ماقسات-مىندەتى ۇركەردەي توپ ءۇشىن ۇعىنىقتى بولعانىمەن، بىلايعى حالىققا باعىتى ب ۇلىڭعىر، جۇمىسى جۇيەسىز ءبىر سالا بار. بۇل – كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور. ونىڭ ناقتى نەمەن اينالىساتىنىن ءالى كۇنگە بىلمەيتىندەر كوپ. اڭگىمە وسى جايلى.

كوللاجدى جاساعان زاۋرەش سماعۇل، «ەQ»
ءبىر اپتا بۇرىن ءماجىلىس وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ جۇمىسىن قاتاڭ سىنعا الدى. ءتىپتى ناقتى قۇرىلىمداردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ كورسەتتى دە. ايتالىق، پرەزيدەنت كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورداعى ءىرى قۇرىلىم سانالاتىن «قازاقستان دامۋ بانكىن» مىسالعا كەلتىردى.
«قازاقستان دامۋ بانكى قارجى-ونەركاسىپتىك جانە قۇرىلىس توپتارىنان وكىلدىك ەتەتىن تاڭداۋلى تۇلعالاردىڭ جەكە بانكىنە اينالدى. ءبارىنىڭ اتى-ءجونىن بىلەمىز. جوعارى كابينەتتەرگە كىرە الاتىنىن پايدالانىپ، ولار ءوز جوبالارىن ىسكە اسىرۋدا ارتىقشىلىق الىپ وتىر. بۇل جوبالارعا كەتكەن مەملەكەتتىڭ قاراجاتىن شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە جۇمساۋعا بولاتىن ەدى»، دەدى پرەزيدەنت.
وسى رەتتە قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى ۇكىمەتكە قازاقستان دامۋ بانكىنىڭ قىزمەتىن قايتا قۇرۋدى تاپسىردى. ايتۋىنشا، مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن ۇسىنۋ ۇدەرىستەرى اشىق ەمەس ءارى ءتيىمسىز. سوندىقتان بۇل تاسىلدەردى تۇبەگەيلى قايتا قاراۋ كەرەك جانە بۇل تۇسىنىكتى ءارى اشىق تەتىكتەر بولۋى قاجەت.
پرەزيدەنت «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىنە دە كۇمان كەلتىردى. بۇگىندە قوردىڭ اكتيۆى ەلىمىزدىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ 60 پايىزىنا جۋىقتايدى. ياعني اتالعان ۇيىمنىڭ ءتيىمدى قىزمەتى بۇكىل ەكونوميكامىزدى وركەندەتۋگە تىكەلەي اسەر ەتەدى. دەگەنمەن...
«قور ءوزىنىڭ نەگىزگى مىندەتىن ورىنداپ وتىر ما، ياعني ۇلتتىق بايلىقتى ەسەلەي الدى ما دەگەن ورىندى سۇراق تۋىندايدى. قوماقتى جالاقى الاتىن قىزمەتكەرلەرى، ديرەكتورلار كەڭەسى نەمەن اينالىسادى؟ قىزمەتى وتە قىمبات كونسالتينگ كومپانيالاردى جانە شەتەلدىك مامانداردى جۇمىسقا تارتقاننان پايدا بار ما؟ «سامۇرىق-قازىنا» قورى ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق اكتيۆتەرىن باسقارۋ ىسىندە باستى ءرول اتقارادى. سوندىقتان ۇكىمەتكە ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ جانە رەفورمالار اگەنتتىگىمەن بىرلەسىپ، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردى تۇبەگەيلى رەفورمالاۋ ءۇشىن ۇسىنىستار ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. ەگەر قوردى رەفورمالاۋ مۇلدەم مۇمكىن بولماسا، ونداي قۇرىلىمنىڭ ەكونوميكامىزدا بولماعانى ءجون»، دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
ءماجىلىس دەپۋتاتى بەرىك ابدىعالي ۇلىنىڭ پىكىرىنشە، پرەزيدەنتتىڭ ەكى ۇلكەن قۇرىلىمعا قاتىستى سىنىن ولاردىڭ جۇمىسىنا بەرىلگەن ساياسي باعا دەپ قابىلداۋ كەرەك.
– «سامۇرىق-قازىنا» قورىندا قاراجات كوپ. بىراق ونىڭ قايدا جۇمسالىپ جاتقانى بەلگىسىز. قاراپايىم حالىق تۇگىلى، دەپۋتاتتاردىڭ ءوزى بەيحابار. بۇل قوردىڭ ءوز ىشىندە عانا ءمالىم. ءبىزدىڭ ەلدىڭ نەگىزگى ۇلتتىق بايلىعىنىڭ ءبارى سوندا شوعىرلانعان. سوندىقتان باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. ءتىپتى پرەزيدەنت «سامۇرىق-قازىنا» قاجەت پە؟» دەگەن ماسەلەنى توتەسىنەن قويدى. بۇل – قوردىڭ جۇمىسىنا بەرىلگەن ساياسي باعا. ويتكەنى حالىق شىنىمەن نارازى. مەملەكەتتىك باقىلاۋدان تىس قالىپ قويعان مۇنداي ماسەلەلەردى جەدەل شەشكەن ابزال. سول سەكىلدى مەملەكەت باسشىسى قازاقستان دامۋ بانكى تۋرالى دا سىن ايتتى. بانكتى پايدالانىپ بايىپ جاتقان ادامداردىڭ ناقتى كىمدەر ەكەنى دە بەلگىلى. وكىنىشكە قاراي، ەكونوميكامىزدان مۇنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. پرەزيدەنت ناقتى مىندەتتەردى ايتتى، ماسەلەنى رەتتەۋدىڭ جولىن دا نۇسقادى. ەندى ۇكىمەت ىسكە كىرىسۋى كەرەك. دەپۋتاتتارعا دا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتىلعان. وسى ورايدا جۇمىس باعىتىن مۇلدەم وزگەرتۋ كەرەك. بۇرىنعىداي جۇمىس ىستەۋگە بولمايدى، – دەدى ب.ابدىعالي ۇلى.
قارجىگەر مۇرات تەمىرحانوۆ «سامۇرىق-قازىنانى» رەفورمالامايىنشا، ەلدەگى بىردە-ءبىر رەفورما ناتيجە بەرمەيدى دەپ ەسەپتەيدى.
– پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان دامۋ بانكىن سىناعانى وتە ورىندى. «بايتەرەك» حولدينگى مەن قازاقستان دامۋ بانكى مەملەكەتتىك جەڭىلدەتىلگەن كرەديتتەردىڭ كوبىن جەكەلەگەن ءىرى كومپانيالارعا بەرىپ وتىر. ال شىن مانىندە مۇنداي كومپانيالار مەملەكەتتەن سۋبسيديا الۋعا ءتيىس ەمەس. سونىڭ سالدارىنان «بايتەرەكتىڭ» شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە كرەديت بەرۋ ۇلەسى وتە تومەن. «سامۇرىق-قازىنانى» دا ناقتى رەفورمالايتىن ۋاقىت الدەقاشان جەتتى. بۇعان دەيىن بيلىك قوردىڭ ءتيىمدى ەكەنىن، ونىڭ قىزمەتى الەمدىك ۇزدىك تاجىريبەگە ساي ەكەنىن ايتىپ كەلدى. شىندىعىندا، ولاي ەمەس. «سامۇرىق-قازىنانى» ءدال قازىر رەفورمالامايىنشا، ەلدەگى بىردە-ءبىر رەفورما ناتيجە بەرمەيدى، – دەيدى م.تەمىرحانوۆ.
راسىندا دا، قازاقستان دامۋ بانكىنىڭ ەل ەكونوميكاسىنداعى ورنى ەرەكشە. بانكتىڭ رەسمي سايتىنداعى اقپاراتقا سەنسەك، ونىڭ باستى مىندەتى – ەلدىڭ شيكىزاتتىق ەمەس سەكتورىن قارجىلاندىرۋ ارقىلى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ تۇراقتى دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ. ياعني بۇل قۇرىلىم وڭدەۋ، دايىن ءونىم شىعارۋ، تاماق ونەركاسىبىن دە قارجىلاندىرۋى ءتيىس. ال بۇلار اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىمەن تىكەلەي بايلانىستى. الايدا وسى كۇنگە دەيىن بانك قارجىلاندىرعان جوبالاردىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى جوبالار تىم از.
– بىلتىر 20 جىلدىعىن اتاپ وتكەن بانكتىڭ كەيسىندە اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى 20 جوبا دا شىقپايدى. جىلىنا ءبىر ءىرى جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا بولاتىن ەدى. سوعان قاراعاندا، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر سەكىلدى قازاقستان دامۋ بانكى دە تاماق ونەركاسىبىن، جالپى اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاندىرۋدى قاجەت دەپ ەسەپتەمەيتىن سەكىلدى. بالكىم، ولار بۇعان تۇراقتى، سالماقتى بيزنەس دەپ قارامايتىن شىعار. شارۋالاردىڭ بۇل بانككە جولاماۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى بار. ول – شارۋالارعا قوياتىن تالاپتارىنىڭ تىم جوعارىلىعى. بىلۋىمشە، بانككە ۇسىنىلاتىن جوبا قۇنى 3 ملرد تەڭگەدەن تومەن بولماۋى كەرەك. ونىڭ كەمىندە 20 پايىزىن كاسىپكەر ءوز ۇلەسىنەن قوسۋى ءتيىس جانە سوعان سايكەس كەپىلزاتى بولۋى شارت. پايىزدىق مولشەرلەمەسى 6-7 پايىزدان كەم ەمەس. مۇنىڭ ءتيىمسىز ەكەنىن كورگەن كاسىپكەرلەر تەرىس اينالىپ جۇرە بەرەدى، ارينە. سوندىقتان قازاقستان دامۋ بانكى اۋىل شارۋاشىلىعى باعىتىنداعى جوبالارعا باسىمدىق بەرىپ، تالاپتارىن قايتا قاراستىرعانى ءجون، – دەيدى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى دامير اسپان.
«سامۇرىق-قازىنا»، «بايتەرەك» سەكىلدى ءىرى قۇرىلىمداردىڭ نەگىزگى مىندەتى ەلدىڭ بايلىعىن ەسەلەۋ ەدى. ءماجىلىس دەپۋتاتى ايقىن قوڭىروۆتىڭ پىكىرىنشە، بۇل مىندەت ويداعىداي ورىندالعان جوق.
– ەل ىشىندەگى قورلاندىرۋ كوزىنىڭ تاپشىلىعىنا قاراماستان، ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ باسقا ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىنا ينۆەستيتسيا سالۋى نەمەسە قارجىنى شەتەلگە ورنالاستىرۋى الاڭداۋشىلىق تۋعىزادى. ءبىز مۇنى كوپتەن بەرى ايتىپ كەلەمىز. مىسال رەتىندە «بايتەرەك» حولدينگىنىڭ ەنشىلەس ۇيىمى – «QazTech Ventures» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ ستارتاپتاردى دامىتۋ ءۇشىن سينگاپۋرداعى ۆەنچۋرلىك قورلاردىڭ بىرىنە 10 ملن دوللار كولەمىندە سالىم سالعانىن كەلتىرۋگە بولادى. سول سەكىلدى ەل ازاماتتارىنىڭ 250 ملن دوللار كولەمىندەگى زەينەتاقى جيناعىن ازەربايجاننىڭ مەملەكەتتىك باعالى قاعازدارىنا ءماجبۇرلى تۇردە ايىرباستاي وتىرىپ، ازەربايجان حالىقارالىق بانكىنىڭ وبليگاتسيالارىنا تاۋەكەلمەن ينۆەستيتسيالاۋدىڭ سوڭى نەمەن اياقتالعانىن قوعام ءالى ۇمىتقان جوق. شەتەلدىك جوبالارعا سالىنعان ينۆەستيتسيالاردىڭ اشىقتىعى مەن ناتيجەسىن تالداۋ، ولاردىڭ تيىمدىلىگى، تەرىس سالدارعا اكەپ سوقتىرعان شەشىم قابىلداعان تۇلعالاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى اقپارات جوق. بۇل قاراجات ەل ىشىندە الدەقايدا كوپ پايدا اكەلەر ەدى. سىرتقى قارىز دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە، جەرگىلىكتى ستارتاپتاردىڭ جانە باسقا دا قاجەتتى جوبالاردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەر ەدى، – دەيدى ا.قوڭىروۆ.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ماجىلىستەگى بايانداماسىنان «سامۇرىق-قازىنا» قورىن رەفورمالاۋ مۇلدەم مۇمكىن بولماسا، ونى تاراتۋ كەرەك دەگەن سىڭايدى بايقادىق. ۇلكەن قوردى تاراتقان جاعدايدا ەل ەكونوميكاسى نە بولماق؟ سالدارى قانداي؟ بۇل سۇراقتى ەكونوميست ماقسات حالىققا قويىپ كوردىك.
– بىزدە ۇلتتىق كومپانيالار وتە كوپ. ولاردىڭ ەنشىلەس ۇيىمدارى دا جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي، ولاردىڭ ونىمدىلىگى، تيىمدىلىگى تومەن. مۇنداي كومپانيالاردىڭ كوزىن قۇرتۋ كەرەك نەمەسە جەكە سەكتورعا وتكىزەتىن ۋاقىت كەلدى. ەكونوميكانى تەجەپ وتىرعان اۋقىمدى كۇشتەردىڭ ءبىرى – مەملەكەتتىڭ مۇمكىندىگىن پايدالاناتىن مونوپوليست كومپانيالاردىڭ شامادان تىس كوبەيىپ كەتۋى. بۇل فاكتور ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ۇلكەن كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. سوندىقتان ۇلكەن وزگەرىستەر قاجەت.
ماسەلەن، كەزىندە «قازاگرو» حولدينگىنە قاتىستى كوپ سىن ايتىلدى. تيىسىنشە، وڭ شەشىم قابىلداندى. حولدينگ «بايتەرەكتىڭ» قۇرامىنا ءوتتى. ەندى كەزەك قازاقستان دامۋ بانكىنە دە جەتكەن سەكىلدى. جالپى، مەملەكەت تاراپىنان دامۋ ينستيتۋتتارى قۇرىلعان ۋاقىتتا ونەركاسىپتى دامىتۋدى، ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن ينۆەستيتسيالاۋدى، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەمەن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى. الايدا تۇپتەپ كەلگەندە اتالعان قۇرىلىمداردىڭ ءبارى بەلگىلى ءبىر توپتاردىڭ قاراماعىنداعى ءىرى كومپانيالارعا عانا جۇمىس ىستەيدى.
ەگەر پرەزيدەنت ەمەۋرىن تانىتقانداي، «سامۇرىق-قازىنانى» تاپ قازىر تاراتا سالساق، ەكونوميكامىز تىعىرىققا تىرەلىپ، تۇسىنىكسىز جاعدايلار ورىن الۋى مۇمكىن. بىراق بۇل ءبىر كۇندە شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس. ويتكەنى قوردىڭ ىشىندە حالىق يگىلىگى ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن مونوپوليست كومپانيالار دا بار. مۇنداي ستراتەگيالىق كومپانيالاردى مەملەكەت ءوز ۇلەسىندە ۇستاپ قالعانى جاقسى. اتى دا، زاتى دا بەيمالىم كومپانيالار مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلارعا قاتىسىپ، مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە ءوتىنىم بەرىپ ءجۇر. سول ارقىلى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن سوڭعى ستاندارتتارعا سايكەس جاساقتاپ العاندار قانشاما. مەنىڭشە، بۇل دۇرىس ەمەس. «سامۇرىق-قازىنانىڭ» ەنشىلەس كومپانيالارىنىڭ كەرەمەتتەي كەڭسەلەرىن جاساقتاۋعا جۇمسالعان شىعىندى الەۋمەتتىك سالاعا باعىتتاعان الدەقايدا ءتيىمدى بولار ەدى، – دەيدى م.حالىق.
اشىق تا جابىق كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورعا شىنىمەن رەفورما قاجەت. پرەزيدەنت پارمەن بەردى. ۇكىمەت ىسكە كىرىستى. ەندى ناتيجەسىن كۇتەمىز.
ۇكىمەت 717 ينۆەستيتسيالىق جوبانىڭ پۋلىن قۇردى
قازاقستان • بۇگىن، 14:17
GAP قارجى پيراميداسىنا قاتىستى تەرگەۋ باستالدى
ايماقتار • بۇگىن، 14:11
ەرلان قارين قازاقستان ساياساتتانۋشىلارىنىڭ ح كونگرەسىنە قاتىستى
قازاقستان • بۇگىن، 14:02
جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە بويىنشا العاشقى كولىك بەرىلدى
قوعام • بۇگىن، 13:50
اقتوبەدە جول اپاتىنان ەكى ادام قازا تاپتى
ايماقتار • بۇگىن، 13:35
ناشار ءبىلىم بەرەتىن اسكەري كافەدرالاردى جابۋ قاجەت – مينيستر
ءبىلىم • بۇگىن، 13:25
مەملەكەت باسشىسى سەرىكقالي برەكەشەۆتى قابىلدادى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 13:16
ستۋدەنتتەر مەن دوكتورانتتاردىڭ شاكىرتاقىسى وسەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 13:07
قازاقستان اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ مامان دايارلايدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:53
1-سىنىپتان باستاپ جاڭا ءپان ەنگىزىلەدى
ءبىلىم • بۇگىن، 12:47
بقو-دا رەفەرەندۋمعا وراي 444 مىڭعا جۋىق سايلاۋشى تىركەلگەن
رەفەرەندۋم-2022 • بۇگىن، 12:38
حالىقتىڭ باسىم بولىگى رەفەرەندۋمدى قولداپ وتىر - ەرلان قارين
رەفەرەندۋم-2022 • بۇگىن، 12:34
قاۋىپسىزدىك كەڭەسى حاتشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • بۇگىن، 12:18
جامبىل وبلىسىندا زورلىق بەلگىلەرى بار ايەلدىڭ ءمايىتى تابىلدى
ايماقتار • بۇگىن، 12:09
پرەزيدەنت ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىن رەفورمالاۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى
پرەزيدەنت • بۇگىن، 11:59
تۇركى اكادەمياسى قازاق كولونەرىنە ارنالعان ەكى كىتاپ شىعارادى
وقيعا • بۇگىن، 11:55
جاستاردىڭ 40 پايىزدان استامى ماماندىق بويىنشا جۇمىس ىستەمەيدى
پارلامەنت • بۇگىن، 11:52
«قازاۆتوجول» شۇڭقىرلاردى جاڭا تەحنولوگيامەن جوندەيدى
قازاقستان • بۇگىن، 11:43
قازاقستان-تۇركيا اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 1،5 ملرد دوللارعا جەتتى
ەكونوميكا • بۇگىن، 11:30
ماۋلەن اشىمباەۆ: جاڭا قازاقستاننىڭ جاڭارۋ كوزى - جاستار
پارلامەنت • بۇگىن، 11:18
سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاماعان مەديتسينالىق مەكەمەلەرگە ايىپپۇل سالىندى
ايماقتار • بۇگىن، 11:08
40 مىڭعا جۋىق جۇكتى ايەل Pfizer ەكپەسىن سالدىردى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:50
الماتىدا كولىك اپاتىنان ءبىر ادام كوز جۇمدى
ايماقتار • بۇگىن، 10:35
قىزىلوردادا 300-دەن استام ادامدى يت قاپتى
ايماقتار • بۇگىن، 10:27
قازاقستاندا كوروناۆيرۋس جۇقتىرعاندار كوبەيدى
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 10:18
ەاەو سەرىكتەس ەلدەردىڭ تاۋارلارىن تەكسەرۋ ەرەجەلەرىن جەڭىلدەتەدى
ەكونوميكا • بۇگىن، 10:08
الماتىدا قوناقۇيدەن ءورت شىقتى: قوناقتار تەرەزەدەن ەۆاكۋاتسيالاندى
ايماقتار • بۇگىن، 09:53
پروباتسيا قىزمەتكەرلەرىنەن جاسىرىنعان ەر ادام تۇرمەگە قامالدى
ايماقتار • بۇگىن، 09:47
سقو-دا جەلشەشەك جۇقتىرعاندار كوبەيدى
ايماقتار • بۇگىن، 09:37
كوروناۆيرۋس ماۋسىمدىق ينفەكتسياعا اينالۋى مۇمكىن - ساراپشىلار
كوروناۆيرۋس • بۇگىن، 09:28
اقمولا وبلىسىندا سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاماعان مەكتەپتەر انىقتالدى
ايماقتار • بۇگىن، 09:19
20 مامىرعا ارنالعان اۋا رايى بولجامى
اۋا رايى • بۇگىن، 09:05
Nickelodeon مۋلتفيلمدەرى قازاق تىلىندە كورسەتىلە باستادى
قوعام • بۇگىن، 09:00
ايماقتار • بۇگىن، 08:59
ايماقتار • بۇگىن، 08:57
ونەر • بۇگىن، 08:55
ەۋروپا ليگاسىنىڭ جەڭىمپازى انىقتالدى
فۋتبول • بۇگىن، 08:52
كەزەكتى قارسىلاستار بەلگىلى بولدى
بوكس • بۇگىن، 08:50
قازاقستان كۋبوگىنىڭ جەرەبەسى تارتىلدى
فۋتبول • بۇگىن، 08:47
قازاقستاندىقتار سۋپەرفينالدا باق سىنايدى
سپورت • بۇگىن، 08:45
ۇقساس جاڭالىقتار