رينگ سىرتىنداعى «بوكس»

وسىعان دەيىنگى وليمپيا ويىندارىنىڭ بىردە-بىرەۋىنەن باس جۇلدەسىز ورالماعان، ءتىپتى ۇنەمى ۇزدىكتەر قاتارىنان كورى­نىپ جۇرگەن بىلعارى قولعاپ شەبەر­لەرىمىز كۇنشىعىس ەلىندە وڭباي ءسۇرىندى. راسىندا دا، بار­شا جۇرت بەس جىل بويى تاعات­سىز­دانا كۇتكەن عالامدىق دودا­دان ەلىمىزدەگى №1 سپورت ءتۇرى وكىل­دە­رىنىڭ نەبارى ەكى قولا مەدالمەن ورالۋى كوڭىلىمىزگە كىربىڭ تۇ­سىر­گەنى راس.

جۋان جۇدىرىقتى جىگىت­تەرى­مىزدىڭ جارقىن جەڭىسىنە جان­كۇيەرلەردىڭ دە ابدەن ەتى ۇيرەنىپ قالعان ەدى. ءار وليمپيادا سايىن كەمىندە ءبىر التىن، بىرنەشە جۇل­دە جانە دە تاۋەلسىزدىك العالى بەرى وتانداستارىمىزدىڭ باركەر كۋبوگىن ءۇش رەت يەلەنۋى – ەل سپور­تىنىڭ الەمدىك قوعامداستىق الدىندا ابىرويىن اسقاقتاتىپ، مەرەيىن ءوسىردى.

وسىنداي زور تابىس­تارى­مىز­دىڭ ارقاسىندا قازاقستان بوك­­سىنىڭ داڭقى الىس­قا جا­يىل­دى. بىراق توكيو وليمپيا­دا­سىنان كەيىن بارلىق ەڭبەگىمىز جوق­قا شىققانداي. قۋا­نىشى­مىز دا سۋ سەپكەندەي باسىلدى. جاپونيانىڭ استاناسىندا وت­كەن جارىس قازاقستان بوكسىن­دا قوردالانىپ قالعان ءبىراز پروب­لەمانىڭ بار ەكەنىن بايقاتتى. ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە، دايىندىق جۇ­مىستارى دۇرىس جۇرگىزىلمەدى دەگەن ىڭعايدا اڭگىمەلەر ايتىلدى.

سپورت­شى­لار جىل ونى ەكى اي وقۋ-جاتتىعۋ ­جيىندارىندا بولادى، ودان قالسا كوپتەگەن جارىستارعا قاتىسادى. ونىڭ اراسىندا كەرەگى دە، كەرەكسىزى دە بار. ماسەلەن، جىگىتتەرىمىزدى ءدال وليمپيا ويىندارى قارساڭىندا ۇيىمداستىرىلعان ازيا چەمپيوناتىنا قاتىستىرۋدىڭ قانداي قاجەتى بولدى؟ سونىڭ كەسىرىنەن بوكسشىلار كۇنشىعىس ەلىنە شارشاپ-شالدىعىپ باردى. ەكىنشىدەن، ۇلتتىق قۇراما باپكەرلەرى اككليماتيزاتسيا ماسەلەسىنە دۇرىس ءمان بەرمەگەن. ياعني وسى سپورت ءتۇرىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ماماندار جەرگىلىكتى جەردىڭ اۋا رايىنا دۇرىس بەيىمدەلۋ جاعىن مۇلدە قاراستىرماعان. ۇشىنشىدەن، ۇلتتىق قۇ­راما دۇرىس جاساقتالمادى. وسى ورايدا، جانكۇيەرلەر «شاۋ تارتقان ۆاسيلي لەۆيت پەن زاكىر ءسافيۋلليننىڭ ورنىنا جاستاردى اپارۋ قاجەت ەدى»، «ابىلايحان ءجۇسىپوۆتى اسلانبەك شىمبەرگەنوۆپەن، ال ءابىلحان امانقۇلدى تۇرسىنباي قۇلاحمەتپەن الماستىرعان ءجون ەدى» دەگەن ءۋاجدى العا تارتتى.

جاپون جەرىندە جۋان جۇدىرىقتى جىگىتتەرىمىز ءوز جانكۇيەرلەرىن جەرگە قاراتقانىن رەسپۋبليكا بوكس فەدە­را­تسياسىنىڭ باسشىلىعى ىشتەي بولسا دا مويىندادى. سەبەبى ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن سوڭ ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ ۇلتتىق قۇراما كومانداسىنىڭ باس باپ­كەرلەرى الماستىرىلدى. عالىمبەك كەنجەباەۆتىڭ ورىنىنا قايرات ءسات­جانوۆ جانە ەرىك العابەكتىڭ ورنىنا ءشامىل سافيۋللين كەلدى. ەندى ولار قازاقستان بوكسىن بۇرىنعى دەڭگەيىنە كوتەرۋ ءۇشىن بارىنشا كۇش سالادى دەپ ۇمىتتەنەمىز.

ءيا، قازاقستان بوكسىندا قوردا­لانىپ قالعان ماسەلەلەر از ەمەس. عا­لامدىق دوداداعى سۇرەڭسىز ونەرىمىزدى ايتپاعاندا، كوماندانىڭ ىشكى احۋالى دا بۇزىلعان. ءبىر عانا مىسال، وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن تانىمال بوكسشى انگەلينا لۋكاس Instagram ارقىلى ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قۇراما باپكەرلەرى جانە كوماندالىق ارىپتەستەرى تاراپىنان تەپەرىش كورىپ وتىرعانى جايىندا جازىپ، وسى ىسكە مەملەكەت باسشىسى، ەلباسى، مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى، ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى مەن رەسپۋبليكا بوكس فەدەراتسياسى باسشىلارىنىڭ ارالاسۋىن سۇراعان ەدى.

حالىقارالىق دارەجەدەگى سپورت شەبەرى انگەلينا لۋكاس ءوزىنىڭ پوستىندا «نازىم قىزايباي ماعان كۇن كورسەتپەي ءجۇر. ول ۇلتتىق قۇراماداعى بارلىق قىزدى ۋىسىندا ۇستاپ، ماعان ۇنەمى قارسى قويادى. ول از دەسەڭىز، بوكسشى قىزدار تەمەكى شەگىپ، سپيرتتىك ىشىمدىك ىشەدى. ال مەن ونداي جات قىلىقتاردان بويىمدى اۋلاق ۇستاۋعا تىرىسامىن. سول سەبەپتى دە ارىپتەستەرىمنىڭ كو­بىسى مەنەن تەرىس اينالدى»، دەپ جازدى. سونىمەن قاتار، ول قىزايبايدى «رۇقسات ەتىلمەگەن ءدارى-دارمەكتەردى پاي­دالانۋى دا مۇمكىن» دەپ ايىپتادى.

جوعارىداعىداي جانجال شىققان­نان كەيىن ەلىمىزدىڭ بوكس فەدەراتسياسى­نىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى، مەملەكەتتىك جاتتىقتىرۋشى باقتيار ارتاەۆ پەن اتالعان ۇيىمنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى مارات مىقتىبەكوۆ ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 3 قىركۇيەگىندە الماتىنىڭ ىرگەسىندە ورنالاسقان ايبا-نىڭ بازاسىنا ارنايى اتباسىن بۇردى. لۋكاس­تىڭ ايتۋىنشا، لاۋازىمدى تۇلعالار جانە ايەلدەر قۇراماسى مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جينالىس ساعات 20:00-دە باستالىپ، 20:12-دە اياقتالعان. «ولار ءىستىڭ اق-قاراسىن انىقتاۋعا باس قاتىرىپ جاتپادى. وسىنداي داۋلى جاع­دايدىڭ تۋىنداۋىنا مەنى جانە جەكە باپكەرىمدى كىنالاۋمەن شەكتەلدى. سوڭىندا مادەنيەت جانە سپورت ءمي­نيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆانىڭ مەنى ۇلتتىق قۇرامادان شەتتەتۋ جونىندەگى بۇيرىعىن وقىدى. بىراق ولاردىڭ بۇل ارەكەتى زاڭعا قايشى. مەنى كوماندادان شەتتەتۋگە ەش نەگىز جوق. بارلىعى دا قىزايبايدىڭ ايتقانىنان شىقپاي، مەنىڭ ۋاجىمە مۇلدە قۇلاق اسپادى»، دەپ جىلارمان بولدى.

ال فەدەراتسياداعىلار، كەرىسىنشە، انگەلينا لۋكاس جاۋاپتى جارىستا نازىم قىزايبايدان جەڭىلگەننەن كەيىن ءتۇرلى قيتۇرقى ارەكەتتەرگە بارىپ وتىر دەگەن ءۋاجدى العا تارتۋدا. كوماندا مۇشەلەرى اراسىندا ىرىتكى سالعانى بىلاي تۇرسىن، جەكە باپكەرىمەن بىر­گە كوماندالىق ارىپتەسى ءارى باستى قارسى­لاسىنىڭ بولمەسىنىڭ الدىنا دۋالانعان تۇز سەۋىپ كەتكەن. ولاردىڭ وسى سوزدەردى دالەلدەيتىن ايعاقتارى دا بار كورىنەدى.

داۋلى ءىستىڭ ءمان-جايىن مارات مىقتىبەكوۆ بىلاي دەپ ءتۇسىندىردى: «وليم­پيا ويىندارى قارساڭىندا ليتسەن­زيالىق تۋرنير ءوتتى. سوعان قىزاي­باي ەمەس، لۋكاس باردى. تۋرنيردە ول جولداما الۋى كەرەك بولاتىن. وكىنىشكە قاراي، انگەلينا كوزدەگەن ماقساتىنا قول جەتكىزە المادى. سول كەزدەن بەرى داۋلى جاعداي تۋىندادى. لۋكاس ۇنەمى «مەنى جۇيەلى تۇردە قىسادى، قۇرامادا كۇن كورسەتپەيدى»، دەگەن سىڭايدا اڭگى­مەلەر وربىتۋدە. بىراق ولاردىڭ قولىندا ەش دالەل جوق. بارلىعى تەك بوس ءسوز»، دەدى ول.

قولدا بار مالىمەتتەرگە سۇيەن­سەك، ۇلتتىق قۇراما ساپىنداعى قىز­داردىڭ دەنى نازىم قىزايبايدى قول­داي­تىن سىڭايلى. ولار انگەلينا لۋ­كاس سپورتتىق ەتيكانى ساقتاماي، كومان­داداعى ىشكى احۋالدى ۋشىقتىرىپ وتىر، دەيدى. جان-جاعىنداعىلاردىڭ بار­لىعىن «پرەزيدەنتكە دەيىن شىعامىن»، دەپ قورقىتاتىن كورىنەدى. سوعان نارازى بولعان كومانداداعى 30 قىزدىڭ 22-ءسى «جۇمىسىمىزعا كەدەرگى كەلتىرىپ، ءوزى دە، جەكە جاتتىقتىرۋشىسى دا مازامىزدى الدى»، دەپ انگەلينا لۋكاسقا قارسى پە­تيتسيا جاريالاعان ەكەن. قۇزىرلى ورگان­داردىڭ جوعارىداعىداي شەشىم شى­عارۋىنا وسى جايت تۇرتكى بولسا كەرەك.

تانىمال بوكسشى باقىت سار­سەك­باەۆ وسى ماسەلەنى ودان ءارى قاراي ۋشىق­تىرماي، ءادىل جولمەن شەشۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار دەيدى. «ول ءۇشىن ەسىم­دەرى اتالعان بىلعارى قولعاپ شەبەر­لەرىن شارشى الاڭعا شىعارۋ كەرەك. مەن انگەلينا لۋكاستى دايىندايىن، باقتيار ارتاەۆ نازىم قىزايبايدى دايىنداسىن. سودان كەيىن ەكەۋىن جۇدى­رىقتاستىرايىق. كىم جەڭسە، الداعى جاۋاپتى جارىستارعا سول بارسىن. ۋشىعىپ تۇرعان ماسەلەنى شەشۋدىڭ ەڭ ءادىل جولى وسى. ودان كەيىن ەشكىمنىڭ دە رەنىشى بولمايدى»، دەپ ەسەپتەيدى بەيجىڭ وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازى.

ارينە، وسىنداي ءىس-ارەكەتتەرگە بارۋ ارقىلى بارلىق ماسەلەنى وڭدى شەشۋ مۇمكىن ەمەس. ونى باقىت تا، باقتيار دا، باسقالارى دا جاقسى تۇسىنەدى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان بوكسىنا ۇلكەن رەفورما، جاڭاشا كوزقاراس، جاڭا بۋىن، جاڭا لەپ قاجەت. الەمدىك تاجىريبەگە، عىلىمعا سۇيەنۋىمىز كەرەك. تەك سوندا عانا ەلىمىزدەگى №1 سپورت ءتۇرىنىڭ تاسى قايتا ورگە دومالايدى.