داۋىستىڭ دا ءتۇسى بار

مۇنداي شىعارمالاردى وقىپ وتىرىپ كەنەت ءوزىڭدى نەمەسە وزىڭدىكىنە ۇقساس مىنەزدەردى كورىپ قالىپ، سۇمدىق تاڭعا­لاسىڭ. كەيدە امالسىز قۋىستاناسىڭ. جازۋدىڭ، جالپى ادەبيەتتىڭ قۇدىرەتى سول، ءتىپتى داۋسىڭىزدىڭ ءتۇسىن دە جاسىرا المايسىز. «داۋىستىڭ ءتۇسى بولۋشى ما ەدى؟» دەيسىز عوي...

مارحابات بايعۇتتىڭ «داۋىستىڭ ءتۇسى» دەگەن شاپ-شاعىن اڭگىمەسى بار. وتىرىك كۇلگەنىڭ، جاساندى سويلەگەنىڭ، ءسوزىڭ بەن ءىس-ارەكەتىڭدەگى ەلەۋسىز ءساتتى دە، كوڭىل تۇكپىرىندەگى استان-كەستەڭى شىققان جاسىرىن سىرلاردى دا، ءتىپتى ميىعىڭداعى مىرس ەتكەن جىميىستى دا جان تامىرشىسىنداي جايىپ سالادى. وسىنىڭ ءبارىن انىقتايتىن – داۋىستىڭ ءتۇسى. بۇل ءوزى قاشان، نەدەن باس­تالىپ ەدى؟ ءبارى مامىردىڭ مامىراجاي تۇنىندە ەسماقان دوسبولوۆتىڭ ومىردەن وتكەنىنەن باستالدى ما؟ جو-جوق، ەڭسەبەك ءاسىلوۆتىڭ داۋسىنىڭ قۇبىلۋى سوناۋ ءبىر جىلداردا – قىزمەتكە بىرگە كەلگەن ەسكى دوسىنىڭ كەنەتتەن جوعارىلاپ، اتاق-ابىرويى ارتىپ، كول-كوسىر قولپاشقا يە بولعان ساتىنەن باستالدى. ال ءوزى سول باياعى قالپىندا – بۇرناعى ورنىندا. نە ارتقان ءبىر داڭقى جوق، نە كوبەيگەن ءبىر دوسى جوق. كەرىسىنشە، ءوزىنىڭ ويىن­شا، بىرگە وسكەن جاقسى دوستاردىڭ كوبى بۇل كۇندە الىستاعان. سودان بەرى ەسماقانمەن تەك رەسمي سويلەسەدى. سودان بەرى داۋىستىڭ ءتۇرلى ءتۇسىن سەزەتىن بولعان ءھام ءوز داۋسىنىڭ ءتۇسى دە وزگەرگەن.

جازۋشى دوستار اراسىنداعى ديالوگ­تەردەگى داۋىس تۇستەرى ارقىلى ىشكى قۇپيا سەزىمدەرىن، جان ارپالىستارىن اشادى. ادامدار اراسىنداعى باسەكە، كۇنشىلدىك، ىشتارلىق، قىزعانىشتىڭ سوڭى نەگە اپارارىن شىعارما اداسپاي كورسەتەدى. «العاش وسى قالاعا قەل­گەندە اپتا سايىن باس قوسىپ، بىرگە شاي ىشپەسە، ءبىرىن-ءبىرى اڭساپ تۇراتىن سەكىلدى ەدى. بىرتە-بىرتە ارالارى الىستادى. بارا-بارا ءبىر-ءبىرىنىڭ ۇيىنە باس سۇعۋدى سيرەتتى. وقتا-تەكتە تەلەفونمەن تىلدەسكەندى قاناعات تۇتتى. كەيىن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ تۇرىپ، ءبىر-بىرىنەن ەرتەرەك قۇتىلۋعا تىرىساتىنداي بولىپ كورىنەتىن. ونىڭ ۇنىنەن ەشتەڭە اڭعارا الماي دال بولاتىن كەيدە. ءوز داۋ­سىنان ءوزى ءىش جياتىن» دەپ تولعانادى ەڭسەبەك. قاراپ وتىرسا، وسىنىڭ ءبارىن سول ەسماقان قايتىس بولعاندا كۋرورتتا جاتىپ تەرەڭدەپ ويلانىپتى. ءتىپتى ءوزىنىڭ ەسكى دوسىنىڭ قازاسىنا ءبىر ءسات قايعىرماعانىنا، «ورنىنا كىم بولار ەكەن؟» دەپ كۇبىر ەتكەنىنە تاڭعالدى. ءسويتىپ وتىرىپ، ءوز-ءوزىن دە قوسا مىنەپ، «مەيىرىم قالماعان با؟» دەيدى.

«مەيىرىم قالماعان با؟» – شىعار­مانىڭ ءبىر كۋلتى ىسپەتتەس. كەيىپكەر ەڭسەبەك تە ءار داۋىستىڭ ءتۇسىنىڭ قۇ­بىل­­عانىن سەزىپ وتىرىپ، ىلعي وسىلاي
ويلايدى. ءار جاقتان ەستىلەتىن ءتۇسى بۇ­زىلعان داۋىستاردىڭ اربىرىنەن كۇدىك­تەنىپ، سۋىق وي اۋلاۋعا دايىن تۇراتىنىن كەيدە ءوزى دە تۇسىنبەيدى. ەسماقاننىڭ ەش­بىر ءسوزىن شىن كورمەيدى.

«قاراشى! قاراي گور، ءارتىس! ادەيى ايقايلاپ، داۋسىنىڭ ءتۇسىن بىلدىرمەي تۇر. كوڭىلىندەگى باتتاسقان كىردى جاسىرماق. بالە. سۇمىن قاراشى!» – دەيتىن بۇل ىشىنەن».

ول بارىنەن مەيىرىم ىزدەدى. ءتۇسى وزگەر­گەن داۋىستاردىڭ، ءوڭى قۇبىلعان بەينەلەردىڭ بارىنەن مەيىرىم كۇتتى. ۇيىندەگى شاي قۇيىپ وتىرىپ قانسىز-ءسولسىز، بىراق ءاجىمسىز بەتىن ەسىك جاققا بۇرىپ وتىراتىن ايەلىنە قاراپ تا وسى سۇراقتى قوياتىن. «مەيىرىم دەگەندەر قايدا كەتتى؟ بولعان با ءوزى؟ بار ما؟» ول ىلعي ءوزىن ەسماقانمەن سالىستىراتىن. جاسى الپىسقا جاقىنداپ كەلەدى. جۇرت تويلاعان دا، ەلۋىن دە اتاپ وتكەن جوق. تولعان-تولماعانىن ەشكىم بىلمەدى دە. ىشتەگى قىرىلعا مۇنىڭ دا قاتىسى بار.

«شىن جاسىنىڭ نەشەدە ەكەنىن ءوزى دە بىلمەيتىندەي. بىلگىسى كەلمەيدى. بۇلدىر. بۇلدىر ەمەس، بۇلدىرگەن. ءوزى ەمەس، əكەسى. سوعىستىڭ الدىندا مۇنىڭ جاسىن كىشىرەيتىپتى، كەيىن ۇلكەيتىپتى. Əيتەۋىر قۇجاتتارىندا شىن جاسى جا­زىل­ماعان. جاسى وتىرىك بولعان سوڭ بۇكىل تىرلىگى، عۇمىرى دا جالعان سياقتى بولىپ كەتەدى كەيدە. ءسويتىپ، ەل سياقتى، ەسماقان سياقتى ەلۋىن دە اتاپ وتە المادى. الپىسى دا اتاۋسىز وتەتىن شىعار. جەتپىسى دە سولاي بولار. سەكسەننەن دە دəمەسى جوق ەمەس. بىراق كىم ءبىلىپتى؟»

تاعدىردىڭ وسىلاي ەكى دوستىڭ ءومىرىن اراعا مانساپ، قوشەمەت، داڭق سياقتى وتە-موتە قاۋىپتى قۋانىشتاردى سالىپ، الىستاتىپ جىبەرگەنىنە كۇيىنەدى. شىن مانىندە، ولاردى الىستاتقان قىزمەت ەمەس، ىشتارلىق شىعار... بالكي، ەسكى دوسىنان اياقاستى سۋىنعان ءوزى بولار...

تۇپتەپ كەلگەندە، اۆتور شاعىن سيۋجەت­­تە جاقىن جانداردىڭ داۋىس قۇبى­لىس­تارىنىڭ قۇبىلۋىنا قۇرىلا وتىرىپ، مانساپ جولىندا وزگەرگەن مىنەز-قۇلقىن مىنەيدى. ادامزات تابيعاتىن­داعى كەرەعار ەكىۇداي سەزىمدەردىڭ ەشقاشان تاۋسىلمايتىنىنا، ءتىپتى مىنا قوعام قاراما-قايشىلىقتاردان تۇراتىنىنا تاڭعالاسىڭ.