ىنساپ پەن ىسىراپ

بۇل رەتتە ەلىمىزدىڭ ومىرىندە بولعان ءبىر كەلەڭسىز جايت ءالى ەسىمىزدە. 2006 جىلعى قىركۇيەك ايىندا وتكەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا «قازاقتەلەكوم» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى ايىنا 365 مىڭ دوللار  جالاقى جانە جىل قورىتىندىسى بويىنشا 2 ملن دوللار بونۋس العانى سىنالىپ، ۇكىمەتكە ونى قىزمەتىنەن بوساتۋ تاپسىرىلعان ەدى. ءسويتىپ، «قازاقتەلەكوم» باسشىسى قىزمەتىنەن بوساتىلىپ قانا قويماي، العان بونۋسىن ەل قازىناسىنا قايتارعان. كەيىن سول كەزدەگى «سامۇرىق» مەملەكەتتىك حولدينگىنىڭ ديرەكتورى انىعىندا «قازاقتەلەكوم» اق پرەزيدەنتىنىڭ ورتاشا جىلدىق جالاقىسى 140 مىڭ دوللار، بونۋسى 1،7 ملن دوللار، ال ونىڭ باسشىسى بولىپ سانالاتىن ءوزىنىڭ جالاقىسى 34 مىڭ دوللار عانا ەكەنىن ايتىپ اقتالۋعا تىرىسقان.

سودان كەيىن ۇلتتىق كومپانيالار مەن كۆازيمەملەكەتتىك كاسىپورىندار باسشىلارىنىڭ جالاقىلارى مەن بونۋستارى ەداۋىر قىسقارتىلىپ، ءتارتىپ ورناتىلعانداي بولعان. الايدا «كون قۇرىسسا، قالىبىنا بارادى» دەمەكشى، ۋاقىت وتە كەلە ۇلتتىق كومپانيالار باسشىلارىنىڭ «تابەتتەرى» قايتا اشىلعان ءتارىزدى. سول سەبەپتى وسىدان ءبىر جارىم ايداي بۇرىن ماقسات رامانقۇلوۆ باستاعان پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ءبىر توپ دەپۋتاتى ورىندى دابىل قاعىپ، ۇكىمەتكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. ولاردىڭ مالىمدەۋىنشە، مەملەكەتتىك كومپانيالار جىل سايىن زيان شەگىپ جاتقاندارىنا قاراماستان، ولاردىڭ باسشىلارى بونۋس پەن سىياقى الۋدان تارتىناتىن تۇرلەرى كورىنبەيدى.  ماسەلەن، «قازاتومونەركاسىپ» ۇلتتىق اتوم كومپانياسى» اق كۇن باتارەيا­لارىن ءوندىرۋ جونىندەگى «KazPV» جوباسىنا مەملەكەتتىڭ 88 ملرد تەڭگە قارجىسىن جۇمساعانىمەن، ونى جەكەمەنشىككە نەبارى 1،3 ملرد تەڭگەگە بەرە سالعان. ءسويتىپ، وسى كوپە-كورىنەۋ ءتيىمسىز مامىلەدەن ۇلتتىق كومپانياعا كەلتىرىلگەن زالال 86 ملرد تەڭگەدەن اسىپ تۇسكەن. وسىنداي شىعىنعا باتقانىنا قاراماستان، «قازاتومونەركاسىپ» باسشىلارى 2019-2021 جىلدارى 4 ملرد تەڭگەدەن استام سىياقى العان.

«قازاقستان تەمىر جولى» ۇلتتىق كومپانياسى» اق دا ميللياردتاعان تەڭگە شىعىنعا باتىپ جاتسا دا، وتكەن جىلى ءوزىنىڭ توپ-مەنەدجەرلەرىنە 600 ملن تەڭگە بونۋس تولەگەن.

ماجىلىسمەندەر كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور ەلىمىزدىڭ ىشكى جالپى ءونىمى­نىڭ 60 پايىزىنا جۋىعىن قالىپتاس­تىراتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ بۇكىل كىرىسى مەن شىعىسىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ءبىر بولىگى ەتۋدى جانە قوعام مەن پار­لا­مەنتتىڭ جاريا تالقىلاۋىنان وتكى­زۋدى، سونداي-اق ولاردىڭ توپ-مەنەد­جەرلەرىنە سىياقى تولەۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋدى ۇسىنعان. ۇكىمەتتىڭ دەپۋتاتتارعا قايتارعان رەسمي جا­ۋابىندا بيىل قارجى مينيسترلىگىنىڭ ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت كوميتەتى 6 كۆازيمەملەكەتتىك كاسىپورىندا جۇرگىز­گەن تەكسەرىستەر ناتيجەسىندە جالپى سوماسى 387،1 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن بيۋدجەت زاڭناماسىن بۇزۋشىلىقتار اشكەرەلەنىپ،  ولاردىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ ارەكەتتەرىندە قىلمىستىق بەلگىلەر بار اۋديت ماتەريالدارى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا تاپسىرىلعانى، سونداي-اق 2024 جىلدان باستاپ پارلامەنتكە مەملەكەتتىك اكتيۆتەردى باسقارۋ جونىندەگى ۇلتتىق بايانداما ۇسىنىلاتىنى ايتىلىپتى.

ايتپاقشى، بيىلعا دەيىن ۇلت­تىق كومپانيالاردىڭ ديرەكتورلار كەڭەس­تە­رىن، نەگىزىنەن، ۇكىمەت مۇشە­لەرى مەن باسقا دا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالار باسقارىپ كەلدى. مىسالى، بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر اسقار مامين «قا­زاق­ستان تەمىر جولى» ۇك» اق ديرەك­تور­لار كەڭەسىنىڭ توراعا­سى بولعان ەدى. قازىرگى ۇكىمەت مۇن­داي پراكتيكادان باس تارتا باستا­عان سىڭايلى. بۇل – وڭ نى­شان. ايتپەسە، قازەكەمنىڭ «كۇلشەلى بالا سۇيكىمدى...» دەگەنىندەي، توپ-مەنەد­جەر­لەر­­دىڭ جۇمىس ناتيجەلەرىنە قارا­ماس­تان، ولارعا جۇزدەگەن ميلليون تەڭ­گە بو­نۋس تولەۋدىڭ تىيىلۋى ەكىتالاي سياقتى.