«تۋر دە فرانس» دوداسى باستالدى

بيىلعى تاس جولداعى جارىستى دانيا، بەلگيا جانە شۆەيتساريا ەلدەرىنىڭ تۇرعىندارىنا ءوز كوزىمەن كورۋ باقىتى بۇيىرىپ وتىر. بىلتىر مۇنداي باقىت اندوررالىق جانكۇيەرلەرگە بۇيىرعان ەدى. ۆەلوسپورتشىلار 21 كەزەڭنەن جانە ءۇش دەمالىس كۇنىنەن تۇراتىن باسەكەدە جالپى ۇزىندىعى 3349،8 شاقىرىم جولدى ءجۇرىپ وتەدى. بۇل – 2021 جىلعى جارىسپەن سالىستىرعاندا شامامەن 60 شاقىرىمعا از. ءۇش اپتاعا سوزىلاتىن گراند-تۋردا ۆەلوسپورتشىلار فرانتسيانىڭ سولتۇستىگىندەگى برۋسچاتكا جول­دارىمەن ءجۇرىپ ءوتىپ، ء«ۇش جولاقتى» ەلدىڭ سولتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان ۆوگەز بەن ءالپى تاۋىن بەتكە الادى. ودان كەيىن وڭتۇستىككە قاراي ويىسىپ، ورتالىق Massif دەپ اتالاتىن فرانتسياداعى تاۋلار مەن ۇستىرتتەردەن تۇراتىن تاۋلى ايماقتاردى باعىندىرادى. ال سوڭعى كەزەڭدەردە پيرەنەي تۇبەگى ارقىلى پاريجگە جەتىپ، ءداستۇر بويىنشا «تۋر دە فرانس» باسەكەسى ەليسەي الابىنداعى دوستىق كەزەڭىمەن مارەگە جەتەدى.

وسى ۋاقىت ارالىعىندا سپورتشىلار ەكى مارتە جەكەلەي كەزەڭدە ونەر كورسەتىپ، جەتى تاۋلى، التى جارتىلاي تاۋلى جانە التى تەگىس جولداعى كەزەڭدەردى باعىندىرۋعا ءتيىس. رەسمي مالىمەت بويىنشا، جارىسقا قاتىسۋعا باس-اياعى 176 ۆەلو­شاباندوزعا رۇقسات بەرىلگەن. ولار­دىڭ قاتارىندا لوندون وليم­پياداسىنىڭ چەمپيونى الەك­ساندر ۆينوكۋروۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن قازاقستاندىق Astana Qazaq­stan ۆەلوكومانداسىنىڭ سەگىز وكىلى بار.

اتاپ ايتقاندا، ەۋروپانىڭ تاس جولىندا وتەتىن باسەكەدە 29 جاستاعى قازاقستاندىق ۆەلوشا­باندوز الەكسەي لۋتسەنكو، 36 جاس­تاعى دميتري گرۋزدەۆ جانە 26 جاستاعى اندرەي زەيتستىڭ، 23 جاس­تاعى يتاليالىق سامۋەل باتتيس­تەللا، 32 جاستاعى فابيو فەللينە، 26 جاستاعى سيمونە ۆەلاسكو، 28 جاس­تاعى دجانني موسكون مەن 31 جاس­تاعى امەريكالىق دجو دوم­بروۆسكيدىڭ جولىنا ۇمىتپەن قارايمىز.

قازاقستاندىق كوماندانىڭ ىشىندە وسى جارىستاعى ەڭ تاجىري­بەلى ۆەلوسپورتشىسى – الەك­سەي لۋتسەنكو بولىپ تۇر. ول بيىل «تۋر دە فرانس» جارىسىنا جەتىنشى مارتە قاتىسىپ جاتىر. 2020 جىلعى جارىستا جەرلەسىمىز العاش رەت الەمدىك ءىرى گراند-تۋردىڭ التىنشى كەزەڭىندە جەڭىمپاز اتانىپ، وتاندىق سپورت جىلناماسىنداعى تاريحي جە­تىستىكتەردىڭ ءبىرىن تىركەدى. ويتكەنى الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك ۆەلوسپورتشىلارى باس قوساتىن وسىنداي ايتۋلى دودادا جەڭىسكە جەتۋ كەز كەلگەن سپورتشىعا بۇيىرا بەرمەيدى.

الەكسەي لۋتسەنكو قازاق­ستان­نىڭ داڭقتى ۆەلوشاباندوزى الەكساندر ۆينوكۋروۆتەن  كەيىن كەزەڭ جەڭىمپازى اتانعان ەكىنشى سپورتشى. ا.ۆينوكۋروۆ «تۋر دە فرانستىڭ» جالپى ەسەبىندە 2003 جىلى ۇزدىك ۇشتىكتىڭ قاتارى­نان تابىلسا، ارادا 2 جىل وتكەن­دە بەسىنشى ورىنعا تابان تىرەدى. سونداي-اق ول 4 رەت كەزەڭ جەڭىم­پازى اتانعان. ەڭ كەيىنگى رەت 2010 جىلى «استانا» ۆەلوكلۋبىندا ءجۇرىپ جارىستىڭ 13-كەزەڭىندە مارەگە جەكە-دارا كەلگەن ەدى. سودان كەيىن اراعا 10 جىل سالىپ الەكساندردىڭ جەتىستىگىن جەرلەسى الەكسەي لۋتسەنكو قايتالادى. 2020 جىلعى جارىستىڭ التىنشى كەزەڭىندە لۋتسەنكو 200 شاقىرىمعا جۋىق قاشىقتىقتى ءبىرىنشى بولىپ كەستى.

جالپى 119 جىلدىق تاريحى بار ايتۋلى تۋرنيردە جان­كۇيەر­لەر تالاي مىقتى ۆەلوشا­بان­دوز­داردىڭ ونەرى مەن ولار ورناتقان ءتۇرلى رەكوردتارعا كۋا بولىپ ءجۇر. ماسەلەن، «تۋر دە فرانستا» جالپى كەزەڭدە ەڭ كوپ جەڭىسكە جەتكەن نەبارى ءتورت سپورت­شى بار. ولار: جاك انكە­تيل (1957، 1961-1964) مەن بەرنار ينو (1978-1979، 1981-1982، 1985)، گەر­مانيالىق ەدۋارد مەركس (1969-1972، 1974) جانە يسپانيا­لىق ميگەل يندۋراين (1991-1995). كەيىننەن بۇل سپورتشىلار ورناتقان رەكوردتى ايگىلى امەري­كالىق ۆەلوشاباندوز لەنس ارمس­ترونگ (1999-2005) بۇزىپ، ولاردىڭ الدىن وراپ كەتتى. الايدا «تۋر دە فرانستىڭ» جەتى دۇركىن جەڭىمپازىنا دوپينگ قولداندى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، اقش سپورتشىسى بارلىق اتاق-داڭقىنان ايىرىلدى.

جالپى، 119 جىلدىڭ ىشىندە فرانتسيانىڭ – 36، بەلگيانىڭ – 18، يسپانيانىڭ 13 سپورتشىسى جەڭىس تۇعىرىنان كورىنگەن. «تۋر دە فرانستا» توپ جارعان ەڭ ەگدە سپورتشى – فيرمين لامبو (بەلگيا). ول 1922 جىلى 36 جاسىندا تۇعىردىڭ بيىك ساتىسىنان كورىنگەن. ال ەڭ جاس جەڭىمپازدىڭ ەسىمى – انري كورنەت. فرانتسيالىق ۆەلوشاباندوز 1904 جىلى نەبارى 19 جاسىندا بارلىق قارسىلاسىنان قارا ءۇزىپ شىققان بولاتىن.

قازاقستاننىڭ «استانا» كومانداسى ساپىنان 2009 جىلى يسپانيالىق البەرتو كونتادور دارا شىقسا، 2014 جىلى يتا­ليا­لىق ۆينچەنتسو نيباليگە تەڭ كەلەر ەشكىم تابىلمادى. ودان كەيىن­گى ارالىقتا قازاقستاندىق كومان­دانىڭ بىردە-ءبىر وكىلى جەڭىم­پازدار قاتارىنان كورىنە الماي ءجۇر.

 جىل سايىن الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك ۆەلوسپورتشىلارى قاتىساتىن دودادان بيىل دا دۇنيەجۇزىنىڭ دۇلدىلدەرى شەت قالعان جوق. اتاپ ايتار بولساق، وسى دودانىڭ كەيىنگى ەكى جىلداعى چەمپيونى سلوۆەنيالىق تادەي پوگاچار (UAE Team Emirates)، 2018 جىلعى جەڭىمپازى بريتانيالىق گەرانت توماس (Ineos Grenadiers)، «يسپانيا ۆۋەلتاسىنىڭ» ءۇش دۇركىن (2019، 2020، 2021) جەڭىمپازى سلوۆەنيالىق پريموج روگليچ جانە دانيالىق يوناس ۆينگەگور (Jumbo – Visma)، اۋستراليالىق بەن و'كوننور (AG2R Citroen)، بريتانيالىق ادام يەيتس (Ineos Grenadiers)، «استانانىڭ» بۇرىنعى ۆەلوشاباندوزدارى الەكساندر ۆلاسوۆ (Bora-hansgrohe) پەن دانيالىق ياكوب فۋلسانگ (Israel – Premier Tech) سەكىلدى اتاقتى ۆەلوشاباندوزدار مەن تاعى باسقا سپورتشىلار وسى جارىستىڭ كورىگىن قىزدىرادى دەپ كۇتىلۋدە.