الەۋمەتتىك قورعاۋ ما، الدە قورلاۋ ما؟

بۇل قىلمىستىق ءىستىڭ ەرەكشە نازار اۋدارارلىعى – ونىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا قاتىستى ەكەنىندە. انتيكوردىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا، ەڭبەك جانە حا­لىق­تى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى ەڭبەك، الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە كوشى-قون كومي­تەتىنىڭ اتىراۋ وبلىسى بويىنشا دەپار­تا­مەنتىنىڭ باسشىسى مەن ءبولىم باسشىسى مۇگەدەكتىكتى كەدەرگىسىز ۇزارتىپ بەرۋ ءۇشىن 30-70 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا پارا الىپ كەلگەن كورىنەدى. مۇنداي «اقىلى قىزمەت» ونسىز دا مەملەكەتتەن الاتىن جار­دەماقىسىن شايلىعىنا ارەڭ جەتكىزىپ جۇرگەن كەمباعال ادامداردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزىپ، جانايقايلارى اقىرى انتي­كور­دىڭ دا قۇلاعىنا شالىنعانى انىق.

پايىمداپ قاراساق، مۇگەدەكتىگى بار ءمۇساپىر جانداردان پارا دامەتۋ ءۇشىن قانشالىقتى ارسىز، يمانسىز، قاتىگەز، قۇلقىننىڭ ق ۇلى بولۋ كەرەك دەسەڭىزشى؟!

«ەستىمەگەن ەلدە كوپ» دەمەكشى، بۇدان بىرەر جىل بۇرىن ەلىمىزدىڭ باتىس ايماعىنداعى باسقا ءبىر وبلىس ورتالىعىندا بولىپ، جەرگىلىكتى الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەرمەن كەزدەسكەنىمىزدە ولار ءسوز اراسىندا بىزگە سىرت كوزگە ساپ-ساۋ كورىنەتىن، ءارى اۆتوكولىكتىڭ اناۋ-مىناۋىن ەمەس، اسا قىمبات تۇراتىن ء«دجيپىن» ءمىنىپ جۇيتكىتىپ جۇرگەن كەيبىر الپامساداي جىگىتتەردىڭ مۇگەدەكتىگى بار ادام­دار رەتىندە مەملەكەتتەن جاردەماقى الا­تىنىنا تاڭداناتىندىقتارىن ايتقان ەدى. «وندايلار مۇگەدەكتىگى بار ەكەنى تۋرالى قا­عازدى قولدان جاساتىپ، مەملەكەتتەن الاتىن جاردەماقى ەسەبىنەن ماشينالارىنىڭ بەن­زينى­نىڭ قۇنىن وتەپ جۇرگەن قۋلار سەكىلدى»، دەپ كۇلگەن بولاتىن. راسىندا دا، اتىراۋ وبلىسى بويىنشا ەڭبەك، الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە كوشى-قون دەپارتامەنتىندەگى سياقتى، مۇگەدەكتىگى بار تۋرالى انىقتاما پاراعا ۇزارتىلىپ قانا قويماي، ساتىلاتىن دا بولسا، تەپسە تەمىر ۇزەتىن جىگىتتەردىڭ اراسىنان وسىنداي «باتپان قۇيرىققا» كەتارى بولمايتىندار شىعۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان بۇل سالادا جاپپاي تەكسەرىس جۇرگىزىپ، تەمىردەي ءتارتىپ ورناتۋعا كۇش سالاتىن كەز كەلگەن ءتارىزدى.

ال قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگى قاراعاندى وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بيىلعى قاڭتار ايىندا «قامقور» جەدەل-پروفيلاكتيكالىق ءىس-شاراسىن وتكىزۋ بارىسىندا جەرگىلىكتى ارداگەرلەر ءۇيىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن سول مەكەمەدە تۇرىپ جاتقان 25 زەينەتكەر مەن مۇگەدەكتىگى بار ادامنىڭ جالپى سوماسى 1،3 ميلليون تەڭگە زەينەتاقىسى مەن جاردەماقىسىن جىمقىرىپ، ءوزارا ءبولىسىپ جاتقان ساتىندە قولعا تۇسىرگەن. ولار مۇنداي قىلمىستىق «كاسىپپەن» بەس جىل بويى اينالىسقان بولىپ شىقتى.

وسى ورايدا قۋاتى تايعان قاريالار مەن مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا جاناشىر بولادى دەگەن ۇلكەن سەنىم جۇكتەلگەن باسشى كادرلاردىڭ ادامگەرشىلىك دەڭ­گە­يىنىڭ قانداي ەكەنى، ەڭ الدىمەن، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مي­نيس­ترلىگىنىڭ شەنەۋنىكتەرىن قاتتى وي­لان­دىرۋعا ءتيىس. بالكىم، مەملەكەتتىك قىز­مەتشىلەردىڭ پاراساتتىلىعىن ءھام جەم­قور­لىقتان ادالىعىن تەكسەرۋگە ارنالعان Integrity check تەتىگىن وسى مينيسترلىكتىڭ حالىقپەن قويان-قولتىق جۇمىس ىستەيتىن وڭىرلىك دەپارتامەنتتەرى مەن جەر-جەردەگى ارداگەرلەر ۇيلەرىنىڭ باسشىلارىنا دا قولدانۋ كەرەك شىعار. الايدا اتالعان مينيسترلىك ازىرگە ءبارىن قاعاز جۇزىندە «قاتىرىپ» جاتقانعا ۇقسايدى. ماسەلەن، 2021 جىلعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى ۇلتتىق باياندامادا «ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مي­نيسترلىگى مەديتسينالىق-الەۋمەتتىك ساراپ­تامانىڭ بارلىق بولىمشەلەرىندە بەينە-باقىلاۋ جۇيەسىن جانە ازاماتتاردىڭ ءارتۇرلى ورگاندارعا سابىلىپ، قاعاز تولتىرۋ ماشاقاتى مەن قىزمەت كورسەتۋشىلەرمەن تىكەلەي بايلانىسىن بولدىرماي، مۇگەدەكتىك بەلگىلەۋ ءۇشىن ونى قاشىقتان وتكىزۋ فورماتىن ەنگىزۋدى قامتاماسىز ەتتى»، دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ جازىلعان. بىراق اتى­راۋ­دا اشكەرە بولعان سوراقى جاعداي ءسوز بەن ءىستىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي الشاق ەكەنىن كورسەتىپ بەرگەن سياقتى. «دومبىرام نە دەيدى، مەن نە دەيمىن؟» دەمەكشى، «مينيسترلىك نە دەيدى، ال ونىڭ دەپارتامەنتى نە ىستەيدى؟»، دەگەن ساۋال كوكەيگە كەلىپ، قىنجىلتىپ-اق تۇر.