الماتى وبلىسىنىڭ تالعار اۋدانىنا قاراستى بەساعاش ەلدى مەكەنىنىڭ تۇرعىنى ارمان ءاشىموۆتىڭ ەسىمى جانكۇيەرلەرگە جاقسى تانىس. ول اۋىلدى جەردە جاتتىعىپ-اق، كيكبوكستان الەم كۋبوگىنىڭ يەگەرى جانە ەۋروپا چەمپيونى اتاندى. جەكپە-جەك، مما جانە دجيۋ-دجيتسۋدان ەل بىرىنشىلىگىندە توپ جارىپ، سپورت شەبەرى ءنورماتيۆىن ورىندادى. بوكستان سپورت شەبەرلىگىنە ۇمىتكەر. كەيىنگى 10 جىلدا ارالاس جەكپە-جەكپەن شۇعىلدانىپ، كوپتەگەن ءدۇبىرلى دودادا دارالانىپ ءجۇر. ارمان ومىردە وتە ءپوزيتيۆتى. ايقاس الاڭىندا دا ءدال سولاي. جەڭسە دە، جەڭىلسە دە كوڭىلدى جۇرەدى. كۇنى كەشە عانا سول سپورتشىمەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
– ارمان، ازىرگە سەندە بىردە-ءبىر بەدەلدى نۇسقانىڭ چەمپيوندىق بەلبەۋى جوق. سوعان قاراماستان جانكۇيەرلەردىڭ ساعان دەگەن ىقىلاسى ايرىقشا. ەل اراسىنداعى بەدەلىڭ، ءتىپتى رەسەيدىڭ م-1 مەن اسا، سينگاپۋردىڭ ON FC، قازاقستاننىڭ وكتاگون، نايزا، الاش پرايد جانە تاعى باسقا پروموۋشەندەرىنىڭ التىن بەلبەۋىن يەلەنگەن سپورتشىلاردان ارتىق بولماسا، ەش كەم ەمەس. سونىڭ سىرى نەدە؟
– تىم اسىرا ماقتاپ جىبەردىڭىز-اۋ، ءتىپتى قاپەلىمدە نە دەپ جاۋاپ بەرەرىمدى بىلمەي تۇرمىن. مەنىڭ ويىمشا، بارلىق ماسەلە شىنايىلىق پەن قاراپايىمدىلىقتا شىعار. مەن كوپشىلىك الدىندا ءوزىمدى قالاي ۇستاسام، كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە دە سوندايمىن. ۇيدە دە، جورا-جولداستارىمنىڭ اراسىندا دا بىرقالىپتى جۇرەمىن. ەشۋاقىتتا اسىپ-تاسىعان ەمەسپىن. بولمىسىمدا ەش جاساندىلىق جوق. بالكىم، حالىق سول ءۇشىن دە قۇرمەتتەيتىن شىعار.
– بۇرىندارى سەن باسقا دا سپورت تۇرلەرىندە ءتاپ-ءتاۋىر تابىسقا جەتىپ ءجۇردىڭ. بىراق اياقاستىنان ارالاس جەكپە-جەكپەن اينالىسۋىڭا نە تۇرتكى بولدى؟
– بارلىعى دا كەزدەيسوق بولدى. بىردە اسلان دەگەن جولداس جىگىت وسىنداي سپورت ءتۇرى بارىن ايتىپ، مەنى قاتىسۋعا ۇگىتتەدى. ءسوز اراسىندا «ول جەردە سەنىڭ مۇرنىڭدى بەت قىلادى. پورشا-پورشاڭدى شىعارادى. ءاي، سەن وعان شىداي المايسىڭ-اۋ» دەپ كەلەمەجدەگەندەي بولدى. ونىڭ بۇل ءسوزى مەنىڭ نامىسىما ءتيدى. سودان نە بولسا دا باعىمدى سىناپ كورەيىن دەدىم. باپكەرلەر مەنى العاشىندا پەتروپاۆلدا وتەتىن ەل كۋبوگىنە اپارعىسى كەلمەدى. ارالاس جەكپە-جەكتەن الماتى قالاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە كىرگەن ەدىم، ول كىسى «بوس ورىن بولسا، كورەمىز» دەپ مەنسىنبەگەندەي سىڭاي تانىتتى. اقىرى ءسات كەلدى. ءوزىم قاراجات تاۋىپ، پەتروپاۆلعا اتتاندىم. ول جەردە ءۇش كەزدەسۋ وتكىزدىم. ەكى قارسىلاسىمدى «قىلعىندىرۋ» ادىسىمەن ۇتىپ، بىرەۋىن ۇرىپ قۇلاتتىم. ءسويتىپ، ەل كۋبوگىن يەلەندىم. وسى جارىستان كەيىن ارالاس جەكپە-جەكتىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ماعان دەگەن كوزقاراسى كۇرت وزگەردى. مىنە، ءدال سول كەزدەن بەرى نۇرلان امانقۇلوۆ پەن نۇرلان مامىراليەۆ ەسىمدى باپكەرلەردىڭ قول استىندا جاتتىعىپ ءجۇرمىن.
– سەنىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىڭ جانكۇيەرلەردىڭ كوز الدىندا. سوققىڭ ءمىردىڭ وعىنداي. ۇرعانىڭدى سۇلاتىپ سالاسىڭ. بىراق كەيبىر ماماندار مەن سپورتشىلاردىڭ ايتۋىنشا، سەنىڭ گرەپپلينگىڭ ناشار كورىنەدى. سونىمەن كەلىسەسىڭ بە؟
– گرەپپلينگىم ناشار دەپ جۇرگەن ادامداردى زالعا شاقىرىپ، مەنىمەن كۇرەستىرىپ كورىڭىز. سوندا ولار ءوز قاتەلىكتەرىن تۇسىنەدى.
– ارالاس جەكپە-جەكتەن العاشقى جەكپە-جەگىڭدى 2014 جىلدىڭ كۇزىندە مۇستافا شاياحمەتوۆپەن وتكىزىپ، ونى ءبىرىنشى راۋندتا ايقىن باسىمدىقپەن ۇتتىڭ. الايدا كەلەسى كەزدەسۋدە رەسەي سپورتشىسى ۆارتان اساتريانعا ەسە جىبەردىڭ. سول كەزدەسۋ ەسىڭدە مە؟
– ول كەزدە جاسپىن، تاجىريبەم دە كەمشىن ەدى. كوپ نارسەنى بىلمەدىك. سويتسەم، تاجىريبەسى ابدەن تولىسىپ، قارسى كەلگەندەردى قوعاداي جاپىرىپ جۇرگەن اساترياننان كوپ سپورتشى قاشادى ەكەن. مەن اڭعالدىقپەن كەلىسىمىمدى بەردىم. ەندى شەگىنەرگە جول جوق. ءاۋ باستا بەس مينۋتتان ەكى راۋند كۇش سىناسامىز دەپ كەلىستىك. جارىس باستالار تۇستا ۇيىمداستىرۋشىلار رەگلامەنتكە وزگەرىس ەنگىزدى. ءسويتىپ، ەكى ەمەس، ءۇش راۋند جۇدىرىقتاساتىن بولدىق. العاشىندا جاپ-جاقسى ايقاستىق. الايدا سوڭعى راۋندتا «قىلعىندىرۋ» ادىسىنە ءتۇسىپ قالدىم.
– سەن 2017 جىل جارق ەتىپ كوزگە ءتۇستىڭ. شىلدەنىڭ شىلىڭگىر ىستىعىندا ينگۋشەتياعا ساپار شەگىپ، م-1 Global پروموۋشەنى ۇيىمداستىرعان جارىستا ەشكىمنەن جەڭىلمەگەن گادجيمۋراد اليەۆپەن ايقاستىڭ. قارسىلاسىڭ شابۋىلداعاندا ونى جاقسى ءبىر سوققىمەن كۇتىپ الىپ، كەسكەن تەرەكتەي سۇلاتىپ سالدىڭ. قاپ تاۋى بوكتەرىندە بارلىق ماسەلەنى ءبىر عانا سوققىمەن شەشەمىن دەپ ويلاعان جوق شىعارسىڭ؟
– 2017 جىلدىڭ 8 شىلدەسىندە مەن وتباسىن قۇرىپ، شاڭىراق كوتەردىم. سول كەزدە ورازا ۇستاپ، اللادان الداعى ۋاقىتتا جاقسى ءبىر جەكپە-جەك بەرۋىن سۇرادىم. تىلەگىم قابىل بولىپ، 22 شىلدەدە ينگۋشەتياعا ساپار شەكتىم. ورازانىڭ دا بىتكەنىنە ءبىر-ەكى اپتا عانا بولعان. بار-جوعى 10 كۇندەي دايىندالدىم. سول كەزدە رەسپۋبليكالىق مما پرەزيدەنتى اناتولي كيم مەنىڭ باپكەرىمە «ارمان جارىسقا دايىن ەمەس ەكەن عوي. ەرتەڭ ماسقارا بولىپ ۇتىلىپ، ءبىزدى جەرگە قاراتىپ جۇرمەسىن» دەپ ايتقان ەكەن. ول كەزدە اليەۆتىڭ داڭقى دۇركىرەپ تۇرعان. جانكۇيەرلەر مەنى وعان قارسىلىق كورسەتە المايدى دەپ ويلادى. سودان جارىس باستالدى. ەكىنشى راۋندتا گادجيمۋرادتى اۋىر نوكاۋتقا جىبەردىم. سول كەزدەگى اليەۆتىڭ جاقتاستارىنىڭ ءتۇرى مەن بەت-الپەتىن كورسەڭىزدەر...
– داعىستان مەن ينگۋشەتيا «اۋىلى ارالاس، قويى قورالاس» باۋىرلاس حالىق قوي. وسى جارىستا جەرگىلىكتى جانكۇيەرلەر اليەۆكە بارىنشا قولداۋ كورسەتكەن بولار...
– كەرىسىنشە، جانكۇيەرلەردىڭ دەنى مەنى قولدادى. سەبەبىن كەيىن ءبىلدىم. وتكەن عاسىردىڭ قىرقىنشى جىلدارى ءستاليننىڭ رەپرەسسياسى كەزىندە كوپتەگەن كاۆكاز حالقى سەكىلدى، ينگۋشتاردىڭ دا قازاقستاننان پانا تاپقانى بەلگىلى. سونى ولار ۇمىتپاعان ەكەن. جارىس اياقتالعاننان كەيىن ۇيىمداستىرۋشىلار داستارقان جايدى. سول كەزدە ينگۋشەتيا پرەزيدەنتى يۋنيسبەك ەۆكۋروۆپەن داستارقان باسىندا قاتار وتىردىق. ول كىسى «ينگۋش حالقى قازاقتارعا ماڭگى قارىزدار. ەگەر سىزدەر بولماعاندا، ءبىز قىرىلىپ قالاتىن ەدىك. سوندىقتان مەن قازاقستاندى ءوزىمنىڭ ەكىنشى وتانىم دەپ سانايمىن»، دەپ اعىنان جارىلدى.
– سول جىلدىڭ كۇزىندە ماسكەۋدە برازيليالىق ەرۆاني رودريگو سەررا مەلوني جانە 2018 جىلدىڭ اقپان ايىندا سانكت-پەتەربوردا فينليانديالىق ميكاەل سيلاندەرمەن كۇش سىناستىڭ. وسى جەكپە-جەكتەر قالاي ءوربىدى؟
– برازيليا سپورتشىسىنىڭ فۋنكتسيونالدىق دايىندىعى وتە كۇشتى ەكەن. بىراق مەن ونى ءبىرىنشى راۋندتا ۇرىپ جىقتىم. فينليانديانىڭ فايتەرى ەكى راۋندقا عانا شىدادى. ميكاەل سيلاندەردى جەڭگەننەن كەيىن M-1 Challenge نۇسقاسى بويىنشا ۋاقىتشا چەمپيون اتاعىن يەلەندىم.
– 2018 جىلدىڭ مامىر ايىندا ۋكراينالىق الەكساندر دوسكالچۋكتى جەڭگەنىڭدە م-1 ۇيىمىنىڭ تولىققاندى چەمپيونى اتاناتىن ەدىڭ. وكىنىشكە قاراي، بۇل باسەكەدە جەڭىلىس تاپتىڭ. شەشۋشى جەكپە-جەكتە ساعان نە جەتپەدى دەپ ويلايسىڭ؟
– ول باسەكەدە قولىمدى سىندىرىپ الدىم. سونىڭ سالدارىنان التىن بەلبەۋ ماعان بۇيىرمادى. بىراق مەن وعان اسا قىنجىلا قويعان جوقپىن. كەيبىر سپورتشىلاردىڭ ءساتسىز ونەر كورسەتكەننەن كەيىن سارى ۋايىمعا سالىناتىنىن كورىپ ءجۇرمىز عوي. مەن وندايلاردىڭ قاتارىنان ەمەسپىن. ءار جەكپە-جەككە كادىمگى جۇمىس رەتىندە قارايمىن. جەڭىلگەن سايىن وكىنىپ، جىلاعاننان نە پايدا؟ وندا العا باسپايمىز عوي. جەڭىلىستىڭ دە ءوز پايداسى بار. جەكە ءوز باسىم سول ساتسىزدىكتەن ساباق الدىم. بۇل – سپورت، بۇل جەردە جەڭىس پەن جەڭىلىس قاتار جۇرەدى. سونى قاپەرىمە مىقتاپ ءتۇيدىم.
– سەنىڭ جالاڭ قولمەن جۇدىرىقتاسقانىڭدى دا كوردىك. ۋكراينانىڭ باس شاھارى – كيەۆتە جەرگىلىكتى بوكسشى، سول ەلدىڭ چەمپيونى تيمۋر بەلياكتى اۋىر نوكاۋتقا جىبەردىڭ. سول ايقاس قالاي ءوربىدى؟
– نەگىزى مەن كيەۆتە باسقا ءبىر سپورتشىمەن كۇش سىناسۋىم كەرەك ەدى. بىراق مەنىڭ جەكپە-جەكتەرىمدى كورگەننەن كەيىن ول ءتۇرلى سىلتاۋدى جەلەۋ ەتىپ، ايقاسقا شىعۋدان باس تارتتى. سودان تيمۋر بەلياكپەن شىعاردى. ءبىرىنشى راۋندتا ونى نوكداۋنعا جىبەردىم. ال ۇزىلىستەن كەيىن بەلياك جەڭىلگەنىن مويىنداۋعا ءماجبۇر بولدى.
– ال سول بەلياكتىڭ 2015 جىلى دوحادا وتكەن الەم چەمپيوناتىنا قاتىسىپ، شيرەك فينالعا دەيىن جەتكەنىن، سول مەجەدە كۋبانىڭ داڭقتى بوكسشىسى، وليمپيا ويىندارىنىڭ ءۇش دۇركىن قولا جۇلدەگەرى، الەمنىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى، پانامەريكا ويىندارىنىڭ ەكى دۇركىن جەڭىمپازى لاسارو الۆارەستەن ۇپاي سانىمەن عانا ۇتىلعانى جايىندا بىلەتىن بە ەدىڭ؟
– تيمۋردىڭ مىقتى بوكسشى، حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى ەكەنىن ءبىلدىم. الايدا اتاعى الىسقا جايىلعان الۆارەسپەن جۇدىرىقتاسقانى جايىندا سىزدەن ەستىپ وتىرمىن.
– جالاڭ قولمەن جۇدىرىقتاسۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ جۇرەگى داۋلاي بەرمەيدى. ول جەردە قاتتى جاراقات الىپ، ءتىپتى مەرتىگىپ قالۋىڭ دا مۇمكىن عوي. وسى جاعداي سەنى ويلاندىرعان جوق پا؟
– قورقاتىن، قايمىعاتىن تۇگى جوق. بۇل دا كادىمگى توبەلەس. جەكپە-جەكتىڭ باسقا دا تۇرلەرىندە جاراقات الۋ قاۋپى بار. ماسەلەن، ءوزىم ءتۇرلى باسەكە بارىسىندا قولىمدى 12 رەت سىندىردىم. ودان باسقا دا جاراقاتتارىم جەتەرلىك. بىراق ەشبىر ساتسىزدىك مەنىڭ ساعىمدى سىندىرىپ، جىگەرىمدى جاسىتا العان جوق. ەڭ باستىسى، وسى.
– كيەۆتەگى جارىستان كەيىن لايىقتى گونورار الدىڭ با؟
– 16 مىڭ اقش دوللارىن قالتاما باستىم.
– ارالاس جەكپە-جەكتى سەرىك ەتكەن ءار سپورتشىنىڭ ارمانى UFC-دە ونەر كورسەتۋ عوي. الەمنىڭ ەڭ بەلدى پروموۋشەنىندە كۇش سىناسۋ سەنىڭ دە اسقاق ارمانىڭ شىعار؟
– بۇيرىق بولسا، UFC-دە دە ونەر كورسەتەمىز. جۋىق ارادا جاقسى ءبىر جاڭالىق بولىپ جاتسا، وزدەرىڭىزگە ءبىرىنشى بولىپ حابارلايمىن.
– جەكپە-جەكتەن وتەتىن جارىستاردىڭ بارلىعىندا مۇستافا وزتۇرىك دەگەن لاقاپ اتپەن شىعىپ ءجۇرسىڭ. قازاق تاەكۆوندوسىنىڭ اتاسى سانالاتىن ابزال ازاماتتىڭ ەسىمىن تاڭداۋىڭا نە سەبەپ بولدى؟
– ارالاس جەكپە-جەكتى ەندى باستاپ جۇرگەنىمدە بازبىرەۋلەر سىرتىمنان «گلادياتور» دەگەن لاقاپ ات تاعىپ جىبەرىپتى. وعان مەن كەلىسپەدىم. ويتكەنى گلادياتورلاردىڭ قازاقتارعا تۇك قاتىسى جوق. سودان ءوزىمنىڭ اعام، ۇزاق جىلدار بويى مەنى قولداپ، دەمەۋشى بولىپ جۇرگەن قايىر مەيىربەككە كەلىپ، وسى ماسەلە بويىنشا اقىلداستىم. ول كىسى مەنىڭ وكتاگونعا مۇستافا وزتۇرىك دەگەن لاقاپ اتپەن شىققانىمدى ءجون كوردى. قايىر اعامنىڭ بۇل ۇسىنىسىن مەن قۋانا-قۋانا قابىل الدىم.
– سەن بۇعان دەيىن دە بىرنەشە سپورت تۇرىمەن شۇعىلدانعان ەكەنسىڭ. سولاردىڭ بىردە-بىرەۋى وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەنبەگەن. ياعني ولار مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلمايدى. سول سەبەپتى دە وقۋ-جاتتىعۋ جيىندارىنا قاتىسىپ، جارىستارعا شىعۋ ءۇشىن دەمەۋشىلەردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە تۋرا كەلەدى. ال ساعان ناقتى كىمدەر قولداۋ كورسەتتى؟
– اللاعا شۇكىر، قازاقتا اتىمتاي جومارت ازاماتتار از ەمەس. مەنى جوعارىدا ايتقان قايىر مەيىربەكتەن بولەك، باۋىرجان وسپانوۆ، ايبەك بارىس، اسحات بورانعازيەۆ، قايىر توپولوۆ، ەربول ءابدىرايىموۆ، بولات امانباەۆ سىندى اعالارىم ۇنەمى قولداپ كەلەدى.
اڭگىمەلەسكەن
عالىم سۇلەيمەن،
«Egemen Qazaqstan»
قازاقستاننىڭ بىرنەشە ايماعىندا جەر سىلكىندى
توتەنشە جاعداي • بۇگىن، 00:57
كەرولاين سەۆيدج: قازاق مادەنيەتىنە قىزىعامىن
سۇحبات • كەشە
ايماقتار • كەشە
مەرەكە • كەشە
جەردىڭ توڭى جىبىگەندە، ەلدىڭ ءوڭىن جىلىتتىق...
ءۇمىت • كەشە
بەس بالانى باۋىرىنا باسقان انا
وتباسى • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار
