قازاق جىگىتتەرىنىڭ گيمنى

ء«بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى – جىگىتتەردىڭ تورەسى» دەپ شىرقالاتىن تۋىندى قازاق اسپانىندا قالىقتاعالى 30 جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. اتقا مىنگەن قازاق جىگىتتەرىنىڭ توبەسىنە تۇتقان تۋى دەسە دە بولماي ما، جارىقتىق بۇل ءاندى؟! زامانىندا ءبىزدىڭ اۋىلدا ەكىنىڭ ءبىرى شىرقاۋشى ەدى، ءالى دە سولاي. ەستىلگەننەن كوكەيگە قورعاسىنداي قۇيىلاتىن رۋحتى ءان. رۋح كوتەرەتىن تۋىندى! ءسوزى مەن ءانى اۆتورلار قاتار وتىرعان جەردە، ەسەنقۇل اعانىڭ شاڭىراعىندا تۋىپتى. العاش جۇرتقا تانىتىپ شىرقاۋشىسى دا جاكەن وماروۆتىڭ ءوزى ەكەن. ءبىز بەرتىندە 2000-جىلداردان بەرى دوسىمجان تاڭاتاروۆتىڭ ورىنداۋىندا تىڭدادىق. كەيىن ەسەنقۇل اقىننىڭ 60 جاسقا تولۋىنا وراي تۇسىرىلگەن باعدارلامادا جاكەن وماروۆتان تۇڭعىش تىڭداعانىمىزدا اۋەنى ءسال وزگەشەلەۋ ەستىلدى. بىراق نەگىزگى اۋەن ءبىر بولعاندىقتان، حالىق ىشىنە كوپ تاراعان مۇنداي تۋىندىلار ءسال تۇرلەنىپ ورىندالۋى دا زاڭدىلىق دەر ەدىك. ءاننىڭ شىعۋ تاريحىنا قاتىستى ەسەنقۇل اقىن قىسقاشا عانا ايتقانىمەن، ادەمى ورنەكتەيدى جانە وكىنىشىن دە بۇگىپ قالمايدى:

«تاۋەلسىزدىك الماي تۇرعان كەزدە، بىراق ەلدىڭ رۋحى ويانعان 1990 جىلدارى ءبىر كەلىمسەكتەر ءبىزدىڭ ەلدى باسىنىپ، قىزدارىمىزدىڭ پاكتىگىن اياقاستى ەتىپ، نامىسىمىزدى تاپتاپ وكتەمسىپ جۇرگەندە، نامىسى بار قازاق جىگىتتەرى اتقا قوندى. داۋىس كوتەرىپ، تالاپ قويدى، كەلىمسەكتەر ءبىزدىڭ ەلدەن كەتسىن دەگەن. ۇلكەن تولقۋ بولدى. بىراق، قۇدايعا شۇكىر، ەل-جۇرت امان. سول ەرلەردىڭ تالابىمەن كەلىمسەكتەر، قاراقشىلار، وڭكەي ۇرىلار، انادان-مىنادان قاشقان، جاماندىقپەن كوزىن اشقاندار ەلدەن الاستاتىلدى. تۋرا سول ۋاقىتتاردا جاكەن كەلىپ قالدى ۇزىناعاشقا. ۇيگە كەلىپ، كوزىنە جاس الىپ، «ەساعا-اي، ءسىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى-اي، ءسىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى-اي!»، دەي بەردى. مەنىڭ دە كوزىمە جاس تولىپ كەتتى. سول جەردە وتىرا قالىپ ايتتىم: «مەن وسىعان ولەڭ جازايىن، سەن ءان جاز»، دەپ. ء«بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى» دەگەن ولەڭدى سول تاباناستىندا جازدىم، جاكەن سول جەردە وتىرىپ، تاباناستىندا ءانىن شىعاردى. ءان شىرقاپ قويا بەردى! سول ايتىلعان كۇنىنەن باستاپ قازاق اسپانىنا شىرقاپ قويا بەردى! ەلدىڭ رۋحىن كوتەرگەن جىگىتتەرگە بارىپ ورىنداپ بەرىپ ەدىك، كوزدەرىنە جاس الدى. «ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزى كورىپكەلدىك بولدى ما، سول جىگىتتەردىڭ ءبىرازى شەيىت بولىپ كەتتى. مەن اقىننىڭ اۋليەلىگىنەن قورقام كەيدە... سول ءسوزدى ايتپاۋ كەرەك پە ەدى، بىلمەيمىن. سولاي بولىپ كەتتى»، دەپ ەدى ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ اعامىز.

تۋرا وسى ءساتتى جاكەن وماروۆ انىعىراق ايتىپ، ناقتىلاي تۇسەدى: «ونىڭ دا كوزىندە جاس، مەنىڭ دە كوزىمدە جاس. ءسوز دە جازىلىپ ءبىتتى، ءانى دە دايىن بولدى. ورتاق دۇنيەمىزدى ەكەۋلەپ كوتەرىپ، قانىبەك باتىردىڭ ۇيىنە باردىق، ول دا نوكەرلەرىمەن ەكەن. تۇگەل وتىرىپ تىڭدادى. ءاندى ايتىپ بەرىپ ەدىم، باتىردىڭ جۇرەگى قارس ايىرىلدى. ەلى ءۇشىن جان پيدا، جان مەن ءتاننىڭ جاراقاتىنا ماراپاتىن العان حاس باتىر تۇعىرىنا شىعىپ تولىسقان ارىستانداي قاتتى تولقىدى. بۇل ءساتتى مەن ەشۋاقىتتا ۇمىتپايمىن جانە وسى ءساتتى كورسەتكەن قۇدايعا شۇكىر. ەساعاڭنىڭ دا باسىندا وسى ءبىر تىلسىم كۇيدىڭ بولعانىنا كۇمانىم جوق، ونى ءوزى دە ايتىپ ءجۇردى عوي».

ەندى وسى اندەگى «ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىي­ماعان» دەگەن سوزگە كەلگەندە، ەساعاڭنىڭ ءوزى «مەن اقىننىڭ اۋليەلىگىنەن قورقام كەيدە... سول ءسوزدى ايتپاۋ كەرەك پە ەدى، بىل­مەيمىن»، دەپ قالىپ ەدى. وسىعان بايلانىستى جاكەن وماروۆتىڭ مىنا ءسوزىن قوسپاي كەتۋگە تاعى بولمايتىن سياقتى:

«جىگىتتەردىڭ تورەسى 60 جاستا» اتتى ءتۇسىرىلىم بارىسىندا كوڭىلى قاتتى تولقىپ وتىرعان ەسەنقۇل اقىن باعدارلامانىڭ ورتا تۇسى اۋعاندا ءبىرتۇرلى كۇيگە ءتۇستى. جۇرگىزۋشى كەزەكتى ء«بىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرىنە» بەرگەندە، ويىمدا ەشتەڭە جوق، بۇل ءاننىڭ شىعۋ تاريحىن «ەساعاڭ ءوزى كوزى تىرىسىندە ايتىپ بەرسىن» دەپپىن عوي. ول كىسى دە شىن ىقىلاسىمەن ءاننىڭ تاريحىن ءتىزىپ تۇگەندەدى. «مەن كەيدە اقىنداردىڭ اۋليەلىگىنەن قورقامىن، «ەرتە تۋىپ، ەش زاماننىڭ ماڭدايىنا سىيماعان» دەپ ايتپاۋىم كەرەك پە ەدى؟» دەپ جىلامسىراپ، تەبىرەنگەنىن ءبارىڭىز كوردىڭىزدەر. تالاي جىل جۇرەگىنىڭ ءبىر بۇرىشىنا تىعىپ كەلگەن ويىن اشىپ ايتىپ جانى بايىز تاپتى ما ەكەن، ءتۇسىرىلىمنىڭ سوڭىنا قاراي اقىن جانى اسپانداپ كەتكەندەي كورىنە بەرەدى ماعان. تاسپانى قايتا-قايتا كورەمىن دە وسى ويعا كەلە بەرەمىن. تاڭ اتا سۋىق حابار جەتتى. بىلمەيمىن، ەسەنقۇلمەن بايلانىسقان اركىمنىڭ اركەم پىكىرى بار شىعار. مەنىمەن ەساعاڭ «مەنى تۇسىنگەنىڭە راحمەت!» دەپ قوشتاسىپتى...»، دەيدى.

ەلدىڭ جاي-كۇيىنەن سىر شەرتكەن ءان تاعدىرى – جان تاعدىرى!