28-دەن اسقان – جاس ەمەس پە؟

ايتكەنمەن، وسى باعدارلامانىڭ يگىلىگىن كورە الماي، رەنىش بىلدىرگەن جاس ادامدار دا بار بولىپ شىقتى. ولاردان مۇنىڭ سەبەبىن سۇراعانىمىزدا ايتقاندارى مىناعان سايادى: ء«بىزدىڭ جاسىمىز 28-دەن اسىپ كەتكەندىك­تەن، اكىمدىكتەگى شەنەۋنىكتەر قۇجاتىمىزدى قابىلداۋدان باس تارتىپ: «سىزدەر – جاس­تار­عا جاتپايسىزدار»، دەپ ءبىر-اق قايىرىپ، كەۋدەمىزدەن كەرى يتەرگەندەي بولدى».

راسىندا دا، اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ 2019 جىلعى 29 تامىزداعى بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن «جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جاستارعا ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز جالعا بەرى­لەتىن تۇرعىنجاي بەرۋ قاعيدالارىندا»: «جۇ­مىس ىستەپ جۇرگەن جاستار – جيىرما تو­عىز جاسقا تولماعان، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەك­تەپتەردىڭ تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ورتا بىلىمنەن كەيىنگى، جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ ءبىلىم بەرەتىن وقۋ باعدارلامالارىن مەڭ­گەر­گەن جانە ەڭبەك قىزمەتىن جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازا­ماتتارى»، دەپ جازىلىپتى. ال بۇل جاس شە­گىن مينيسترلىكتەگى شەنەۋنىكتەر اسپانعا ەمەس، 2015 جىلعى 9 اقپاندا قابىلدانعان «مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» زاڭعا قاراپ بەلگىلەگەن بولىپ شىقتى. ويتكەنى اتالعان زاڭنىڭ 1-بابىنىڭ 3-تارماعىندا: «جاستار – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ون ءتورت جاستان جيىرما توعىز جاسقا دەيiنگi ازاماتتارى»، دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ ايقىندالعان ەكەن.

ال قوعامدا جاستار ساناتىنا جاسى 35-كە دەيىنگى ازاماتتاردى جاتقىزۋ جايلى ۇسى­نىس-پىكىر كوپتەن بەرى ايتىلىپ ءجۇر. ول قي­سىنسىز دا ەمەس. سەبەبى قازىرگى زامانعا ءتان قۇبى­لىس بولار – جاستاردىڭ كوبى ومىردەن لايىقتى ورىندارىن تاپپايىنشا، وتباسى قۇرۋعا اسىقپايتىندىعى ايان. ءسويتىپ جاسى وتىزدان اسقانشا قالالاردا ءۇيسىز-كۇيسىز، بىرەۋدىڭ بوساعاسىن ساعالاپ ءھام پاتەر جالداپ جۇرگەن قىز-جىگىتتەر كوپ. كەشتەۋ شاڭىراق كوتەرىپ، تۇرعىنجاي كەزەگىندە تۇرعان جاس وتباسىلار دا از ەمەس. وسىنى ەسكەرگەن ال­ماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى «الماتى جاستارى 3.0» جاڭا تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىن قابىلداپ، جاسى 35-تەن اسپاعان ماماندار­دى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ ءىسىن قول­عا الىپتى. بۇعان قوسا، جالدامالى تۇر­عىنجاي الۋدا باسىمدىق بەرىلەتىن 100 سۇ­را­نىسقا يە ماماندىق تىزبەسىن كەڭەيتىپ، وعان دەن­ساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت جانە سپورت سالالارىنىڭ جاس ماماندارىن، سون­داي-اق جاس عالىمدار مەن جۋرناليستەردى ەن­گىز­گەندىگىن دە ايتا كەتكەن ءجون. وسى يگى باس­تاماعا بيىل نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىم­دىگى قولداۋ ءبىلدىرىپ، «ەلوردا جاستارى» باع­دارلاماسىن ىسكە اسىرۋعا كىرىستى.

بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان پرەزيدەنتتىك جاستار كادرلىق رەزەرۆىنە جاسى 35-تەن اسپاعان جاس مامانداردى ەنگى­زۋ قاراستىرىلعاندىعى دا ويعا ورالادى. سون­داي-اق «عىلىم تۋرالى» زاڭعا بەرتىندە ەنگى­زىلگەن وزگەرىستەرگە سايكەس مەملەكەتتىك عى­لىمي ستيپەنديالار عىلىمي پروبلەمالار­دى شەشۋ بويىنشا زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە بەل­سەنە قاتىسقان جانە عىلىمي قوعامداستىق مو­يىن­داعان، وتىز بەس جاستان اسپاعان تالانتتى جاس عالىمدارعا بەرىلەتىن بولىپ شەشىلگەن.

ال دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيى­مى (ددۇ) بەلگىلەگەن جاس شاماسىنىڭ جىك­تە­مەسى بويىنشا ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتى­عى 71 جاستان اسقان قازىرگى الەمدە 18-44 جاس ارا­لى­عىنداعى ادامدار جاستار بولىپ سانالادى ەكەن. قازاقستاندا دا ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 71 جاستان اسقاندىعىن، پرەزيدەنت بىلتىرعى حالىققا جولداۋىندا ونى 75 جاس­قا جەتكىزۋ مىندەتىن العا قويعاندى­عىن ەس­كەرسەك، ددۇ ۇيعارىمىمەن كەلىسەتىن ءجو­نىمىز بار. ونىڭ ۇستىنە، كەشەگى كەڭەس ودا­عىنىڭ قيراندىسىندا بىزبەن بىرگە قالىپ، ەڭسەسىن ەندى تىكتەپ جاتقان مولدوۆادا، رەسەيدە جانە ۋكراينادا بۇگىندە 35-تەن اس­پاعان ادامدار زاڭ جۇزىندە جاستار بولىپ تانىلعاندىعى دا بەكەردەن-بەكەر ەمەس. سون­دىقتان مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن جەتىنشى شاقىرىلىمداعى ماجىلىستەگى قاتارى ەداۋىر قالىڭداعان جاس دەپۋتاتتار وزدەرىنىڭ زاڭ شىعارۋشىلىق قىزمەتتەرىندە وسى ماسەلەگە نازار اۋدارىپ، «مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى» زاڭعا ءتيىستى تۇزەتۋ ەنگىزۋگە ۇيىتقى بولسا، قۇبا-قۇپ. بۇل ەل بو­لا­شاعى – جاستاردى الەۋمەتتىك قولداۋدى ودان ءارى جاقسارتۋ ءۇشىن قاجەت.