسۋ كوپ دايىندىقتى قاجەت ەتەدى جانە ءبارى ويداعىداي بولا بەرمەيدى»، دەدى. بىراق مەن وزىمە دەگەن سەنىمىمدى جوعالتقان جوقپىن. ەگەر ءسىز ءوز ماقساتىڭىزعا جەتۋ ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەرىڭىزدى سالساڭىز، مۇمكىن ەمەس ەشتەڭە جوق.

قازۇۋ-دى بولاشاق ءبىلىم الاتىن وردام دەپ تاڭداۋىمنىڭ تاعى دا ءبىر سەبەبى، مەن مەكتەپ بىتىرەر جىلى قازۇۋ-دا فيزيكا پانىنەن حالىقارالىق عىلىمي جوبالار كونفەرەنتسياسى وتكىزىلەتىن بولدى. ءوز باعىمدى سىناپ كورەيىن دەپ وسى كونفەرەنتسياعا قاتىسۋعا شەشىم قابىلدادىم. بايقاۋعا ەلىمىزدىڭ بارلىق وبلىسىنان جانە شەت مەملەكەتتەردەن وقۋشىلار قاتىستى. بايقاۋ وتە تارتىستى ءوتتى. قۋانىشتىسى – مەن اتالعان كونفەرەنتسيادا عىلىمي جوبامدى قورعاپ شىقتىم. وسى ساتتەن كەيىن مەنىڭ ارمانىمداعى ۋنيۆەرسيتەت – قازۇۋ-عا وقۋعا ءتۇسىپ، ءبىلىم الۋعا دەگەن قۇشتارلىعىم ودان سايىن ارتا بەردى.

ەندىگى ماقساتىم – ءبىلىمدى دە بىلىكتى مامان يەسى بولۋ. ال قازۇۋ-دا ءبىلىم الۋدى ءوز ماقساتىڭدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ تاماشا مۇمكىندىگى دەپ بىلەمىن. بۇل ىسكە جەتەكشىم يمامبەك وڭلاسىن دا بارىنشا كومەك قولىن سوزىپ كەلەدى.

ارايلىم بۇلانباەۆا،

قازۇۋ ستۋدەنتى

الماتى