قازاقتىلدى ءمۋلتفيلمدى قايتىپ كوبەيتەمىز؟

باسقا-باسقا، ءتىل ماسەلەسى – قازاقتىڭ ەڭ جاندى جەرى. جەتپىس جىل بوداندىقتا بولعان حالقىمىز رۋحاني قۇندىلىعىنان ايىرىلىپ قالا جازداعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. اسىرەسە الدىڭعى تولقىن اعالار رۋحاني ەكسپانسينىڭ زاردابىن تارتۋدايىن تارتتى. ەندى قازاقي بولمىسىمىزدى تۇگەندەيتىن ۋاقىت جەتكەندە نەگە وسىنداي مۇمكىندىكتى ۇلتتىق مۇددەمىزگە اسىرا پايدالانبايمىز؟

ءوز ءتىلىن قورعاشتاۋدىڭ ەشقانداي سوكەتتىگى بولماسا كەرەك. وسى تۇرعىدان كەلگەندە ءبىزدى جابىرقاتاتىن، كوڭىلدى قۇلازىتاتىن جايت – تەلەديداردا وتاندىق ارنالاردىڭ بالالارعا ارنالعانمۋلتدەردى قازاق تىلىندە كورسەتپەۋى. مۇنى ءار دەمالىس سايىن وتاندىق ارنا كورەتىن قاۋىم ءجيى بايقايدى. قولىمىزعا قالام الىپ رەنىش ءبىلدىرۋىمىزدىڭ باستى سەبى دە – وسى.

بالالار اپتانىڭ بەس كۇنىندە ساباقتا، بالاباقشادا بولادى. وقۋدان بوي سەرگىتۋگە، دەمالۋعا قولدارى تيمەي جاتاتىنى راس. سونداي كەزدە اپتانىڭ اياعىن كۇتەمىز. ءتىلى بىلدىرلاپ شىعىپ كەلە جاتقان كىشكەنتايلاردىڭ انا تىلىندە مۋلتفيلم كورىپ، ەستەتيكالىق تاربيە الىپ، قازاقشا سوزدىك قورىنىڭ مولايعانىن قالايمىز. وسى نيەتپەن بالا-شاعامىز مۋلتفيلم تاماشالاسىن دەسەك، سەنبى، جەكسەنبىدە «كازاحستان» مەن «بالاپان»-نان باسقا بىردە-ءبىر ارنا بالدىرعاندارعا ارناپ قازاقشا حابار تاراتپايدى. مۇمكىن 50/50 قاعيداسىن ساقتاپ، دەمالىستىڭ ەكىنشى كۇنى نەمەسە تۇستەن كەيىن كورسەتەتىن شىعار دەپ تالاي كۇتتىك. سوڭىندا ءۇمىتىمىز ءۇزىليپ، سەنىمنەن مۇلدەم ايىرىلدىق.

مەملەكەتتىك تۇرعىدان سويلەيتىن «حابار» ارناسىنىڭ ءوزى بالالار باعدارلاماسىن تەك ورىسشا بەرەدى. بۇل جەردە مۋلتيپليكاتسيوننوق ءفيلمدى ايتىپ وتىرمىز. وسى جاعداي كوڭىلگە قاياۋ تۇسىرەدى، ءتىپتى اشۋ تۋعىزادى. سۇراق كوپ. ماسەلەن، نەگەمۋلتدەر قازاق تىلىندە تاراتىلمايدى؟ اسىرەسە نتك ارناسىنا تاعار سىن كوپ. وسى كۇنگە دەيىن نتك-ءنىڭ بالالار كينوسى مەن ءمۋلتفيلمىن قازاق تىلىندە كورسەتكەنىن كورگەن ەمەسپىز. ەسەسىنە ءتۇن جارىمنان باستاپ كوڭىل كوتەرەتىن قازاقشا حابارلاردى تاڭعا دەيىن بەرەدى. بۇل قاي مازاعى؟!

بالالارعا سالىنعان ينۆەستيتسيانىڭ مىن­دەتتى تۇردە قايتارىمى بولادى. سون­دىقتان دا ۇرپاقتىڭ بويىنا بى­لىم­­مەن بىرگە تاربيەنى دە، ۇلتتىق قۇن­دىلىقتى دا ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. وسى جا­عىنان كەلگەندە ۇتقاننان ۇتى­­لىپ جاتقان تۇسىمىز كوپ سياقتى. الەمدىك مۋلتفيلمدەردى دۋبلياج­داۋعا ميلليونداعان قارجى جۇم­سا­­­لادى. ارنايى جوسپار قۇرىلىپ، باع­­دارلاماسى بەكىتىلەدى. سويتە وتىرىپ، قازاقشا تارجىمالاعان بالالار دۇنيەسىن ولارعا كورسەتپەسەك، سورەدە شاڭ باسىپ جاتسا، ودان قانداي پايدا بار؟! كورشى وزبەكستاندا ەكى اي تۇرىپ كەلىڭىزشى. بالاڭىز ەكى ايدا وزبەكشە سايراپ شىعادى. ويتكەنى وندا ءتىل ما­سە­لەسىنە، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ تاربيە­سى­نە وتە قاتتى ءمان بەرەدى.

قازىر ءبىز تسيفرلى داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ماقۇل دەپ تەلەفوننان-اق قازاقشا ءمۋلتفيلمدى قويىپ بەرە سالۋعا دا بولار ەدى. بىراق ءوز ەلىڭ­دە تۇرىپ انا تىلىڭدە رۋحاني قۇن­­دى­لىق­تارعا قول جەتكىزە الماعا­نى­ڭا ءىشىڭ ۋداي اشيدى. قازىرگى جاس بۋىن نەنىڭ جاقسى، نەنىڭ ساپاسىز ەكەنىن بىردەن اجىراتادى. سوندىقتان سيۋجەتى مىقتى، ءتۇسى قانىق، وبرازدارى كەرەمەت، جالىقتىرمايتىن، ۇل­كەن­دەر­­دىڭ ءوزىن ەلىتىپ اكەتەتىن زاما­نا­ۋي شە­تەلدىڭ مۋلتفيلمدەرىن كور­گىسى كەلەدى. ال وتاندىق ارنالار ولاردىڭ بارلىعىن قازاق تىلىندە تاراتپاسا، نە ىستەيدى؟ امالسىز شەتەلدىك تۋىن­دىلاردى تاماشالاۋعا ءماجبۇر بولادى. ارنا باسشىلىعى قازاق تىلىندە دۋبلياجدالعان مۋلتفيلم، كينولار از دەپ ءۋاج ايتۋى مۇمكىن. قازىرگە دەيىن قازاقشالانعان دۇنيەلەردى-اق بەرسە دە سونىڭ ءوزى جەتكىلىكتى. جارنامادان، اقپاراتتاردان باتىستىڭ بالالارعا ارنالعان تەلەۆيزيالىق نەبىر كەرەمەت ونىمدەرى دۋبلياجدالعانى تۋرالى ەستيمىز. الايدا ناقتى ىسكە كەلگەندە بىردە-بىرەۋىن تەلەارنالاردان ءار دەمالىس سايىن بەرىپ جاتقانىن باي­قا­ماپ­پىز. وسكەلەڭ ۇرپاقتى تار­بيە­لەۋدە وسىنداي ولقىلىقتار ورىن الىپ وتىرعانى وكىنىشتى. ونىڭ اسەرى قازىر بىلىنبەس، ارادا ءبىر ۇرپاق الماس­قان كەزدە انىق سەزىلەدى.

اقىرى تەلەارنالار تۋرالى ءسوز قوز­عادىق. ەندەشە، «Balapan» ارناسى جا­يىندا دا ايتا كەتسەك. ءسوز جوق، بۇل ارنا ون جىلدان بەرى بالدىرعاندارعا قازاقشا حابارلار تاراتىپ، ءتۇرلى قى­زىق­تى باعدارلاما جاساۋدا ۇلكەن جۇ­مىس اتقارىپ كەلەدى. دەي تۇرعانمەن، كەيدە ءبىر ءمۋلتفيلمدى نەمەسە كينوحي­كايا­نى قايتا-قايتا اي­نالدىرا بەرە­تىن­دىكتەن ۇلكەندەر تۇر­ماق بالالاردىڭ ءوزى جالىعىپ كەتە­دى. مويىنداۋ كەرەك، تەلەديدارى ينتەرنەتكە، اقىلى ارنالارعا قوسىلعان ۇيلەردە بالا-شاعا وتاندىق ەمەس، ادامدى كورۋدەن ەش جالىقتىرمايتىن «Nickelodeon» سەكىلدى الەمدىك مۋل­تيپ­ليكاتسيالىق ارنالاردى تاماشالايدى. سوندىقتان «Balapan» دا كونتەنتتى وزىنە قاراتۋ جاعى­نان ۇتىمدى جوسپارلار ويلاس­تىر­عان دۇرىس. نەمەسە الگى اتال­عان بالالار ارناسىن ءجۇز پايىز قازاقشالاۋ كەرەك. ياعني قازاقشا ءونىمدى ۇسىنۋدا بالالاردا تاڭداۋ كوپ بولۋ كەرەك. سوندا ورتادا ءادىل باسەكەلەستىك دامىپ، وتان­دىق مۋلتيپ­ليكاتورلار دا ساپالى، قى­زىق­تى ونىمدەر جاساۋعا، قيا­لىنا قانات بى­تىرۋ­گە ۇمتىلادى.

البەتتە، وتاندىق بالالار انيماتسياسىمەن اينالىساتىن ۇيىمدار، ارنالار دا كوممەرتسيالىق مەكەمە بولعاندىقتان تالاپ پەن ۇسىنىستان تۇراتىن نارىق زاڭدىلىعىنا باعىناتىنى ءسوزسىز. الايدا قازاقتىڭ بولمىسى، جانى، وتكەنى مەن كەلەشەگى – ءتىلى ەشقانداي قاعيداعا باعىنبايدى. زاڭدار مەن ەرەجەلەردى سول رۋحاني قۇندىلىعىمىزعا ءيىپ اكەلۋىمىز كەرەك. ەندەشە، ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندار بالالار حابارىن جەرگىلىكتى ارنالاردا تاراتۋ ماسەلەسىن ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قايتا قاراپ كورەر دەگەن سەنىمدەمىز.

شىمكەنت