شەكاراشىلار ەليتالىق اسكەر بولسا...

ءبىز 1969 جىلى بۇرىنعى كەڭەس وداعى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى مەملەكەتتىك شەكاراعا بايلانىستى داۋ-داماي تۋىپ، رەسەيگە قاراستى دامان ارالى مەن قازاقستانداعى جالاڭاشكول كولى ماڭىندا قارۋلى قاقتىعىس بولىپ، ەكى جاقتان دا كوپ ادام قازا تاپقانىن ۇمىتقان جوقپىز. اللاعا شۇكىر، كەزىندە قۇدىرەتى كۇشتى يمپەريا سا­نالعان كەڭەس وداعى كورشىلەس قىتايمەن بەيبىت جولمەن كەلىسىمگە كەلە الماي، ءوزارا قىرقىسىپ، قىرعي-قاباق بولعان مەملەكەتتىك شەكارا ماسەلەسىن ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باسشىلىعىمەن تۇپكىلىكتى شەشىپ، شەگەندەپ الدى. سونىڭ ناتيجەسىندە تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلى ىشىندە كورشى ەلدەردىڭ بارىمەن تاتۋ-ءتاتتى قارىم-قاتىناس ورناتىپ، تىنىش ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىز. ال شەكارا ماسەلەسىن دۇرىس شەشە الماعان كەيبىر بۇرىنعى كەڭەستىك ەلدەردىڭ اراسىندا قازىرگى كەزدە نە بولىپ جاتقانىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان كورىپ-ءبىلىپ ءجۇرمىز. ونداي داۋ-دامايدا الدىمەن شەكاراشىلار زارداپ شەگىپ، وققا ۇشىپ، قۇربان بولىپ جاتاتىندىعى دا ءمالىم.

سوندىقتان دا شەكارا اسكەرىنىڭ ورنى بولەك. ەلدىڭ شەتىندە، جەلدىڭ وتىندە وتان الدىنداعى اسكەري مىندەتىن اتقارىپ جۇرگەن شەكاراشىلاردىڭ وزگە اسكەر تۇرلەرىنەن باس­تى ايىرماشىلىعى – ۇدايى جاۋىنگەرلىك قىزمەتتە جۇرەتىندىگى. وزگە اسكەر ساربازدارى اسكەري جاتتىعۋلارمەن اينالىسىپ، «ىقتيمال جاۋمەن» شايقاسقا تەوريا جۇزىندە ازىرلەنىپ جۇرسە، شەكاراشىلار ءاردايىم قولدارىنا وقتاۋلى قارۋ الىپ، مەملەكەتتىك شەكارانى كۇزەتۋمەن، ءارىلى-بەرىلى وتكەن ادامداردىڭ قۇجاتتارىن تەكسەرۋمەن جانە زاڭسىز كوشى-قونمەن، كونتراباندامەن كۇرەسپەن اينالىسادى. دەمەك، شەكارا كۇزەتىندە جۇرگەن ساربازدار مەن ساردارلارعا ءبىرىنشى كەزەكتە لايىقتى الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايلار جاسالعانى ءجون. الايدا...

وسىدان بىرەر جىل بۇرىن قىتايدا تۇرا­تىن ەكى قازاق جىگىتى مەملەكەتتىك شەكا­رانىڭ شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ زاي­سان اۋدانىنداعى تۇسىنان زاڭسىز ءوتىپ، ەكى مىڭ شاقىرىمداي جەردەگى الماتى قالاسىنا كەلىپ، سوندا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىمەن كەزدەسپەكشى بولعاندا عانا ۇستالعاندىعىن ەستىپ، قايران قالعانىمىز بار. «سوندا ءبىزدىڭ شەكارامىزدىڭ بەرىكتىگى، شەكاراشىلارىمىزدىڭ قىراعىلىعى قانداي بولعانى؟» دەگەن سۇراق تۋىنداعان. پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى دا وسى ساۋال توڭى­رەگىندە ويلانىپ، اۋەلى شەكارا كۇزەتىندە كەلىسىمشارت بويىنشا اسكەري قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن ساربازداردىڭ جانە شەكاراشى ساردارلاردىڭ جالاقىسى قانداي ەكەندىگىن سۇراستىرىپ ءبىلىپتى. ولاردىڭ جاعدايلارى ءماز ەمەس ەكەن. ماسەلەن، كەلىسىمشارت بو­يىنشا قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن شەكاراشى ساربازدىڭ جالاقىسى 78 مىڭ تەڭگە عانا بولىپ شىققان. سول سەبەپتى شەكارا اسكەرىندە كادرلاردىڭ تۇراقتاماۋشىلىعى بەلەڭ الىپ، كەلىسىمشارتپەن قىزمەت اتقارۋشى ساربازدار جەتىسپەگەندىكتەن، شەكارا كۇزەتىنە مەرزىمدى اسكەري قىزمەتكە شاقىرىلعان تاجىريبەسىز جاس جىگىتتەردى دە تارتۋعا تۋرا كەلەدى ەكەن...

ماجىلىسمەندەر وسى ماسەلەگە ۇكىمەتتىڭ نازارىن اۋدارۋعا كۇش سالعانىمەن، ونداعى شەنەۋنىكتەر: «تەك شەكاراشىلاردىڭ جالاقى­سىن كوتەرۋ ماسەلەسىن قاراۋ ادىلەتسىزدىك بولادى. ولاردىڭ جالاقىسى الداعى ۋاقىتتا وزگە اسكەرلەرمەن بىرگە كوتەرىلەتىن بولادى»، دەگەن تۇرعىداعى «سىرعىتپا» جاۋاپ بەرگەن. دەگەنمەن دەپۋتاتتاردىڭ ءسوزى جەر­دە قالماي، بيىلعى جىلدان باستاپ شەكارا­شىلاردىڭ جالاقىلارى ەداۋىر ءوسىرىلىپ، كوڭىلدەرى كوتەرىلىپ قالعان كورىنەدى. ەندى شەكارا اسكەرىنىڭ بەدەلى ارتىپ، ونداعى كادر تۇراقتاماۋشىلىعى ازايىپ، مۇنىڭ ءوزى شەكاراشىلاردىڭ قىراعىلىعىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.

شىن مانىندە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتە­تىنە قاراستى شەكارا اسكەرى – قورعانىس مينيسترلىگىنە قاراستى كوپ اسكەر تۇرلەرىنىڭ ءبىرى ەمەس، بىرەگەيى، ءھام ەليتالىق اسكەر بولسا، قۇبا-قۇپ.

...ءبىز بالالىق شاعىمىز تۇسپا-تۇس كەلگەن كەشەگى كەڭەس زامانىندا جاسىل فۋراج­كا كيگەن شەكاراشى جىگىتتەرگە قىزىعا قاراي­تىنبىز. بىراق شەكارا قىزمەتىنە تاڭ­داۋ­لىلار عانا الىناتىن. ولاردىڭ كوبى كەيىن اسكەري قىزمەتىن مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك قىزمەتىندە جالعاستىرۋشى ەدى.