دىندارلىعىمىزدان داڭعويلىعىمىز باسىم-اۋ...

الايدا وسى ورىندى ءپاتۋانى اۋىلدارداعى مولدالاردىڭ ءبارى بىردەي جەرگىلىكتى جاماعاتتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرىپ، بىرىڭعاي ءتارتىپ ورناتا الماي كەلەدى. كەي جەرلەردە قاقاعان ايازدى كۇنى دە قابىردىڭ ءتورت بۇرىشىنان ءتورت ادام ايات وقيتىن ءداستۇر شىعارىپ الىپتى. ال قايسىبىر اۋىل­دا ءدىندارلاردىڭ جارىسا ايات وقۋى ءالى كۇنگە جالعاسىپ جاتىر. بۇعان ءتىپتى جۇرتقا ونەگە ايتىپ، ورتاق تارتىپكە شاقىراتىن ءجونى بار، اجەپتاۋىر قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن ازاماتتار دا اۋىلداعى تۋىسى قايتقان كەزدە ەش قارسىلىق بىلدىرە الماي، كوپتىڭ ىڭعايىنا جىعىلىپ جۇرگەنىن كورىپ ءجۇرمىز. قىزىلجارمەن اۋىلى ارالاس، قويى قورالاس كوكشە وڭىرىندە دە وسىلاي بولىپ شىقتى.

«بىردە شالعايداعى ءبىر اۋىلعا قايتىس بولعان جاماعايىندى جەرلەۋگە باردىق. قاتتى اياز ەدى. سوعان قاراماستان قابىر باسىندا جارىسا ايات وقۋ باستالدى. ءبىز سياقتى قالادان كەلگەن اعايىنداردىڭ كوبىنىڭ اياعىندا تابانى جۇقا، قونىشى قىسقا ەتىك. سۋىق ءوتىپ، دەنەمىزدى دىرىلدەتىپ اكەتىپ بارادى. كەمى جەتى-سەگىز ادام ايات وقىدى-اۋ دەيمىن. سول ساتتە شەتتەن كەلگەن جاسى ۇلكەن اقساقالدىڭ ءبىرى: «وڭشەڭ دۇمشە نەمەلەر، قاشان دوعاراسىڭدار؟! ايات وقۋ باسەكەسىنە كەلىپ پە ەدىڭدەر؟! ورتالىق مەشىتىمىزدىڭ قابىر باسىندا قۇران ءبىر-اق رەت وقىلسىن دەگەن ءپاتۋاسىن نەگە تىڭدامايسىڭدار؟ اياعىمىزدان سۋىق وتكىزىپ اۋىرۋ ءۇشىن كەلدىك پە مۇندا؟!»، دەپ ايعايعا باستى. ءسويتىپ، جانىمىز قالدى...»، دەيدى كوكشەتاۋلىق جولداسىم.

دەمەك سولتۇستىك وڭىرلەردەگى مەشىتتەردىڭ باسشىلارى الدىمىزدا «كارى قۇدا» – قىس قىلىشىن سۇيرەتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرىپ، ءولىم جونەلتۋ كەزىندەگى جارىسا ايات وقۋ ء«داستۇرىن» تىيۋ ماسەلەسىنە تاعى ءبىر نازار اۋدارىپ، ءتيىستى شارا قولدانسا، قۇبا-قۇپ بولار ەدى. مۇنىڭ ءوزى حالىق دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن ماڭىزدى ەكەنى داۋسىز.

ەل ىشىندەگى ءولىم-ءجىتىم جونەلتۋ سالتتارى دا ويلاندىرماي قويمايدى. قيماس كىسىسىنەن ايىرىلىپ ءبىر قينالعان كەدەي ادام ونى اقتىق ساپارعا اتتاندىرۋ ءۇشىن تاعى دا قينالاتىنى راس. وسىنداي تىعىرىققا تىرەلگەن كەزدە كومەك قولىن سوزاتىن باقۋاتتى اعايىن تابىلسا نەمەسە كوكشە وڭىرىندەگى بىرقاتار اۋىلداعىداي كورشى-قولاڭدارى قارايلاسىپ، اۋىرتپالىقتى بىرگە كوتەرىسسە، ول – ارينە، قارالى ءۇي ءۇشىن ۇلكەن جەڭىلدىك. ايتپەسە، شىنىندا دا، ء«ولىم جوقتىڭ ارتىن اشادى» دەگەندەي، كەدەيلەر قيىن جاعدايعا تاپ بولىپ جاتادى. وسىنى ەسكەرگەن كوكشەتاۋ قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسى، جەرگىلىكتى مەشىت، «ەل بىرلىگى» قوعامدىق بىرلەستىگى بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن ءوزارا اقىلداسا كەلىپ، كىسى جەرلەۋ راسىمىنەن كەيىن بەرىلەتىن اس ءمازىرىن شەكتەۋدى ۇيعارعان. مەشىت اسحاناسىنا جينالعان جاماعاتقا داستارقانعا تەك ماي، باۋىرساق، نان، كامپيت قويىپ، شاي بەرۋ جەتكىلىكتى دەپ تاپقان. بۇل باستاما تۇرمىسى تومەن اعايىندارعا قولايلى ەكەنى انىق. ال باي-باعلاندار مەن اۋقاتتى تۋىس-تۋعانى كوپ كىسىلەر اسقا جىلقى سوياتىن بايىرعى داستۇرىنەن جاڭىلعان جوق. تەك جەرگىلىكتى مەشىت باسشىلارى استاۋعا سالىنىپ بەرىلەتىن ەتتى داستارقانعا تۋراپ اكەلگەن ءجون دەپ ۇيعارىپتى. الايدا بۇل ءپاتۋانى دا جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ ءبارى بىردەي قولداي قويماپتى. «وسى اس ءۇشىن ادەيى سەمىرتكەن مالىمىز ەدى. داستارقانعا مۇشەلەرىن تۋراپ اكەلمەي، جۇرتقا كورسەتىپ بەرگىمىز كەلەدى...»، دەپ داڭعويلاناتىندار از ەمەس كورىنەدى.

«بەرتىندە اكەسى دۇنيەدەن وزعان ءبىر كاسىپكەر داستارقانعا ەتتى تۋراپ اكەلۋگە قارسى بولىپ، ورتالىق مەشىتتىڭ باس يمامىنا مەنى ەرتىپ باردى. «ەكى مەيرامحانادا اس بەرگەلى جاتىرمىز. سىزدەن ءوتىنىپ سۇرايتىنىم – ەتتى تۋراماي، مۇشەلەرىن استاۋعا تۇتاس كۇيىندە سالۋعا رۇقسات بەرىڭىز»، دەدى. باس يمام ءسال ويلانىپ بارىپ: «وندا ءسىز مەشىتكە ساداقا بەرىڭىز»، دەدى. «قانشا بەرەيىن؟»، دەپ سۇرادى كاسىپكەر. «ەكى مەيرامحانا ءۇشىن ەكى جىلقىنىڭ قۇنىنا تەڭ قارجى شىعارىڭىز»، دەدى باس يمام. شاماسى، ول كاسىپكەر بۇل شارتتى قابىل المايتىن شىعار دەپ ويلاسا كەرەك. بىراق كاسىپكەر بىردەن كەلىسىم بەرىپ، باس يمامنىڭ كوزىنشە مەشىتتەگى ساداقا جاشىگىنە ءبىر ميلليون تەڭگەنى مەنىمەن بىرگە ساناپ سالدى. ءسويتىپ، باس يمامنىڭ شەگىنەتىن جەرى قالمادى...»، دەيدى جولداسىم.

ءيا، ءبىزدىڭ دىندارلىعىمىزدان داڭعويلى­عىمىز باسىم-اۋ ءالى...