يت پەن مىسىققا يلىكپەيتىن قوعام

ءبورىنىڭ ۇيىرىندەي بىرىگىپ، شاعىلىسىپ كوبەيىپ، قىستىڭ قاقاعان ايازىنان اشىعىپ، اشىنىپ شىققان قاڭعىباس يتتەردىڭ بارلىعى دا ءبىر كەزدە ءبىزدىڭ كوشەنىڭ تۇرعىندارى اسى­راماق بولىپ الىپ كەلگەن تومپايعان، سۇيكىمدى كۇشىكتەر بولعانى ءسوزسىز. بىراق ول دا تىرشىلىك يەسى بولعاننان كەيىن اۋىرادى، كوبەيەدى، تاماق كەرەك، ارتىن تازالاۋ كەرەك، ەمدەتۋ كەرەك. يت، مىسىق اسىراۋ دا كادىمگىدەي بەينەت. جىلدا ءۇيى­ڭىزدى مارعاۋ مەن كۇشىكتەرگە تولتىرىپ، كىم­گە تاراتارىڭىزدى بىلمەي وتىرماس ءۇشىن، ۆەتە­رينارعا اپارىپ ءتيىستى شاراسىن جاساتىپ الۋ قاجەت. قىسقاسى، ءتىلىن تۇسىنبەيمىن دەمە­سەڭىز، ءۇي حايۋاناتتارىن اسىراۋدىڭ ۇلكەن جاۋاپ­كەرشىلىگى بار. ودان دا ۇلكەنى – وبالى مەن ساۋابى.

ال كوپتەگەن ەلدە مۇنىڭ ءبارى زاڭمەن رەتتەلگەن. ەگەر ءيتىڭىز كوشەگە، ساياباققا ساڭعىپ كەتسە، ءتيىستى قىزمەت ءناجىسىن بىردەن زەرتحاناعا اپارىپ، كىمنىڭ يتىنە تيەسىلى ەكەنىن انىقتايدى دا، ىلە-شالا قوماقتى ايىپپۇل تولەتەدى. سون­دىقتان ءيتىڭىزدىڭ «قالدىقتارىن» سالىپ الاتىن قالتا الىپ جۇرۋگە ءتيىسسىز. وكىنىشكە قاراي، ەلىمىزدە ازىرگە ءبارى كەرى­سىنشە بولىپ تۇر. كەز كەلگەن ماسەلەنىڭ مايدا-شۇيدەسى بولمايدى. بىزگە اينالامىزداعى ادامدارمەن عانا ەمەس، قورشاعان ورتا، ءتىپتى ءوزىڭىز جاۋاپكەرشىلىگىن العان كەز كەلگەن تىرشىلىك يەسىمەن ساناسۋعا تۋرا كەلمەك. بۇل بولماعان جەردە ءسوزسىز تەپە-تەڭدىك، ىزگىلىك قاعيدالارى بۇزىلادى.

ەگەر وسىنداي ماسەلە بولماسا، الەمگە ايگى­لى كينواكتريسا بريجيت باردو پرەزيدەنت ق.توقاەۆ­قا حات جازار ما ەدى؟! قىسقا عانا بايان­داعاندا، 2019 جىلى بريجيت باردونىڭ جا­نۋار­لاردى قورعاۋ قورى قازاقستان پرەزي­دەن­تىنە اشىق حات جازىپ، ەلىمىزدەگى پاناسىز ءۇي جانۋارلارىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا، قام­قورلىق كورسەتۋگە ىقپال ەتۋىن وتىنگەنى ەستە بولار؟.. بۇعان بىزدەگى كىسىنىڭ توبە شاشىن تىك تۇرعىزاتىن قاتىگەز وقيعالار تۇرتكى بولعان. جاپ­پاي دەمەسەك تە، جانۋارلاردى قور­لاۋعا، ازاپ­تاۋعا، ءتىپتى زورلاۋعا قاتىستى جان­تۇر­شى­گەرلىك جاعدايلاردان ءوزىمىز دە حاباردارمىز. ادام اتىن جامىلعاندار كەي جاعدايدا ءيتى اۋىرىپ­ قالسا، قارتايسا، ۋلى جەبەلەرمەن اتقىزادى، ولار ساعاتتار بويى ازاپتانىپ ولە­تىنىن، كورشىنىڭ ءيتى ۇناماي قالسا دا يت اۋلايتىن­داردى شاقىراتىنىن جوققا شىعارۋعا بولماس.

بىلتىر بريجيت باردونىڭ ارناۋلى ەلشىسى بريجيت ولۋا قازاقستانعا كەلىپ، بىرقاتار ءوڭىر­دى اسىقپاي ارالاپ، كورگەن-بىلگەنىن باق وكىلدەرىمەن بولىسە كەلە: «مۇندا جان تۇرشىگەرلىك جايتتاردى، مىسالى، يت پەن مى­سىقتى ازاپقا دۋشار ەتىپ، ۋلى جەبەمەن اتىپ جاتقان، اۋلاپ، ولاردى ورتەپ جاتقان كەزدەردى كوردىم، – دەدى. – كورشىلەرىنىڭ يتتەرىن، ءتىپتى ءوز يتتەرىن اۋىرسا نەمەسە بۋاز بولسا، ءولتىرىپ جاتقانى تۋرالى بەينەباياندار جەتكىلىكتى. ءبىز مۇندا ادامدار اراسىندا قورعاۋشىسى جوق جانۋارلاردىڭ قامقورشىسى بولۋ ءۇشىن كەلدىك. بارلىق جەردە، كەرەك دەسەڭىز كابۋلدا دا ولاردى ادامگەرشىلىك تۇرعىدا زارارسىزداندىرادى. بۇل ءادىس بيۋدجەت قاراجاتىن ۇنەمدەيدى ءارى جانۋارلارعا قاتىستى ادامدىق قاسيەتتى ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازاقستاندا ولار جانتۇرشىگەرلىك جاعدايدا، قورعانۋعا، كۇن كورۋگە ءماجبۇر، سوندىقتان ولار تىستەپ، قاۋىپ الۋعا دايىن»، دەگەنى ەسىمىزدە.

الايدا بۇل ماسەلە ءالى شەشىلگەن جوق. پارمەن بولماعان سوڭ، قۇزىرلى مەكەمەلەر دە تۇسىنىكتەمە بەرمەدى. ەسەسىنە اقپاراتتىق سايتتاردان «زەينەتكەردى تالاعان يت»، ء«يتتى ەتكە وتكىزگەن»، «قويلاردى تالاعان يتتەر»، «اتباساردا الاباي تالاعان ايەلدىڭ اياعىن كەسىپ تاستادى»، «وقۋشىنى يت تالاپ ءولتىردى، ء«وزىن ولىمگە قيعان يت» دەگەن جانتۇرشىگەرلىك حابارلاردى ءجيى كوز شالادى.

وسىلاردىڭ ىشىندە ەڭ سوراقىسى – «مىسىق ولتىرگىش ايەل» دەگەن تاقىرىپپەن تاراعان اقپارات. قۇلسارى قالاسىندا مىسىق كورسە ۇستاپ الىپ ءولتىرىپ، بالكونىنا ءىلىپ قوياتىن 38 جاستاعى ايەلدىڭ ارەكەتىن اقىل-ەسى ءبۇتىن ادامنىڭ ىسىنە جاتقىزۋعا بولماس، بىراق شەشە­سىنىڭ جانتۇرشىگەرلىك ادەتى بالالارىنا دا جۇ­عىس­تى بولعان. ءالى جەتەتىن ءۇي جانۋارىن كورسە، ولار دا ايامايدى. كۇشىك كورسە سۋعا اعىزادى، مىسىق كورسە تۇنشىقتىپ ولتىرەدى. ارينە، بۇلار قىلمىستىق كودەكستىڭ 316-بابى بويىنشا جانۋارلارعا كورسەتكەن قاتىگەزدىگى ءۇشىن ءىستى بولعان. ايتقانداي، بريجيت بار­دو­نىڭ ارناۋلى وكىلى «يتتەرىڭىز سترەستە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر» دەپ كەتكەن-ءدى. اينالىپ كەلگەندە كەۋدەسىندە جانى باردا، تابيعات زاڭى – قاراۋسىز ءۇي جا­نۋارلا­رى دا كوبەيەدى، اۋىرادى، كەسەلدەر تا­راتادى. ­ەگەر وشىكسە، قاباعان بولسا، بۇل – ولاردىڭ ادام-
دارعا دەگەن وكپە-رەنىشىنىڭ وتەۋى.