تامىرلاس حالىق، تاعدىرلاس تالانت

جايىق بويىنداعى كونە شا­ھاردا وسىناۋ ءتۇبى ءبىر تۋىسقان ۇلتتاردىڭ دوستىق بايلانىس ىزدەرى سايراپ جاتىر. تالاي عاسىردان بەرى مادەنيەتى مەن ءداستۇرى ءبىر-بىرىنە ەتەنە جاقىن ەكى ۇلتتىڭ مۋزىكا سالاسىنداعى ورتاق بايلانىسىن زەرتتەپ، ناسيحاتتاپ جۇرگەن جاننىڭ ءبىرى – سۆەتلانا تەنيشەۆا. تاتار حالقىنىڭ ايگىلى كومپوزيتورى نازيب عاياز ۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىن دارىپتەپ، جىل سايىن ءتۇرلى شارا وتكىزەتىن سۆەتلانا ۆلاديميرقىزى بيىل بۇل تاقىرىپقا ەرەكشە قىرىنان كەلىپتى. ياعني قاپان مۋسين مەن نازيب جيگانوۆتىڭ كلاسسيكالىق تۋىندىلارىن قاتار ۇسىنىپ، اعايىندى ارالاس-قۇرالاستىقتى ونەرمەن ءورىپ جىبەردى.

– ۇلتتار اراسىنداعى دوستىق ولاردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن شىنايى دا تەرەڭ قۇرمەتىنەن تۋا­دى عوي. بۇل ورايدا ولاردىڭ ءداستۇرى مەن مادەنيەتىن ءبىلىپ، تە­رەڭ تانۋ وتە ماڭىزدى. سونىڭ ىشىن­دە ساز الەمىنىڭ تۇڭعيىعىنا بويلاپ، اسەمدىگىن جان-تانىڭمەن سەزىنۋدىڭ ورنى بولەك. كوپشىلىك مويىن­داعان شەدەۆر شىعارمالار ۇلتتىق كلاسسيكاعا اينالادى. قازاق جانە تاتار مۋزىكاسىنىڭ بىلگىرى قاپان مۋسين مەن نازيب جيگانوۆتىڭ شىعارماشىلىعى وسىنداي قۇرمەتكە ابدەن لايىق، – دەيدى «نازيب جيگانوۆتىڭ حا­لىقارالىق شوقجۇلدىزى» اتتى جەكە قوردىڭ قۇرىلتايشىسى سۆەتلانا تەنيشەۆا.

كوپ جىلدان بەرى تاتار كلاسسي­گىنىڭ شىعارماشىلىعىن زەرتتەپ، كەڭىنەن ناسيحاتتاپ جۇرگەن ونەرتانۋشى نازيب جيگانوۆ پەن قاپان ءمۋسيننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىندا ۇقساستىق وتە كوپ ەكەنىن بايقاپتى.

نازيب عاياز ۇلى 1911 جىلعى 15 قاڭتاردا ورال قالاسىندا دۇنيەگە كەلسە، قاپان اۋباكىر ۇلى 1921 جىلعى 1 قاڭتاردا ورال وبلىسى، جانىبەك اۋدانىنداعى اقوبا اۋىلىن­دا تۋعان.

ن.جيگانوۆ 1916 جىلى 5 جاسىندا تۇل جەتىم قالىپ، ورال قالاسىنداعى بالالار ۇيىندە تار­بيە­لەنىپ، تەگى مەن تۋعان جىلى وزگەرتىلگەن. ال 1930 جىلى 8 جاسىندا اكەسىز قالعان ق.مۋسين 12 جا­سىنان الماتى قالاسىنداعى الىس تۋىستارىنىڭ قولىندا تاربيە­لەنىپ، تۋعان جىلى وزگەرتىلگەن.

ن.جيگانوۆ 1929-1931 جىلدارى قازان قالاسىنداعى شىعىس مۋزىكالىق تەحنيكۋمى فورتەپيانو جانە ۆيولونچەل سىنىبىنىڭ ستۋدەنتى اتانسا، ق.مۋسين 1934-1939 جىلدارى الماتىداعى مۋزى­كالىق درامالىق تەحنيكۋمىندا سكريپ­كا سىنىبىنىڭ ستۋدەنتى بول­عان.

1931-1935 جىلدارى ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسىنىڭ جانىنداعى مۋزىكالىق تەحنيكۋمىنىڭ ستۋ­دەنتى ن.جيگانوۆ پروفەسسور گ.لي­تينسكيدىڭ كومپوزيتسيالىق سىنىبىندا وقىسا، ق.مۋسين 1939-1941 جىلدارى ماسكەۋ مەملەكەتتىك كون­سەرۆاتورياسىنىڭ جانىنداعى قازاق ستۋدياسىندا پروفەسسور ە.گولۋبەۆتەن ءتالىم الىپتى.

ن.جيگانوۆ 1930 جىلى تۇڭ­عىش رەت فورتەپيانوعا ارنال­عان كامەرالىق-اسپاپتىق «پرەليۋ­دياسىن» جازسا، ق.مۋسين 1943 جىلى سكريپكا مەن فورتەپيانوعا ارنالعان العاشقى «پرەليۋدياسىن» شىعارعان.

1937 جىلى تاتار كومپوزيتورى العاشقى سيمفونياسىن، ال قازاق كومپوزيتورى 1960 جىلى تۇڭعىش سيمفونياسىن جازىپتى.

ن.جيگانوۆ 1935-1938 جىلدار ارالىعىندا چايكوۆسكي اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىن پروفەسسور گ.ليتينسكيدىڭ سىنىبىندا بىتىرسە، ق.مۋسين قۇرمانعازى اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىن پروفەسسور ە.برۋسيلوۆسكيدىڭ سىنىبىندا اياقتاعان.

1938 جىلى ن.جيگانوۆ ەمەليان پۋگاچەۆ كوتەرىلىسى تۋرالى «كاچنىن» اتتى تۇڭعىش تاتار وپەراسىن جازىپ شىقسا، ق.مۋسين 1967 جىلى حامزا ەسەنجانوۆتىڭ «اق جايىق»تريلوگياسىنىڭ جەلىسىمەن «تاڭشولپان» دەگەن قازاق وپەراسىن جارىققا شىعاردى.

ن.جيگانوۆ 1944-1988 جىلدارى كسرو جانە تاسسر كومپوزيتورلار وداعى باسقارماسىنىڭ مۇشەسى بولسا، ق.مۋسين 1944 جىلى كسرو جانە قازاق كسرو كومپوزيتورلار وداعىنىڭ مۇشەسى اتانعان. تاتار كومپوزيتورى قازان مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ رەكتورى بولا ءجۇرىپ، ارنايى مۋزىكا تەورياسى سىنىبىندا ءدارىس بەرسە، قازاق كومپوزيتورى الماتى مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ اعا وقىتۋشى قىزمەتىندە بولىپ، ارنايى مۋزىكا تەورياسى سىنىبىندا ساباق ۇيرەتكەن.

1947-1959 جىلدارى تاتار كومپوزيتورى سوعىس كەزىندە جاۋ تۇت­قىنىندا بولىپ، حاس ەرلىك كور­سەتكەن كە­ڭەس وداعىنىڭ باتىرى مۇسا جا­­لەلگە ارناپ «شاگىر-دجا­ليل» وپەراسىن دۇنيەگە اكەلسە، قازاق كومپوزيتورى 1946 جىلى مايداندا وشپەس ەرلىك ۇل­گىسىن كورسەتكەن گەنەرال يۆان پان­­فيلوۆ پەن سەرجانت مانشۇك ما­مە­تو­ۆانىڭ قۇرمەتىنە سكريپكا مەن فورتەپيانوعا ارنالعان سوناتالار جازدى.

سول سياقتى ن.جيگانوۆ 1942 جىلى بوستاندىق جولىندا كۇرەس­كەن تاتار حالقىنا ارناپ «تۋلياك-سۋ-سۋلۋ» وپەراسىن جازسا، ق.مۋ­سين ازاتتىق جولىندا قۇربان بول­عان ساكەن سەيفۋللين جايىندا مۋ­زىكالىق-حورەوگرافيالىق پوەما-باللادانى 1965 جىلى دۇنيەگە اكەلىپتى.

ء«بىر توپىراقتا تۋعان قوس ونەر تارلانىنىڭ ومىرىندەگى مۇن­داي ۇقساستىق تەگىن ەمەس قوي. قا­پان مۋسين 50 جاسقا تولماي، ومىر­دەن ەرتە كەتتى. ايتپەسە شى­عار­­ما­شىلىقتىڭ بۇدان دا بيىك شىڭىنا شىعار ما ەدى»، دەيدى سۆەتلانا ۆلاديميرقىزى.

كلاسسيكالىق مۋزىكانى سۇيۋ­­شىلەردىڭ قۇلاق قۇرىشىن قان­­­دىرعان تاماشا كونتسەرتكە عاري­­فوللا قۇرمانعاليەۆ اتىن­داعى باتىس قازاقستان وبلىس­تىق في­لارمونياسىنىڭ انشى­لەرى مەن مۋزىكانتتارى، قۇر­مانعازى اتىن­داعى ساز كوللەدجى­نىڭ ستۋ­دەنتتەرى جانە دينا نۇرپەيى­سوۆا اتىن­داعى ساز مەكتەبىنىڭ وقۋ­شى­لارى قاتىسىپ، ونەر كور­سەتتى.

– مۋزىكا ۇلتقا، ۇلىسقا بولىن­بەيدى، ونىڭ ءمانى مەن ماعىناسى اۋدارۋعا كەلمەيدى. سوندىقتان ساز الەمىنىڭ ءتىلى جالپىعا ورتاق. وسىن­داي بەساسپاپتىعىمەن دە كيە­لى ونەر حالىقتار مەن ۇلتتار ارا­سىن­داعى التىن كوپىر بولىپ تۇرادى، – دەيدى سۆەتلانا تە­نيشەۆا.

باتىس قازاقستان وبلىسى