بيىل ەلىمىزدە قانداي زاۋىتتار مەن فابريكالار اشىلدى؟

جاڭا وندىرىستەر اشۋ، ماسەلەن، قانداي دا ءبىر زاۋىت نەمەسە فابريكانى ىسكە قوسۋ – بۇل كەز كەلگەن كاسىپكەر تاۋەكەل ەتە بەرمەيتىن قاجىرلى ەڭبەك پەن ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتەتىن پروتسەسس. سول ءۇشىن دە مەملەكەت بيزنەس-باستامالاردى، اتاپ ايتقاندا، قر پرەزيدەنتىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ازىرلەنىپ، ۇكىمەت بەكىتكەن 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبا شەڭبەرىندە قولداۋ شارالارىن قاراستىردى.

جىل سايىن وسىنداي قولداۋعا مۇقتاج ونداعان مىڭ كاسىپكەر مەملەكەتتىڭ كومەگىنە جۇگىنەدى: بىرەۋلەرگە سۋبسيديالاۋ نەمەسە نەسيەلەر بويىنشا كەپىلدىك الۋ كەرەك بولسا، ەندى بىرىنە – يننوۆاتسيالىق يدەيالارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن گرانت، كەي كاسىپكەرلەرگە – ءتيىستى ينفراقۇرىلىمدى جۇرگىزۋ جانە كونسۋلتاتسيالىق قىزمەتتەر الۋ قاجەت.

البەتتە، وسىنداي بىرلەسكەن جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە ەل ەكونوميكاسىنىڭ قۋاتىن ارتتىراتىن جاڭا كاسىپورىندار پايدا بولادى. ولاردىڭ ىسكە قوسىلۋى باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكانى دامىتۋعا، يمپورتتىڭ ورنىن الماستىرىپ، رەسپۋبليكانىڭ ەكسپورتتىق مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار جاڭا كاسىپورىنداردىڭ اشىلۋى قوعامنىڭ وزگە دە سالالارىنا، سونىڭ ىشىندە ەڭبەك نارىعىندا جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا، سول ارقىلى حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋعا مۋلتيپليكاتيۆتى اسەر ەتەدى.

بيىل «وڭتۇستىك» شىمكەنت يندۋستريالىق ايماعىندا «QazAlPack» جشس اليۋميني بانكالار مەن سۋسىندارعا ارنالعان قاقپاق تۇرلەرىن شىعاراتىن زاۋىت اشىلدى. بۇل – ورتالىق ازياداعى وسىنداي ءونىم شىعاراتىن العاشقى زاۋىت. ونىڭ قۋاتتىلىعى جىلىنا 750 ملن جيىنتىق ءونىمدى قۇرايدى. ءوندىرىس جەلىسىنىڭ جىلدامدىعى سەكۋندىنا 50 بانكا نەمەسە مينۋتىنا 3000 قاقپاق شىعارۋعا مۇمكىندىگى بار. جوبا اقش-تىڭ ەڭ وزىق قوندىرعىلارىمەن جابدىقتالعان.

اقتوبەدەگى كەراميكالىق گرانيت پەن كەراميكا تاقتاي جانە باسقا دا قۇرىلىس ماتەريالدارىن شىعاراتىن تاعى ءبىر جاڭا زاۋىت («زەردە-كەراميكا اقتوبە» جشس) اۋدانى 15 گا الاڭدا ورنالاسقان. بۇعان دەيىن كومپانيا شىمكەنتتە وسى تەكتەس كاسىپورىندى ىسكە قوسقان بولاتىن. بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن جابدىقتار ساتىپ الىنىپ، ەكىنشىسى زاۋىتتىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى.

كاسىپورىننىڭ وندىرىستىك قۋاتى جىلىنا 5 ملن شارشى مەتر تاقتاي شىعارۋعا جەتەدى. ونىمدەر ەۋروپالىق ساپا ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەدى، ىشكى نارىققا جەتكىزىلەدى جانە رەسەي، تاجىكستان، وزبەكستان، قىرعىزستان ەلدەرىنە ەكسپورتتالادى. الدىن الا باعالاۋلار بويىنشا، زاۋىت ونىمدەرى قازاقستاننىڭ كەراميكالىق تاقتايعا دەگەن قاجەتتىلىگىن تولىقتاي قامتيدى. سونىمەن قاتار مۇندا 180-نەن استام ادام جۇمىسقا ورنالاستى.

«گرانت-يۋت» جشس الماتىدا اياق كيىم ءوندىرىسىن جولعا قويدى.

كاسىپورىن بيزنەستى مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىنىڭ كومەگىمەن جۇمىس ىستەپ تۇرعان فابريكانىڭ اۋماعىن جاڭعىرتىپ، كەڭەيتتى. قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيا جىل سايىن تابيعي شيكىزاتتان 120 مىڭ جۇپقا دەيىن ساپالى ءارى جايلى اياق كيىم شىعارادى. ءونىم تولىقتاي دەرلىك ەلىمىزدىڭ ىشكى نارىعىنا جىبەرىلەدى.

سونداي-اق 2022 جىل قارساڭىندا قوستاناي وبلىسىندا «BEEF EXPORT Group» جشس جاڭا ەت وڭدەۋ كومبيناتىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. ول حالال نورمالارى بويىنشا جانە حالىقارالىق ەكوستاندارتقا سايكەس ەت ونىمدەرىن وندىرۋگە باعىتتالعان. كاسىپورىن تاۋلىگىنە 23 900 كگ ەت ونىمدەرىن وندىرەدى، سونداي-اق مامانداندىرىلعان جۇك ماشينالارىنىڭ كومەگىمەن ونى تۇتىنۋشىلارعا ء(ىرى ساۋدا جەلىلەرى، قوعامدىق تاماقتاندىرۋ ورىندارى، بازارلار جانە ت.ب.) جەتكىزەدى.

سونىمەن قاتار شىعىس قازاقستان وبلىسىندا قۋاتتىلىعى جىلىنا 200 مىڭ تونناعا دەيىن جەتەتىن «Altyn Shyghys» جشس وسىمدىك مايىن شىعاراتىن زاۋىت اشىلدى. 

كاسىپورىن بولگاريا، تۇركيا، گەرمانيا، نيدەرلاند جانە ۋكراينا ەلدەرىنەن اكەلىنگەن زاماناۋي قوندىرعىلارىمەن جابدىقتالعان، ءوندىرىس قالدىقسىز جۇمىس ىستەيدى جانە تولىقتاي اۆتوماتتاندىرىلاتىن بولادى.

زاۋىت ونىمدەرى قىتايعا، يرانعا، وزبەكستانعا جانە باسقا ەلدەرگە ەكسپورتتالادى دەپ كۇتىلۋدە.

ۇلىتاۋ وبلىسىندا «قازتەحفيلتر» جشس جوعارى ەۋروپالىق ستاندارتتار بويىنشا اۋا سۇزگىشتەرىنىڭ ەلەمەنتتەرىن ءوندىرۋدى جولعا قويدى. كومپانيا اۆتوموبيلدەر مەن توڭازىتقىش قوندىرعىلارىنا ارنالعان اۋا فيلترلەرىنىڭ تۇرلەرىن، سونداي-اق 2تە116 تەپلوۆوزدارىنا ارنالعان ماي فيلترلەرىن شىعارادى.

بيىل «قازمۇنايحيم» جشس «پاۆلودار» اەا اۋماعىندا  جوعارى تەحنولوگيالىق زاماناۋي جابدىقتارمەن جاراقتاندىرىلعان مۇناي وڭدەۋ مەن مۇناي وندىرۋگە ارنالعان قوسپالار مەن رەاگەنتتەر شىعاراتىن زاۋىتتى پايدالانۋعا بەردى. سونىمەن قاتار كومپانيا سۋ تازارتاتىن رەاگەنتتەر شىعارادى. 

بۇل – قازاقستانداعى مۇناي-حيميا ونىمدەرىن جاساپ شىعاراتىن تولىق تسيكلدى العاشقى ءوندىرىس. ونىڭ قۋاتى – جىلىنا 30 مىڭ توننا رەاگەنتتەر مەن قوسپالار.

بۇرىن رەسپۋبليكانىڭ مۇناي-گاز سالاسىنا ارنالعان حيميالىق رەاگەنتتەردىڭ 95%-ى شەتەلدەن اكەلىنەتىن. الايدا، اتالعان زاۋىتتىڭ ىسكە قوسىلۋى پاۆلودار وبلىسىن عانا ەمەس، سونداي-اق باسقا دا مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارى بار وڭىرلەردى رەاگەنتتەرمەن 60%-عا قامتاماسىز ەتۋگە جانە ءونىمدى تمد، ەۋروپالىق وداق، تاياۋ شىعىس جانە اقش ەلدەرىنە ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ بولجانىپ وتىر.

2022 جىلى الماتى وبلىسىندا برويلەر ەتىن ءوندىرۋ جانە قايتا وڭدەۋ بويىنشا تولىق تسيكلدى قۇس كەشەنى اشىلدى («پريما قۇس» جشس).

ونىڭ قۋاتتىلىعى جىلىنا 35 مىڭ توننا ءونىمدى قۇرايدى. ايتا كەتەيىك، قازاقستان قۇس وسىرۋشىلەر وداعىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا رەسپۋبليكانىڭ قۇس ەتىنە جىل سايىنعى قاجەتتىلىگى – شامامەن 300 مىڭ توننا.

جاڭا جوبالار وندىعىنا الماتىداعى «QUWATT» جشس-ءنىڭ ەلەكتر جابدىقتارى مەن قۇرامداس بولشەكتەرىن (ديزەلدى گەنەراتورلار، ەلەكتر تاراتۋ قالقاندارى مەن شكافتار، ماڭدايشالار، ترانسفورماتورلىق قوسالقى ستانتسيالار جانە ت.ب.) شىعاراتىن كاسىپورىن جانە اباي وبلىسىنداعى «قازپوليگراف» جشس بۋىپ-ءتۇيۋ ماتەريالدارىنىڭ كەڭ سپەكترىن شىعاراتىن قازاقستانداعى ءىرى ءوندىرىس كىرەدى.

قورىتىندىلاي كەلە، مەملەكەت «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورى» اق ارقىلى سوڭعى 25 جىلدا جالپى سوماسى 10،3 ترلن تەڭگەدەن اساتىن 180 مىڭنان استام جوباعا قولداۋ كورسەتتى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە قارجىلىق، ينفراقۇرىلىمدىق جانە كونسۋلتاتسيالىق قولداۋ شارالارىنان بولەك، جالپى بيزنەس جۇرگىزۋ ءۇشىن قولايلى جاعدايلار جاسالۋدا.

اتاپ ايتقاندا، قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ۇكىمەت نەگىزسىز قويىلاتىن تالاپتار مەن تەكسەرۋلەردىڭ كۇشىن جويۋ، سالىق راسىمدەرىن جەڭىلدەتۋ، كاسىپكەرلىكتى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن جاڭا ىنتالاندىرۋ شارالارىن قابىلداۋ باعىتىندا دا مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋدە.