ەندىگى مەجە - پاريج – دەيدى ەركىن كۇرەستەن الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى ازامات داۋلەتبەكوۆ

– ازامات، سەن كۇنى كەشە عانا جەر-جاھاننىڭ ەڭ بەلدى بالۋاندارى باس قوسقان بايراقتى باسەكەدە قولا مە­دال يەلەنىپ، بارشا قازاق جانكۇيەر­لەرىن قۋانتتىڭ. جۇلدە قۇتتى بولسىن! اۋەلى بەلگرادتىڭ بوزكىلەمىندەگى بەلدەسۋلەرىڭ قالاي وربىگەنى جايىندا اڭگىمەلەپ بەرسەڭ.

– بەلگرادتا بارلىعى بەس كەزدەسۋ وتكىزدىم. العاشقى اينالىمدا پانا­مەريكا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى، سول قۇرلىقتىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى، كۋ­بالىق يۋرەسكي توررەبلانكادان ءبىر عانا ۇپاي ايىرماشىلىعىمەن باسىم ءتۇس­تىم. كەلەسى كەزدەسۋدى يسپانيا تۋىنىڭ استىندا ونەر كورسەتكەن وسەتين جىگىتى، ەۋروپا بىرىنشىلىگىنىڭ قولا جۇل­دەگەرى تايمۋراز فريەۆپەن وتكىز­دىم. ونى 4:2 ەسەبىمەن جەڭدىم. شي­رەك فينالدا مايلس نازەم امينمەن كۇ­رەستىم. سان-مارينونىڭ ساپىندا ونەر كورسەتىپ جۇرگەن سپورتشىنىڭ اقش-تا تۋىپ-ءوسىپ، سول ەلدە جاتتىعاتىنىن جانكۇيەرلەر جاقسى بىلەدى. ءاميننىڭ توكيو وليمپياداسى مەن مينسكىدەگى ەۋ­روپا ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى دەگەن اتاقتارى بار. ەۋروپا چەمپيوناتىندا ءبىر مارتە فينالدا كۇرەسسە، تاعى ءبىر رەت ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارىنان كورىندى. ونى 9:1 ەسەبىمەن ويسىراتا جەڭدىم. سودان كەيىن اقش-تىڭ اتاقتى بالۋانى دەۆيد تەيلورمەن كۇش سىناستىم...

– وسى بەلدەسۋگە كەڭىرەك توقتالا كەتسەڭ. باستاپقى بەلدەسۋلەرىندە تەي­­­لور يتاليالىق ارون كانەۆا مەن پۋەرتو-ريكانىڭ وكىلى يتان راموستى اي­قىن باسىمدىقپەن جەڭدى. وسى جاع­داي ساعان كەرى اسەر ەتتى مە، ايتەۋىر جار­­­­­­تىلاي فينالدا وزىڭە ءتان كۇرەسە ال­­مادىڭ عوي؟

– قارسىلاسىم اككى سپورتشى بولدى. تە­گىن ادامنىڭ توكيو وليمپياداسىنىڭ جە­ڭىمپازى، الەم چەمپيونى، الەم چەم­پيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، پانامەريكا بىرىنشىلىگىنىڭ ەكى دۇركىن جەڭىمپازى اتانبايتىنى انىق. دەۆيد شىققان بەتتە قارسىلاسىن بىردەن قىسپاققا الىپ، مۇلدەم باس كوتەرتپەي قيمىلداۋعا داعدى­لانعان. سول سەبەپتى دە ءبىرىنشى كەزەڭدە ونىڭ جويقىن شابۋىلدارىنا توتەپ بەرۋگە بارىنشا كۇش سالدىم. ول جوسپارىم جۇزەگە استى. ويتكەنى سول ارالىقتا امە­­ريكالىق ءبىر ۇپاي عانا وزدى. ۇزىلىستەن كەيىن تەيلوردىڭ قارقىنى باسەڭدەيدى دەپ ويلاپ، سول كەزدە قارىمتا شابۋىلعا كوشۋدى كوزدەدىم. بىراق مۇنىم بەكەر ەكەن. ەكىنشى كەزەڭدە اقش-تىڭ بالۋانى قار­قى­نىن ودان ءارى كۇشەيتە ءتۇستى. شىنى كە­رەك، ونىڭ وسى تەگەۋرىنىنە توتەپ بەرە ال­مادىم.

– ەسەسىنە قولا مەدال ءۇشىن بەلدەسۋدە پۋەرتو-ريكو وكىلىنىڭ تاس-تالقانىن شىعاردىڭ. سول بالۋانمەن بۇرىن-سوڭ­دى جولىڭ قيىسقان با ەدى؟

– يتان راموس ءوز قۇرلىعىنداعى ۇزدىك بالۋاندار قاتارىندا. دەسەك تە بىلتىر وسلودا وتكەن الەم چەمپيوناتىنىڭ جۇ­­بانىش بەلدەسۋىندە مەن ونى ايقىن باسىمدىقپەن ۇتقان ەدىم. سونىڭ اسەرى بولسا كەرەك، پۋەرتوريكولىق بۇل جولى دا جارىتىپ قارسىلىق كورسەتە المادى. باسەكە قىزعان تۇستا راموس اياعىما وتۋگە ۇمتىلدى. مەن وسى ءساتتى وڭتايلى پايدالانىپ، ونى جىعىپ الدىم دا، كىلەمنىڭ ۇستىندە ابدەن يلەدىم. ەسەپ 10:0-گە جەتكەندە تورەشى بەلدەسۋدى توقتاتتى.

– قولا مەدال يەلەنگەندە ءبىر مار­قايىپ قالعان شىعارسىڭ؟

– ارينە، قاتتى قۋاندىم. وسى سپورت ءتۇرىن سەرىك ەتكەلى بەرى تورتكۇل دۇنيەنىڭ تەڭدەسسىزدەرى جينالعان جارىستا جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلۋدى ارمانداپ كەلەمىن. سول ءۇشىن ەڭبەكتەندىك، تەر توكتىك. سول ەڭبەگىمنىڭ زايا كەتپەگەنىنە قۋاندىم.

– بۇعان دەيىن ەرەسەكتەر اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىنا قانشا رەت قا^­تىس­قان ەدىڭ؟

– ەكى رەت قاتىستىم. 2017 جىلى پاريج­دەگى جارىستىڭ العاشقى اينالى­مىندا يراننىڭ داڭقتى بالۋانى حاسان يازدانيگە ەسە جىبەردىم. ونىڭ في­نال­عا شىعۋىنىڭ ارقاسىندا جۇبانىش بەل­دەسۋىندە باق سىناۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدىم. بىراق ول تارتىستا دا جولىم بولمادى. بىلتىر وسلودا بەسىنشى ورىنعا تابان تىرەدىم. سول سايىستا دا يازداني سان سوقتىرىپ كەتتى. ال ءۇشىنشى ورىن ءۇشىن باسەكەدە توكيو وليمپياداسى مەن الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، ەۋروپانىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى، رەسەيلىك ارتۋر نايفونوۆتان جەڭىلدىم.

– بەلگرادتاعى الەمدىك دودانىڭ قولا مەدالى ازىرگە سەنىڭ سپورتتىق مان­سا­­بىڭداعى ەڭ ءىرى جەڭىسىڭ ەكەنى ءسوزسىز. ال وعان دەيىن قانداي جارىستاردا اتوي سالعان ەدىڭ؟

– ەلىشىلىك جارىستاردا دارالانعاننان كەيىن حالىقارالىق ارەنادا ونەر كورسەتە باستادىم. 2011 جىلى ماجارستاندا وتكەن جاسوسپىرىمدەردىڭ الەم بىرىنشىلىگىندە قولا مەدال يەلەندىم. 2014 جىلى حور­ۆاتياداعى جاستار اراسىنداعى دۇ­نيەجۇزىلىك دودانى ءۇشىنشى ورىنمەن قو­رىتىندىلادىم. 2017 جىلى پولشادا ۇيىمداستىرىلعان 23 جاسقا دەيىنگى بالۋاندار اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا دا ءدال سول مەجەدەن كورىندىم. سول جىلى نيۋ-دەليدە جالاۋى جەلبىرگەن ەرەسەكتەردىڭ ازيا چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدالدى موينىما ءىلدىم. اتالعان جارىستىڭ اقتىق سايىسىندا الەم چەمپيوناتىنىڭ ءۇش دۇركىن جۇلدەگەرى، ازيا ويىندارىنىڭ جەڭىمپازى، ءۇش دۇركىن ازيا چەمپيونى يراندىق اليرەزا كاريميگە ءالىم جەتپەدى. 2018 جىلى بىشكەكتە قولاعا قول سوزدىم. ال بيىل موڭعوليادا وتكەن سارى قۇرلىقتىڭ باس­تى دوداسىنىڭ اقتىق سىنىندا ءۇندىستان ماقتانىشى، الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى ديپاك پۋنيانى سان سوقتىرىپ، باس جۇلدەنى قانجىعاما بايلادىم.

– بايقاپ وتىرسام، وسىعان دەيىنگى ءدۇبىرلى دودالاردىڭ ءبىرازىندا سەن ريو وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازى، توكيو وليمپياداسىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، الەمنىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى جانە سول جارىستىڭ ءۇش دۇركىن جۇلدەگەرى، يراندىق حاسان يازدانيگە ەسە جىبەرگەن ەكەنسىڭ. وسى جولى امەريكالىق دەۆيد تەيلوردان جەڭىلدىڭ. ءدال وسى اپاي­توستەر 86 كيلو سالماقتا باق سىنايتىن بالۋانداردىڭ ءبارىن ۇتىپ، ەڭ مار­­­تەبەلى جارىستاردىڭ باس جۇلدەسىن ءوز­ارا ساراپقا سالىپ ءجۇر. سوندا ولار­عا ەش­كىمنىڭ ءالى جەتپەي مە؟

– ءدال قازىرگى كەزدە ەكەۋىنىڭ داۋ­رەنى ءجۇرىپ تۇر. مارتەبەسى جوعارى جا­رىس­تاردىڭ فينالىندا تەيلور مەن ءياز­دانيدىڭ جولدارى ۇنەمى قيىسادى. بۇل بالۋانداردىڭ ارتىقشىلىعى جايىندا ايتار بولساق، ەكەۋى دە اسا جوعارى قارقىندا كۇرەسەدى. بەلدەسۋدىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن قارقىندارىن ءبىر باسەڭدەتپەيدى. قارسى بەتتەگى بالۋاندارعا دامىلداۋعا، ءتىپتى ويلانۋعا دا مۇرشا بەرمەيدى. بۇل ولاردىڭ فۋنكتسيونالدىق دايارلىقتارى وتە جوعارى دەڭگەيدە ەكەنىن اڭعارتادى. وزگە بالۋاندار وسى جاعىنان اقساپ تۇر. بۇل اڭگىمە قازاقتىڭ بالۋاندارىنا دا قاتىستى. ەگەر ءبىز سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرساق، تەيلورمەن دە، يازدانيمەن دە تەڭ دارەجەدە ايقاسۋعا بولادى.

– ايتقانداي-اق، بۇل جولى دا ولار­دىڭ جولدارى فينالدا قيىستى. سەن كىم جەڭەدى دەپ ويلادىڭ؟

– اقش-تىڭ اپايتوسىمەن ءوزىم كۇرەس­كەندىكتەن، ونىڭ وسى جارىسقا كەرەمەت بابىندا كەلگەنىن انىق بايقادىم. سول سەبەپتى دە تەيلوردىڭ جەڭەتىنىنە ەش كۇمانىم بولعان جوق.

– ازامات، 2015 جىلى تالدى­قور­­عاندا وتكەن قازاقستان چەمپيو­نا­تى­نىڭ شەشۋشى تۇسىندا سەن ادىلەت داۋ­لىنباەۆ پەن اسلان كاحيدزە سە­كىلدى ساقا سپورتشىلاردى سان سوق­تىرىپ، العاش رەت ەرەسەكتەر دۋىندا دارا­لان­عان ەدىڭ. سودان كەيىن اتالعان جارىستا تاعى ءتورت مارتە توپ جار­دىڭ. سولاي بو­لا تۇرا، وليمپيا ويىن­دارىنا بىر­دە-ءبىر رەت جولىڭ تۇس­پەگەن ەكەن. نەگە؟

– مەنىڭ ەكى وليمپياداعا قا­تىسۋعا مۇمكىندىگىم بولدى. 2016 جىلى ريو-دە-جانەيروداعى ويىندار قارساڭىندا قازاقستان چەمپيوناتىندا توپ جاردىم. بىراق تۇسىنىكسىز سەبەپتەرمەن برا­زيلياعا بارا المادىم. بىلتىر توكيو وليمپياداسى قارساڭىندا مويى­ن ومىرتقام تايىپ كەتىپ، كوپ ۋاقى­تىم­دى ەم-دومعا جۇمسادىم. وسىنداي قيىندىقتارعا قاراماستان، تورتجىل­دىقتىڭ باستى دوداسىنا جولداما الۋ ءۇشىن بارىمدى سالدىم. وسى ورايدا، ماعان سەنىم ارتقان ۇلتتىق قۇراما باپكەرلەرىنە دە زور ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. وبالى نە كەرەك، ولار مەنى ەكى بىردەي ليتسەنزيالىق تۋرنيرگە قا­تىستىردى. بىراق اۋرۋدى باساتىن دارى­لەردىڭ كومەگىنە جۇگىنسەم دە، ودان قايىر بولمادى. قولدا تۇرعان ساتتەردە جەڭىستى قارسىلاستارىما بەرىپ قويىپ، وكىنىپ قالدىم. وسىلايشا، ازىرگە ماعان وليمپيا ويىندارىنا قاتىسۋ باقىتى بۇيىرعان جوق.

– ءوزىڭ جايلى ءبىراز ماعلۇمات بەرە كەتسەڭ، ياعني كۇرەستىڭ الىپپەسىن قايدان ۇي­رەن­دىڭ، العاشقى ۇستازدارىڭ كىم، قاي جەردە جاتتىقتىڭ دەگەندەي.

– مەن 1994 جىلدىڭ 15 ناۋرىزىندا سەمەي قالاسىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. بالا كەزىمنەن زەرەك بولعان سوڭ اعالارىم مەنى وزدەرىمەن ەرتىپ، كۇرەس ۇيىرمەسىنە اپاردى. ولار دزيۋدومەن اينالىسقانىمدى قالادى. ال مەنىڭ اڭسارىم ەركىن كۇرەسكە اۋدى. العاشقى ۇستازىم – توعايبەك كەرەباەۆ. ول كىسى زەينەتكە شىققاننان كەيىن تولەگەن دۇيسەنباەۆ پەن مەيىربەك باي­جانوۆتىڭ قول استىندا جاتتىقتىم. تىرناقالدى تابىستارىم جامان بولعان جوق. سەمەيدە جاتتىعىپ جۇرگەن كەزدە ءوز قاتارلاستارىمنىڭ اراسىندا ەل چەمپيونى اتانىپ، ازيا بىرىنشىلىگىنىڭ كۇمىس مەدالىن موينىما ءىلدىم. ورتا مەك­تەپتى اياقتاعان سوڭ الماتىداعى قازاق سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنا گرانتقا وقۋعا ءتۇستىم. سول قالادا وت­كەن جارىستاردىڭ بىرىندە تانىمال باپكەر رۋسلان ومىراليەۆتىڭ نازارىنا ىلىكتىم. ول كىسى مەنى رەسپۋبليكالىق سپورت كوللەدجىنە وقۋعا شاقىرتتى. ءالى ەسىمدە، اكادەمياعا قۇجاتتارىمدى الۋعا بارعانىمدا، ۇستازدارىم: «سەن نە ىستەپ جۇرگەنىڭدى بىلەسىڭ بە؟ اتاعى دارداي اكادەميانى كوللەدجگە الماستىرعان ادامدى ءبىرىنشى رەت كورىپ وتىرمىز»، دەپ باستارىن شايقاعان ەدى. مەن رايىمنان قايتپادىم. سول كوللەدجدىڭ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ، شەبەرلىگىم ابدەن شىڭدالدى. ەڭ باستىسى، ەش الاڭسىز جاتتىعۋىما قولايلى جاعداي جاسالىپ، حالىقارالىق ارەنادا ەلەۋلى تابىستارعا قول جەتكىزە باس­تادىم. مەنىڭ مىقتى سپورتشى بولىپ قالىپتاسۋىما اسلان بايعۇلوۆ سىندى جاتتىقتىرۋشىنىڭ دا سىڭىرگەن ەڭبەگى زور ەكەنىن ايتا كەتكىم كەلەدى. ال اكادەميا ەشقايدا قاشقان جوق. كەيىننەن تەك ول جەردە عانا ەمەس، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە دە ءبىلىم الدىم. قازىر الماتىدا بىلىكتى باپكەر رولان كوكسەگەنوۆتىڭ قول استىندا جاتتىعامىن.

– بۇل كۇندەرى بارشا قازاق جان­كۇيەر­لەرى وسىنداي بايراقتى باسەكە­لەردە جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلگەن ءار بالۋاننىڭ جولىنا ۇلكەن ۇمىتپەن قا­رايدى. ويتكەنى كۇرەستىڭ وسى ءتۇرىن سەرىك ەتكەن جەرلەستەرىمىزدىڭ بىردە-بىرەۋى ءالى كۇنگە دەيىن وليمپيا ويىن­دارىنىڭ جەڭىمپازى نەمەسە الەم چەمپيونى دەگەن اتاققا قول جەتكىزە العان جوق. وسى جاعداي سەنى ويلاندىرا ما؟

– ارينە، ويلاندىرادى. تالاي جىل بويى قازاق بالۋاندارىنىڭ وسى بەلەس­تەردى باعىندىرا الماي جۇرگەنىنە مەن دە كۇيىنەمىن. بايىپتاپ قاراساق، جاۋاپتى جارىستاردا جەرلەستەرىمىز كوبىنە-كوپ يران، اقش جانە رەسەي بالۋاندارىنان ۇتىلىپ جۇرگەنىن اڭعارامىز. شىنى كەرەك، ولاردىڭ ونەرىنە تامسانباۋ مۇم­كىن ەمەس. كەلەدى دە كۇرەسەدى، قارسى كەل­گەندەرىن جىعادى، جۇلدەلەردى «كۇرەپ الىپ» كەتىپ جاتادى. امەريكالىقتاردىڭ نەمەسە پارسى ەلى وكىلدەرى مەن قاپ تاۋى قى­راندارىنىڭ ابىگەرگە سالىنىپ، ءبىر نارسەگە قوبالجىپ جۇرگەندەرىن ەش باي­قامايسىز. بوزكىلەمدە دە، ونىڭ سىرتىندا دا وزدەرىن تىم ەركىن سەزىنەدى. ءبىر قاراعاندا، بىزدەر دە جاپ-جاقسى دايىندالىپ جۇرگەن سەكىلدىمىز. ەشتەڭەدەن تارلىق كورىپ جاتقان جوقپىز. بىراق بايراقتى باسەكەلەردە ءدال سولار سەكىلدى ەركىن كوسىلە المايمىز. سونىڭ سالدارىنان شەشۋشى تۇستا ءجيى سۇرىنەمىز. وسى ورايدا، بارلىق ماسەلە جاتتىعۋ جۇيەسىنە كەلىپ تىرەلەتىن شىعار دەپ ويلايمىن. بالكىم، سونى وزگەرتۋ كەرەك شىعار. باسقا ەشتەڭە ايتا المايمىن. ال جەكە وزىمە كەلەتىن بولسام، كەلەسى جىلى بىرنەشە ليتسەنزيالىق تۋرنير وتەدى. سول جارىستاردا تابىستى ونەر كورسەتىپ، 2024 جىلى پاريجدە الاۋى تۇتاناتىن وليمپيا ويىندارىنا جولداما الۋدى كوزدەيمىن.

– اڭگىمەڭە راحمەت، ازامات. كەلەسى ءدۇبىر­لى دودالاردا سەنى التىن تۇعىردان كورەيىك!

– راحمەت، اعا! مەنىڭ دە كوز­دەگەنىم سول. كۇنى كەشە عانا بەل­گرادتا جەڭىپ العان قولا مەدالىم الداعى جارىستارداعى جارقىن جەڭىستەرىمنىڭ التىن باستاۋى بولسىن دەپ تىلەيمىن.

اڭگىمەلەسكەن

عالىم سۇلەيمەن،

«Egemen Qazaqstan»