ەڭبەك ءبارىن دە جەڭبەك

تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز تاۋەل­سىز­دىكتىڭ وتىز جىلى ىشىندەگى ەلى­مىزدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتىن تەرەڭ تال­داي وتىرىپ، عالامدىق وزگەرىس­تەر­ حالقىمىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتى­نا، تۇرمىس-تىرشىلىگىنە قالاي اسەر ەتكەنىن تارازىلايدى. ءيا، وسى كەزەڭ ىشىندە ەل-جۇرتىمىز كوپتەگەن قيىن­دىقتى ەڭسەرىپ قانا قويماي، بولا­شاق باعدارى ايقىن، ىنتىماق-بىر­لىگى كۇشتى مەملەكەتكە اينالدى. بيىلعى كۇزدە ەلىمىزدە وتكەن حالىق سانا­عى­نىڭ قورىتىندىسى دا ەلبا­سى­نىڭ پىكى­رىن رەسمي مالىمەتپەن قۋاتتاي تۇس­كەندەي. شۇكىر، بۇگىندە قازاقستان رەس­پۋب­ليكاسى تۇرعىندارىنىڭ سا­نى 19 ملن ادامنان اسسا، ونىڭ 30 %-دان استامى تەپسە تەمىر ۇزە­­­تىن­­دەي جاس بۋىن ەكەن. وسى دە­رەك­­­­تەر­گە سۇيەنە وتىرىپ، مەملە­كەت­­­­تىڭ ىر­گە­تاسىن قالاپ بەرگەن اعا بۋىن­­­نىڭ ءىسىن اقىلدى دا ءبىلىمدى، ەڭ­بەك­­قور دا ءتار­تىپتى جاستارىمىز جال­عاس­­­تى­­­را­­تى­نىنا ءوز باسىم ەرەكشە قۋانىشتىمىن.

اتا-بابامىزدىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولدارىنىڭ تاجىريبەسى ءار زاماننىڭ ءوز قيىندىعى مەن قۋانىشى قاتار جۇرەتىنىن كورسەتىپ بەردى. ەلباسى ماقالاسىندا «الدا الار اسۋلارىمىز بەن باعىندىرار بيىكتەرىمىز دە، ىقتيمال سىن-قاتەرلەر دە از ەمەس»، دەپ ەسكەرتە كەتەدى دە، بولاشاقتىڭ ستراتەگياسىن بىلاي تۇجىرىمدايدى: «مىنە، ەكى جىلدان بەرى دۇنيەجۇزى الاڭ كۇي كەشۋدە. كوروناۆيرۋس دەرتى­نەن تۋىنداعان پاندەميا الەم­دىك ەكو­نو­ميكانى عانا ەمەس، ءوندىرىس پەن ەڭ­بەك­تى ۇيىمداستىرۋدى، عىلىم مەن تەح­نو­لوگيا دامۋىن، جالپى ادامنىڭ وي­لاۋ جۇيەسىن ايتارلىقتاي وزگەرتتى. ەڭ الدىمەن، ادامزاتقا ورتاق ىندەت دامۋ دەڭگەيىنە قاراماستان، ەل مەن ەل­دىڭ ەكونوميكاسى مەن تەح­نو­لوگيا­سىن جاقىنداستىرىپ، ءبىر-بىرى­مەن ىنتىماقتاستىرا باستادى. سو­نىڭ نەگىزىندە جاڭا جاھان­­دىق ەكو­نوميكالىق پاراديگما قالىپتاستى. جاقىندا نوبەل سىيلىعىنىڭ ءتۇرلى عىلىم سالاسىن­داعى لاۋرەاتتارىنىڭ ۇلكەن ءبىر شوعىرى ء«بىزدىڭ عالامشار، ءبىز­دىڭ بولاشاعىمىز» ءسامميتىنىڭ قو­رى­تىندىسى بويىنشا الەم مەم­لەكەت­تەرىنە ۇندەۋ جاساپ، پاندەميا ادامزات دامۋىنا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى ەڭ ۇلكەن اپات بولىپ ەنگەندىگىن اتاپ كورسەتىپ، ونىمەن بۇكىل دۇنيەجۇزى بىرلەسە كۇرەسۋى كەرەكتىگىن العا تارتتى. ولار: «ەگەر وسى بەسجىلدىقتا ترانسفورماتسيالىق شارالار قابىلدانباسا، ادامزاتتىڭ بولاشاعىنا اۋىر قاتەر تونەتىن بولادى... قوعامنىڭ ەڭ كەدەي جانە مار­گينالدانعان توپتارى مەيلىنشە ءالسىز جىكتەر كۇيىندە قالا بەرەدى»، دەدى. بۇل مەنىڭ وسىدان تۋرا 30 جىلداي بۇرىن، 1992 جىلدىڭ 5 قازا­نىندا، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ مىنبەسىنەن ايتقان ۇسىنىستارىممەن استاسىپ جاتىر. ءبىز سول كەزەڭنىڭ وزىن­دە الەمنىڭ ەڭ باي مەملەكەتتەرىنىڭ اسكەري-سوعىس ماقساتىنا قاراستى­راتىن شىعىندارىنىڭ 1%-ىن ءبولۋ ارقىلى ادامزاتقا ايتىپ كەلمەيتىن، توتەنشە اپاتتارعا قارسى كۇرەسۋدىڭ حالىقارالىق قورىن جاساۋدى ۇسىنعان ەدىك. اڭگىمە ول كەزدە بۇۇ-نىڭ بىتىمگەرشىلىك كۇشتەرى تۋرالى بولعان ەدى، بىراق، بىرىنشىدەن، ماڭىزدىسى يدەيا جانە ۇجىمدىق ارە­كەتتەستىكتىڭ تەتىگى بولاتىن، ەكىن­شىدەن، ءتۇرلى ەلدە تاۋلىك سايىن جۇز­دەگەن، مىڭداعان ادامدى باۋداي ءتۇسىرىپ جاتقان پاندەميانىڭ سوعىس­تان نەسى كەم؟ ەگەر ءدال سول كەزدە مەن ۇسىن­عانداي قور جاسالعان بولسا، قازىر­گى پاندەميا جاعدايىندا كەدەي مەم­لەكەتتەرگە كوروناۆيرۋسپەن كۇرە­سۋ­گە جانە ونىڭ زياندى زارداپتارىن جويۋعا باعىتتالعان شارالاردى ۇيىم­داس­تىرۋعا مول مۇمكىندىك تۋعان بولار ەدى».

مۇنايدىڭ باررەلى 100 دوللار بولىپ تۇرعان كەزدەن باستاپ، 2000 جىل­داردىڭ باس كەزىنەن ن.نازارباەۆتىڭ باس­­تاماسىمەن ۇلتتىق قوردىڭ جا­ساق­­تالۋى ەلدىڭ بولاشاعىنا سالىن­عان ينۆەستيتسيا بولعانىن پاندە­ميا دالەلدەدى. قورى بار ەل وزا­دى ەكەن. پاندەميا سوڭعى جىل­­دارى ع­ا­لام­دىق ەكونوميكا با­عىت­ىن عانا ەمەس، ۇلتتىق ەكونوميكا قۇ­رى­لىم­دارىن دا كۇردەلى وزگە­رىس­كە ءتۇ­سىر­دى. ەلباسى الەمدىك ەكونو­ميك­انىڭ وسى قۇبىلىسىن «جاڭا گەوسايا­سي ترانسفورماتسيا»، دەپ باعالاي وتى­رىپ، الداعى ۋاقىتتا ەلىمىز جاعدا­يىن­دا نەگە دايىن بولۋىمىز كەرەك ەكەندىگىنە ايرىقشا نازار اۋدارادى.

اقتوبە وبلىسىنىڭ جاڭا قۇرام­داعى دەپۋتاتتارى دا ءوز جۇمىس­تارىن پاندەميا كەزىندە باستادى. پان­دە­ميا ەكونوميكالىق بايلانىستاردى شەكتەپ، اقشا مەن تاۋار اينالىمىن تەجەپ، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەر­لىك­كە كوپتەگەن قيىندىق اكەل­دى. مۇنداي كەزەڭدە قارجى رەسۋرس­تارىن ءتيىمدى سالالارعا جۇمساۋدى باستى نازارعا ۇستاعان ءماسليحات دە­پۋ­تاتتارى ءتۇبىرلى شەشىمدەر قا­بىل­دادى. مەديتسينا مەكەمەلەرىن پان­دە­مياعا ساي ەتىپ جابدىقتاۋ، قىسقا مەرزىمدە قورعانىش قۇرال­دارىن ازىرلەۋگە قارجى ءبولۋ جانە مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە ۇستەمە­اقى تولەۋ، كوكتەمگى ەگىس ءۇشىن شا­رۋا­لارعا قارجىلىق قولداۋ كور­سەتۋ ماسەلەلەرىن جەدەل شەشتىك. دەپۋتات­تار جۇمىسىنىڭ نەگىزگى سالماعى پاندەميامەن كۇرەسكە باعىتتالدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. وسىلايشا، دە­پۋتاتتار كورپۋسى ءوڭىر ەكونومي­كاسى مەن الەۋمەتتىك سالانى اقساتىپ الماۋدا جەدەل ارەكەت ەتتى. وسىنداي كەزدە ەلدىڭ بىرلىگى مەن اۋىزبىرشىلىگى، جاعدايدى تولىق تالداي وتىرىپ تەز ارە­كەت ەتە ءبىلۋ دە كوپتەگەن شيەلە­نىس­تى ماسەلەنىڭ الدىن الدى. پان­دە­ميا­نىڭ سالدارى دا، ساباقتارى دا وسى.

وتانداستارىمىزدى ەل تاۋەل­سىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ بەرىك نى­عايۋى جولىندا كۇش-جىگەرىمىزدى اياماي­مىز دەپ بەرىك سەنىممەن ايتا الامىن.

امانگەلدى نۇعىمانوۆ،

اقتوبە وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى