سايلاۋ جۇيەسى: ادىلدىك پەن اشىقتىققا ۇمتىلىس

رەفەرەندۋممەن ساباقتاس سايلاۋ

بيىل ماۋسىم ايىندا وتكەن بۇكىل­حالىقتىق رەفەرەندۋمدا حالقىمىز مەملەكەت باسشىسىنىڭ ادىلەتتى قازاق­ستان ورناتۋ ماقساتىمەن ۇسىنعان كونس­تيتۋتسيالىق رەفورماسىن تولىعىمەن قولداعانى ءمالىم. ءتىپتى قازاقستانداعى ساياسي ءىس-شارالارعا ادەتتە سىني كوزبەن قاراپ، سەنىمسىزدىك ءبىلدىرىپ تۇرا­تىن ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتى­ماقتاستىق جونىندەگى ۇيىمنىڭ دەمو­كراتيالىق ينستيتۋتتار جانە ادام قۇقىقتارى جونىندەگى بيۋروسىنىڭ (ەقىۇ/دياقب) رەفەرەندۋمدى بايقاۋ ميسسياسى (ربم) ءوزىنىڭ قورىتىندى ەسەبىندە: «قاسىم-جومارت توقاەۆ حالىق­تىڭ «جاڭا قازاقستاندى»، سونىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىكتىڭ ىقپالىن ازايتىپ، باسقا ينستيتۋتتاردى نىعايتۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك بيلىكتى قايتا ءبولىپ تەڭەستىرۋ جونىندەگى ۇسىنىستارىن قولداۋىنا ارناپ ۇسىنىلعان كونستيتۋتسيانىڭ 33 بابىنا وزگەرىستى بەكىتۋ جونىندەگى رەفەرەندۋمدى مىندەتتى تۇردە وتكىزۋگە شاقىر­دى. جىل باسىنداعى قاڭتار وقيعاسى كەزىندەگى ساياسي سىلكىنىستەر مەن زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەردەن كەيىن قولعا الىن­عان كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەر ەنگىزۋ باستاماسىنا ەقىۇ/دياقب ربم مۇشەلەرى سويلەسكەن ادامداردىڭ كوبى قولداۋ ءبىلدىردى»، دەپ اتاپ كورسەتتى.

وسى ورايدا مەملەكەت باسشىسى­نىڭ كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋ باستاماسى قيسىندى شەشىم بولدى. بيىلعى 1 قىركۇيەكتە پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا «ادىلەتتى مەملەكەت. ءبىرتۇتاس ۇلت. بەرەكەلى قوعام» جولداۋىن جاريالاعان پرەزيدەنت: «كونستيتۋتسيالىق رەفورما جاڭا، ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىنداعى اسا ماڭىزدى قادام بولدى. ەلىمىزدەگى ساياسي جاڭعىرۋ ەندى ەكونوميكالىق وزگەرىستەرگە ۇلاسۋعا ءتيىس. مەن بيىلعى كۇزدە كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىن وتكىزۋدى ۇسىنامىن. ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ جولىندا تۇبەگەيلى جانە جان-جاقتى رەفورمالاردى تابىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن حالىقتىڭ جاڭا سەنىم مانداتى قاجەت»، دەپ مالىمدەدى.

مەملەكەت باسشىسى ۇسىنعان تاعى ءبىر توسىن دا وتە ماڭىزدى جاڭاشىلدىق – پرەزيدەنت مانداتىنىڭ ۇزاقتىعىن 7 جىلدىق ءبىر مەرزىممەن شەكتەپ، ونىڭ قايتا سايلانۋىنا تىيىم سالۋ. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ بۇل شەشىمىنە پارلامەنت تە، حالىق تا قولداۋ ءبىلدىردى. سەبەبى ەكى مەرزىمگە سايلانۋ مۇمكىندىگى بار مەملەكەت باسشىسى جوعارعى بيلىك تىزگىنىن قولىنا الىسىمەن مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋعا جان-تانىمەن جۇمىلۋدان گورى كەلەسى سايلاۋدىڭ قامىن كوبىرەك كۇيتتەپ، «پيارمەن»، ياعني وزىنە جارناما جاساۋ­مەن اينالىسىپ كەتەتىنىن ەۋروپانىڭ كەيبىر ەلدەرىنىڭ مىسالىنان كورىپ ءجۇرمىز. ال 7 جىل – كەز كەلگەن سايلاۋالدى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جەتكىلىكتى مەرزىم. وسى جاڭاشىلدىق ءبىر ادامنىڭ ەلدى باسقارۋىنىڭ ماكسيمالدى ۇزاقتىعىن ءۇش جىلعا (10 جىلدان 7 جىلعا دەيىن) قىسقارتاتىنى دا كوڭىلگە قونادى.

ءسويتىپ، قوعامدىق-ساياسي ومىردە ابدەن ءپىسىپ-جەتىلگەن كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋعا باعىتتالعان ساياسي رەفورمالاردى دايەكتىلىكپەن جالعاستىرىپ كەلە جاتقان مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ داۋىس بەرۋگە قاتىسقان 8 278 570 سايلاۋشىنىڭ 6 456 392-ءنىڭ، نەمەسە 81،31 پايىزىنىڭ داۋىسىن الىپ، سايلاۋدىڭ ءبىرىنشى تۋرىندا-اق ايقىن جەڭىسكە جەتتى. سايلاۋعا قاتىسۋعا قۇقىعى بار قازاقستان ازاماتتارىنىڭ جالپى سانى 11 953 465 ەكەنىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ 54 پايىزدان استامى ءىس باسىنداعى پرەزيدەنتتىڭ كانديداتۋراسىن جاقتاپ داۋىس بەرگەن بولىپ شىعادى.

الماتى – ەلىمىزدە وتكىزىلگەن سايلاۋ­لاردا ەجەلدەن ەڭ بەلسەندىلىگى تومەن قالا. «وڭتۇستىك استانانىڭ» سايلاۋشى­لارى وسى جولى دا قالىپتاسقان ادەت­تەرىنەن جاڭىلماي، نەبارى 28،72 پايىزى عانا داۋىس بەرۋگە قاتىستى. سونىڭ ىشىندە داۋىس بەرگەندەردىڭ 67،31 پايىزى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ كانديداتۋراسىن قولدادى.

ال وزگە 5 كانديداتقا رەسپۋبليكا بويىنشا 1 023 601 سايلاۋشى قولداۋ كورسەتتى. بۇل – داۋىس بەرۋگە قاتىس­قان بارلىق ازاماتتىڭ 12،89 پايىزى. سونداي-اق 460 484 سايلاۋشى، ياعني داۋىس بەرگەن ازاماتتاردىڭ 5،8 پايىزى 6 كانديداتتىڭ بارىنە قارسى بولدى.

سونىمەن قاتار ەل بويىنشا سايلاۋشىلار تىزىمىنە ەنگىزىلگەن 11 953 465 ادامنىڭ 3 674 895-ءى، ياعني بار­لىق سايلاۋشىنىڭ 30،74 پايىزى داۋىس بەرۋگە قاتىسقان جوق. پايىمداپ قارا­ساق، جوعارىدا كەلتىرىلگەن تسيفرلار دەمو­كراتيالىق دامۋ جولىنا تۇسكەن قازاقستانداعى پىكىر الۋاندىعىن ايعاق­تاعانداي.

دەگەنمەن، وزدەرىنىڭ كونستيتۋتسيا­لىق قۇقىقتارىن پايدالانباي، سايلاۋ­عا قاتىسۋدان باس تارتقان وتانداس­تارى­مىزدىڭ وسى ۇستانىمىن قۇپتاۋعا بولماس. سەبەبى فرانتسۋز ساياساتكەرى شارل دە مونتالامبەردىڭ «ەگەر ءسىز ساياساتپەن اينالىسپاساڭىز، وندا ساياسات سىزبەن اينالىسادى» دەگەنىندەي، ءبىز ساياسي قىزمەتپەن اينالىسپاساق تا، ءبارىبىر، ساياسات اياسىندا قالامىز. ويتكەنى ساياسي بيلىك قابىلدايتىن شەشىمدەر بار­شامىزعا قاتىستى. ال بەيساياسات ادام ءوزىنىڭ نەمقۇرايدىلىعى ارقىلى بيلىككە ۇمتىلعاندارعا جول اشىپ بەرىپ، ساياسي ۇردەرىسكە تىكەلەي قاتىسپاعانىمەن، جاناما تۇردە قاتىسقان بولىپ شىعادى. سوندىقتان دا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعا­مىمىزدى وزگەرتكىمىز كەلسە، اتا زاڭدا كورسەتىلگەنىندەي، بيلىكتىڭ قاينار كوزى – حالىق، ياعني ءوزىمىز ەكەنىن ەسىمىزدەن شىعارماي، ەل باسقارۋدىڭ سايلاۋ سياق­تى ساياسي ءىس-شارالارىنا بەلسەنە قاتىسۋى­مىز قاجەت.

وسى رەتتە كەيبىر وتانداستارىمىزدىڭ وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا ازامات­تىق ونەگە كورسەتكەنىن دە ايتقان ءجون. مىسا­لى، اتىراۋ قالاسىنداعى كۇلبار­شىن نۇرجىگىتوۆا جەتەكشىلىك جاسايتىن «مۇگەدەك الەمى» قوعامدىق بىرلەستىگى ءوز مۇشەلەرى بولىپ سانالاتىن مۇگەدەكتىگى بار ادامدار اتىراۋلىقتاردى پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسۋعا شاقىراتىنى بەينەلەنگەن بيلبوردتار جاساتىپ، كوشەلەرگە ىلگىزگەن. ال بەلگىلى كومپوزيتور، پيانيست راحات-بي ابدىساعين تەك داۋىس بەرۋ ءۇشىن عانا شوتلانديانىڭ گلازگو قالاسىنان 700 شاقىرىم جەردەگى لوندونعا ساپار شەگىپ، ءوزىنىڭ ازاماتتىق پارىزىن ورىن­داعان. جالپى، ءارتۇرلى سەبەپپەن شەت مەملەكەتتەردە جۇرگەن قازاقستان ازا­ماتتارى جوعارى بەلسەندىلىك تانىتتى.

بايقاۋشىلار بەلسەندىلىگى – زاڭدىلىق كەپىلى

وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋى ناۋقانى بايقاۋشىلاردىڭ كوپتىگىمەن دە ەرەك­شەلەندى. سايلاۋ كۇنى داۋىس بەرۋ بارىسىن پرەزيدەنتتىككە كانديداتتاردىڭ 11 مىڭنان استام سەنىم بىلدىرىلگەن ادامى، شەت مەملەكەتتەر مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ 641 بايقاۋشىسى، ساياسي پارتيالاردىڭ 15،5 مىڭ بايقاۋشىسى، قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ 30 مىڭنان استام بايقاۋشىسى بايقادى. سونداي-اق سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە قازاقستاندىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ 1225 وكىلى، 23 شەتەلدەگى 41 باق-تىڭ 106 ءجۋرناليسى بولىپ، سايلاۋ بارىسىن جەدەل جازىپ-كورسەتتى.

پرەزيدەنت سايلاۋى ناۋقانىندا، اسىرەسە باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بايقاۋشىلارى ايتارلىقتاي بەلسەندىلىك تانىتقان. وسىنداعى «جاريا» تاۋەلسىز بايقاۋشىلار قوزعالىسى» وڭىرارالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ (وقب) مۇشەلەرى جايىق ءوڭىرىنىڭ بارلىق ەلدى مەكەنىندەگى سايلاۋ ۋچاسكەلەرىن تۇگەلدەي قامتىعان. وقب وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، بيىلعى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى بارىسىندا كوپ بۇزۋشىلىق بايقالماعان. تەك ءبورلى اۋدانىنداعى ءبىر سايلاۋ ۋچاسكەسىنىڭ الدىنا قوي اكەلىنىپ، ۇستەل ورناتىلىپ، كاۋاپ پىسىرۋگە دايىندىق جاسالعان. ال وزگە سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە داۋىس بەرۋگە كەلگەن ازاماتتار مەن بالالارعا شاعىن سىيلىقتار تاپسىرۋ دەرەكتەرى انىقتالعان. ولاردىڭ پىكىرىنشە، مۇنىڭ ءبارى – سايلاۋشىلاردىڭ داۋىس بەرۋگە كەلۋىن ىنتالاندىرۋ ماقساتىن كوزدەگەن كەڭەس زامانىنىڭ سارقىنشاقتارى، سوندىقتان ولاردان باس تارتۋ كەرەك. راسىندا دا، كەيبىر سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنىڭ باسشىلارى قولدانىستاعى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» زاڭدا مۇنداي «ىنتالاندىرۋ» شارالارىنا تىيىم سالىنباعاندىعىن پايدالانىپ، كورگەن-بىلگەندەرىن ىستەپ كەلەدى. دەمەك الداعى ۋاقىتتا سايلاۋ زاڭناماسىن جەتىلدىرۋ بارىسىندا وسىنداي ولقىلىقتاردى بولدىرماۋ قاجەتتىگى ەسكەرىلۋگە ءتيىس دەپ بىلەمىز.

سونداي-اق «جاريا» تاۋەلسىز بايقاۋ­شىلار قوزعالىسى» وقب مۇشەلەرى ورال قالاسىنداعى №440 سايلاۋ ۋچاسكەسىندە داۋىس بەرۋ اياقتالعان سوڭ ىلىنگەن داۋىس بەرۋ قورىتىندىسى تۋرالى حاتتامادا 6 پرەزيدەنتتىككە كانديداتتىڭ 2-ءنىڭ ناتيجەلەرى كورسەتىلمەگەنىن انىقتا­عان. سويتسە، سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى وسى سايلاۋ ۋچاسكەسى بويىنشا بىردە-ءبىر داۋىس الماعان ەكى ۇمىتكەردىڭ اتى-جوندەرىن حاتتاماعا ەنگىزبەگەن ەكەن. بۇل اعاتتىق اتالعان سايلاۋ ۋچاسكەسى بويىنشا داۋىس بەرۋ قورىتىندىسىنا ەش اسەرىن تيگىزبەسە دە، قولدانىستاعى سايلاۋ زاڭناماسىن بۇزۋشىلىق بولىپ سانالادى.

مىنە، وسىنداي قىراعى بايقاۋ جاعدايىن­دا باتىس قازاقستان وبلىسى­نىڭ داۋىس بەرۋگە قاتىسقان سايلاۋشى­لارىنىڭ 82،07 پايىزى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ كانديداتۋراسىن جاقتاپ داۋىس بەرگەنىن ايتا كەتكەن ءلازىم.

قازاقستانداعى كەزەكتەن تىس پرەزي­دەنت سايلاۋىن باستان-اياق بايقاعان ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتى­ماق­تاستىق جونىندەگى ۇيىمنىڭ دەمو­كراتيالىق ينستيتۋتتار جانە ادام قۇ­قىقتارى جونىندەگى بيۋروسىنىڭ (ەقىۇ/دياقب) سايلاۋدى بايقاۋ ميسسياسى (سبم) سايلاۋ اياقتالعاننان كەيىن جاساعان مالىمدەمەسىندە ەلىمىزدىڭ ساي­لاۋ ۋچاسكەلەرىندە داۋىس بەرۋ ءتيىمدى ۇيىمداستىرىلىپ، تۇتاستاي العاندا، راسىمدەر ساقتالعانىن اتاپ ءوتتى. سو­نىڭ ىشىندە سايلاۋ وتكىزۋ ورگاندارى ساي­لاۋشىلارعا باق-تا كەڭ كولەمدە اقپا­رات بەرگەنىن جانە سايلاۋ ناۋقانىن تەڭدەي كورسەتۋ تۋرالى زاڭ ەرەجەلەرى ساقتالعانىن، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى (وسك) سايلاۋعا دايىندىقتى زاڭنامادا بەلگىلەنگەن مەرزىمدە ءتيىمدى جۇرگىزگەنىن، تىكەلەي ەفيردە اشىق وتىرىستار وتكىزىپ، ءوز شەشىمىن قابىلدان­عان كۇنى جاريالاعانىن، مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ راسىمدەرىنە قولجەتىمدىلىگىن جانە قاتىسۋىن ارتتىرۋ بويىنشا بىرقاتار باستامانى قولعا العانىن، كوپ رەت داۋىس بەرۋگە جول بەرمەۋ ءۇشىن العاش رەت ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالارىن سايلاۋ كۇنى سايلاۋشىلار تىزىمىنە قوسىلعان بارلىق سايلاۋشىنىڭ تىركەلۋ مارتەبەسىن ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالى ارقىلى تەكسەرۋگە مىندەتتەگەنىنە قۇپتاۋ ءبىلدىردى. ەقىۇ/دياقب سبم ءوز بايقاۋشىلارى جۇرگىزگەن 1131 بايقاۋدىڭ 95 پايىزىندا داۋىس بەرۋ ۇدەرىسىن وڭ باعالادى.

وزگەرىستەر ماقساتى – سايلاۋشىلار سەنىمىن ارتتىرۋ

بۇرىن جابىق مەكەمە رەتىندە تانىلعان وسك بيىل ءوزىنىڭ جۇمىس ءستيلىن وزگەرتىپ، اشىق فورماتقا كوشتى. سونىڭ ىشىندە وسك توراعاسى مەن مۇشەلەرى بيىل­عى رەفەرەندۋم مەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا بار­لىق ءوڭىردى ارالاپ، اسا ماڭىزدى سايا­سي ءىس-شارالارعا ازىرلىك بارىسىن تەك­سەرىپ، اۋماقتىق جانە ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالارىنا ادىستەمەلىك كومەك كورسەتتى. اسىرەسە جاڭادان قۇرىلعان اباي، الماتى، ۇلىتاۋ وبلىستارىنىڭ اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ تاجىريبەسىزدىگىن ەسكەرىپ، ولارعا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. بۇعان قوسا، ولار اۋماق­تىق سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ، ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارىنىڭ، ساياسي پار­تيالار فيليالدارىنىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، باق وكىلدەرى مەن بلو­گەرلەردىڭ كەڭىنەن قاتىسۋىمەن كوپتە­گەن كەزدەسۋ وتكىزدى. سونداي-اق جوعارى جانە ورتا ارناۋلى وقۋ ورىن­­دارىنىڭ ستۋدەنتتەرى مەن جۇمىس­شى جاستاردىڭ ورتاسىندا بولىپ، ۋاقىت جاعىنان ەش شەكتەۋ قويماي، سۇراق قويۋ تولىق اياقتالعانشا ەكى-ءۇش ساعاتقا دەيىن سوزىلعان اشىق ديالوگ جۇرگىزدى. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، مۇنداي جيىندار­عا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەر­لەرى قاتىستىرىلماي، جۇرتشىلىقتىڭ كوكەيلەرىندە جۇرگەن وي-پىكىرلەرىن ەش­كىم­نەن قىسىلىپ-قىمتىرىلماي ورتا­عا سالۋلارىنا قولايلى مۇمكىندىك تۋعى­زىلدى. جالپى، وسك جەرگىلىكتى اكىم­دىك­تەردىڭ سايلاۋ ۇدەرىسىنە ءجونسىز ارالاسۋى­نا جول بەرمەۋ ماقساتىندا ولارمەن ءتيىستى اراقاشىقتىقتى ساقتاۋعا جەتە ءمان بەرگەنى اڭعارىلدى. وسك وتكىزگەن بارلىق ءىس-شارالار، اتاپ وتسەك «ساراپ­شىلار كەڭەسى»، «جاس سايلاۋشىلار كلۋبى»، بىرنەشە وقىتۋ-پراكتيكالىق سەمينارلارعا قاتىستىم. اشىق ايتۋ كەرەك، ەشقانداي فورماليزم بولعان جوق، قايتا بارلىق پىكىرتالاستار مەن ديسكۋسسيالار وتە تارتىمدى جانە ماعىنالى بولدى.

وسك مۇگەدەكتىگى بار ازاماتتار­دىڭ سايلاۋ راسىمدەرىنە قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە دە ايرىقشا نازار اۋداردى. وسى ماقساتپەن وسك جانىنان قۇرىلعان مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىس توبى مۇشەلەرىنىڭ سانى بۇرىنعى 15-تەن 19-عا دەيىن كوبەيتىلدى جانە ونداعى شەنەۋنىكتەر سانى ازايتىلىپ، ولار­دىڭ ورىندارىنا وڭىرلەردەگى مۇگەدەك­تىگى بار ادامداردىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرى ەنگىزىلدى.

– شىن مانىندە مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ قىزمەتى قايتا قۇرىلىپ، وعان جاڭا لەپ بەرىلدى. دە-يۋرە بار بولعانىمەن، ءىس جۇزىندە جۇمىس ىستەمەيتىن زاڭنامالىق نورمالاردى انىقتاپ، ءتيىستى شارا قولدانۋعا كۇش سالۋ ۇستىندەمىز. ايتالىق، وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىندا العاش رەت كورۋ قابىلەتى ناشار جاندار برايل شريفتىمەن دايىندالعان ترافارەتتى قولدانىپ، بيۋللەتەندەرمەن داۋىس بەردى. بارلىق 10 مىڭ 101 سايلاۋ ۋچاسكەسى وسىنداي «قازاق سوقىرلار قوعامى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى ماماندارىنىڭ كومەگىمەن دايىندالعان ترافارەتپەن قامتاماسىز ەتىلدى. سول ءۇشىن اتالعان قوعامدىق بىرلەستىككە العىسىمىز زور، – دەدى وسك مۇشەسى اناستاسيا ششەگورتسوۆا.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك جايت، وسك – تىكەلەي تەلەەفير ارقىلى كورسەتىلەتىن ءىس-شارالاردى سۋردواۋدارمامەن سۇيەمەلدەۋدى داستۇرگە اينالدىرعان بىردەن-ءبىر مەملەكەتتىك ورگان. وسى ورايدا، وكىنىشكە قاراي، ءتىپتى پارلامەنت پەن ۇكىمەت وتىرىستارىنان جۇرگىزىلەتىن تىكەلەي ترانسلياتسيالار كەزىندە دە ءالى كۇنگە سۋردواۋدارما قولدانىلماي وتىرعانىن ايتا كەتكەن ءجون.

وسك ەلىمىزدەگى سايلاۋ ۇدەرىستەرىنە جاستاردىڭ ەلەۋلى بولىگى نەمقۇرايدى قارايتىنىن ەسكەرە كەلە، بيىلعى پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا وسك جانىنان جاس سايلاۋشىلار كلۋبىن قۇرىپ، وعان بارلىق ءوڭىردىڭ جاس سايلاۋشىلارىنىڭ وكىلدەرىن ەنگىزدى. ونىڭ وتىرىستارىندا جاستاردىڭ ەلەكتورالدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى تالقىلانا باستادى.

وسك ءوزىنىڭ زاڭ شىعارۋ باستاماسى قۇقىعى بولماسا دا، ەلىمىزدەگى سايلاۋ ۇدەرىسىمەن قاتار، سايلاۋ زاڭناماسىن دا جەتىلدىرۋگە مۇددەلى. ونىڭ ۇستىنە، ەقىۇ سياقتى بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ورىندى ۇسىنىمدارىن ىسكە اسىرۋ دا زاڭنامانى جەتىلدىرۋمەن بايلانىستى. وسىعان وراي، وسك جانىنان بيىل كەڭەسشى ورگان رەتىندە ساراپشىلىق كەڭەس قۇرىلىپ، وعان بەلگىلى زاڭگەر-عالىمدار جانە اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ تاجىريبەلى توراعالارى ەنگىزىلدى. ونىڭ العاشقى وتىرىسىندا ەقىۇ/دياقب ربم-نىڭ قازاقستاندا بيىلعى ماۋسىمدا بولعان رەفەرەندۋم جونىندەگى قورىتىندى ەسەبى قىزۋ تالقىلاندى. ساراپشىلار مۇنداي ماڭىزدى قۇجاتتى اشىق تالقىلاۋ مۇمكىندىگى وزدەرىنە العاش رەت بەرىلگەندىگىن ريزاشىلىقپەن اتاپ ءوتتى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «جاڭا قازاقستان: جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ جولى» جولداۋىندا بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس كەلەسى جىلدان باستاپ اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى كاسىبي نەگىزدە جۇمىس ىستەۋگە كوشەتىنى دە – وتە ماڭىزدى جايت. بۇل شارا اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى مۇشەلەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، سايلاۋ ۇدەرىستەرىنىڭ كاسىبي جوعارى دەڭگەيدە، ءادىل دە اشىق وتۋىنە وڭ ىقپالىن تيگىزەدى دەپ ويلايمىز.

– ءوز باسىم اۋماقتىق، ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ مۇشەلەرى – وزدەرىنە تاپسىرىلعان جۇمىستى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن اتقاراتىن، ازاماتتىق ۇستانىمدارى بەرىك، ناعىز مەملەكەتشىل ادامدار دەپ سانايمىن. سولاردىڭ ىشىندە اقتوبە جانە قوستاناي وبلىستىق سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ بۇرىنعى توراعالارى گۇلنار كۇنباەۆا مەن انتونينا ماركوۆانىڭ جارقىن بەينەلەرى ءاردايىم جادىمىزدا ساق­تالادى. ولار 2019 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە قاتتى ناۋقاستانىپ جۇرسە دە ءوز مىندەتتەرىن اقىرعى دەمدەرى قالعانشا ابىرويمەن اتقارىپ، قاي­تىس بولدى، – دەدى وسك مۇشەسى ءسابيلا مۇستافينا. ال ءبىزدىڭ ەسىمىزگە 2016 جىلى بولعان پارلامەنت ءماجىلىسى مەن بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار سايلاۋى ناۋقانى كەزىندە قوستاناي وبلىسىنداعى دەنيسوۆ اۋداندىق سايلاۋ كوميسسياسىنا مۇشە بولعان ءبىر جىگىت قاتتى بوران سوعىپ، جولدار جابىلىپ، كولىك قاتىنا­سى توقتاپ قالعاندا قىرۋار جەردەگى اۋىل­داردىڭ سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە داۋىس بەرۋ بيۋللەتەندەرىن شاڭعىعا ءمىنىپ اپارىپ بەرگەنى ءتۇستى. ونى وسىلاي ىستە دەپ ەشكىم دە قىستاعان جوق ەدى...

ءتۇيىن. وسك توراعاسى نۇرلان ءابدىروۆ ءبىر سوزىندە: «ورتالىق سايلاۋ كوميس­سياسى ءوز جۇمىسىن زاماناۋي بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيا قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ، بارىنشا اشىق جۇرگىزۋدى كوزدەپ وتىر. مەملەكەت باسشىسىنىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىنا سايكەس حالىقتىڭ ءارتۇرلى توپتارىمەن اشىق ديالوگ جۇرگىزىپ، ونىڭ بارىسىندا ايتىلعان سىني ەسكەرتپەلەر مەن ۇسىنىستاردى سايلاۋ پروتسەسىن جانە سايلاۋ زاڭناماسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا جەتە ەسكەرەتىن بولامىز. ءبىز ءۇشىن ەڭ باستىسى – سايلاۋشىلاردىڭ ەلىمىزدىڭ سايلاۋ جۇيەسىنە سەنىمىن ارتتىرۋ»، دەگەن ەكەن.

بىزدىڭشە، بيىلعى وسك ۇيىتقى بولعان وڭ وزگەرىستەر – ەلىمىزدىڭ سايلاۋ جۇيەسىندەگى ادىلدىك پەن اشىقتىققا ۇمتىلىستىڭ ايعاعى.