شىنايى حالىق بيلىگىنىڭ ايعاعى

ەلىمىزدەگى ساياسي رەفورمالار ەكونوميكالىق رەفورمالار­عا قاراعاندا الدەقايدا كە­شەۋىل­دەتىلىپ، مۇنىڭ ءوزى دامۋ جولى­مىزداعى ۇلكەن بوگەسىنگە اينالعانىن اشىق ايتقان پرە­زيدەنت بيىلعى جولداۋىندا جۇرتشىلىق كوكەيىندە كوپتەن جۇرگەن، ابدەن ءپىسىپ-جەتىلگەن ساياسي ماسەلەلەردى شەشۋ جو­نىندەگى بىرقاتار ۇسىنىسىن جا­ريالاعانى بەلگىلى. سوعان وراي بەلگىلى زاڭگەرلەر، قوعام قايراتكەرلەرى ەنگىزىلگەن ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلىپ، ونىڭ وتىرىستارىندا اتا زاڭنىڭ 33 بابىنا ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار پىسىقتالدى. دايىندالعان زاڭ جوباسىن مەملەكەت باسشىسى كونستيتۋتسيالىق كەڭەستىڭ قاراۋىنا جىبەرىپ، كۇنى كەشە ونىڭ وڭ قورىتىندىسى شىعا­رىلدى. ەندى ونى بۇرىنعى ادەت­پەن پارلامەنتكە جىبەرىپ، ءبىر-ەكى اپتانىڭ ىشىندە جەدەلدەتە قابىلداپ جىبەرۋگە دە بولار ەدى. بىراق پرەزيدەنت ءوزى جاريالاعان جاڭا قازاقستاننىڭ ءھام ەكىنشى رەسپۋبليكانىڭ نەگىزىن قالايتىن اسا ماڭىزدى كونستيتۋتسيالىق رەفورمانى ات توبەلىندەي از توپتىڭ ەمەس، بۇكىل حالىقتىڭ تالقىسىنا سالۋدى ءجون كورىپ، رەفەرەندۋم وتكىزۋدى ۇسىندى. اتا زاڭدا: «حالىق بيلىكتى تىكەلەي رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم جانە ەركىن سايلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرادى، سونداي-اق ءوز بيلىگىن جۇزە­گە اسىرۋدى مەملەكەتتىك ورگان­دار­عا بەرەدى»، دەپ جازىل­عانىن ەسكەرسەك، ەلىمىزدىڭ تاۋەل­سىز­دىگى جىلدارىندا مۇن­داي مۇم­­كىندىك حالقىمىزعا ەكىن­شى رەت بەرىلمەكشى. ءسويتىپ، كونس­تي­تۋتسياعا ەنگىزۋ ۇسىنىل­عان وز­گەرىستەردىڭ ءبارىن دە كونس­تي­تۋتسيالىق كەڭەس تولىق ماقۇل­داعانىمەن، شەشۋشى تاڭداۋدى جاساۋ قۇقىعى حالىقتىڭ وزىنە ۇسىنىلىپ وتىر.

ال اتا زاڭعا پرەزيدەنت باستا­ماشىلىق ەتكەن تۇزەتۋ­لەردىڭ ىشىندە حالقىمىزدىڭ تاعدىرىنا، ەلىمىزدىڭ دامۋى­نا زور ىقپالىن تيگىزەتىن ۇلكەن وزگەرىستەر بار. ماسەلەن، «جەر تاعدىرى – ەل تاعدىرى» دەپ سانايتىن ۇلتىمىز ءۇشىن كونستيتۋتسيانىڭ 6-بابىنىڭ 3-تارماعىن: «جەر جانە ونىڭ قويناۋى، سۋ كوزدەرى، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسى، باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى. حالىق اتىنان مەنشىك قۇ­قىعىن مەملەكەت جۇزەگە اسى­رادى. جەر، سونداي-اق زاڭ­دا بەلگىلەنگەن نەگىزدەردە، شارت­تار مەن شەكتەردە جەكە مەن­شىكتە دە بولۋى مۇمكىن» دەپ وزگەرتۋدىڭ ءمان-ماڭىزى ەرەكشە. بۇل الداعى ۋاقىتتا جەرگە قاتىستى ماڭىزدى رەفورمالار جەر يەسى – حالىقتىڭ پىكىرى ەس­كەرىل­مەي شەشىلمەيدى دەگەن ءسوز.

مەملەكەت باسشىسى ەلدە ءبارىن ءبىر-اق ادام مەن ونىڭ توڭىرەگىندەگىلەر شەشەتىن «سۋپەرپرەزيدەنتتىك» جۇيەدەن باس تارتىپ وتىرعانى دا وتە ما­ڭىزدى. اتا زاڭعا سايكەس ول بارلىق ازامات ءۇشىن تەڭ مۇم­كىن­دىكتەردىڭ كەپىلى بولۋعا ءتيىس. سوندىقتان دا، كونستيتۋتسيالىق رەفورماعا سايكەس ەندى رەسپۋب­ليكا پرەزيدەنتىنىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتشىلەر، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ باسشىلارى لاۋازىمدارىن اتقارۋعا قۇقىعى بولمايدى .

قازىرگى سايلاۋ جۇيەسىن جەتىل­­دىرىپ، پارلامەنت ءما­جى­لىسىنىڭ سايلاۋىندا پرو­­پور­تسيالىققا قوسا، ماجو­ري­­تار­لىق جۇيەنى دە ەن­گىزۋ ازا­ماتتار­­دىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىن، تومەن­گى پالاتادا كوزقاراستاردىڭ ارالۋاندىعىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. بۇل ساياسي پارتيالاردان سايلانعان دەپۋتاتتارى كەيدە فراكتسيالىق قاتاڭ تارتىپكە باعىنىپ، ايتار ءسوزىن ايتا الماي جۇرگەن ءماجىلىستىڭ بەدەلىن ارتتىرا تۇسەرى انىق.

پرەزيدەنتتىڭ ەلىمىزدە بۇرىن بولعان كونستيتۋتسيالىق سوتتى قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى باستاماسى دا جاڭا قازاقستان ءھام ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ باعىتىنداعى ماڭىزدى قادام ەكەنى داۋسىز. ول ازامات­تار­دىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىق­تارىن قورعاۋدى كۇشەيتە تۇسپەك. سەبەبى ەندى وعان قارا­پا­يىم ازاماتتار دا تىكەلەي جۇگى­نە الادى. ال وسىعان دەيىن كونس­تيتۋتسيالىق كەڭەس­كە جۇگىنۋ قۇقىعى ءتىپتى پارلا­مەنتتىڭ جەكەلەگەن دەپۋتاتتارىنا دا بەرىلمەگەن بولاتىن.

مىنە، وسىنداي ورەلى دە ومىرشەڭ وزگەرىستەردى اتا زاڭعا ەنگىزۋ ماسەلەسىن ەندى رەس­­پۋبليكالىق رەفەرەندۋمعا قاتىساتىن حالىقتىڭ ءوزى شەشپەك.